Klasa szkolna jako środowisko pomocne w eliminowaniu zachowań agresywnych

Klasa szkolna jako środowisko pomocne w eliminowaniu zachowań agresywnych.

Bardzo istotne dla radzenia sobie z agresją w szkole jest budowanie więzi klasowej. Anonimowość sprzyja agresji, a personalny kontakt zmniejsza częstotliwość zachowań agresywnych. Z tego założenia wynika więc potrzeba budowania więzi w szkole.
Jeśli szkoła pragnie skutecznie zająć się przeciwdziałaniem agresji na terenie swojej placówki, każdy wychowawca musi zacząć pracę od integracji grupy klasowej. Niedobre postawy rywalizacyjne w klasie będą sprzyjały negatywnym zachowaniom. Uczniowie będą chcieli imponować rówieśnikom siłą, dowcipem lub wulgaryzmami. Nie uszanują swoich potrzeb, będą powodować zatargi i konflikty. Po zajęciach integrujących powinno się ustalić reguły postępowania, które będą konsekwentnie przestrzegane przez wszystkich uczących.
Każdy człowiek, jako istota społeczna, przez całe życie bytuje w grupie społecznej. Początkowo jest to rodzina, później grupy rówieśnicze. Współczesna szkoła wychowuje przez grupę i w ramach grupy. Klasa szkolna to mała grupa społeczna, utworzona w sposób instytucjonalny.
Mieczysław Łobocki, nawiązując do definicji grupy społecznej tak określa klasę szkolną: „klasa jest zespołem składającym się z uczniów wzajemnie na siebie oddziaływujących, którzy różnią się zajmowanymi
w nim pozycjami i rolami oraz maja wspólny system wartości i norm regulujących ich zachowanie w istotnych dla klasy sprawach .
Przy charakterystyce klasy szkolnej można oprócz ogólnego pojęcia grupy społecznej zastosować podział na grupy formalne i nieformalne. Granice między tymi grupami są płynne, lecz zasadniczy kierunek rozwoju społecznej kultury klasy szkolnej polega na tym, że stopniowo następuje rozbudowa związków nieformalnych w obrębie grupy formalnej, jaką początkowo stanowi klasa.
Zespół klasowy jest też, a może nawet przede wszystkim, środowiskiem wychowawczym. W niej dokonuje się proces przekazywania wzorów zachowań, norm moralnych, kształtowanie postaw.
Andrzej Janowski wymienia następujące specyficzne cechy klasy szkolnej jako grupy społecznej:
– niedobrowolny podział uczniów, niejako przymusowa przynależność do
określonego zespołu,
- klasa jest częścią struktury organizacyjnej szkoły, wiele działań jest w niej z góry określonych poprzez rytm życia i działań szkoły jako całości,
- struktura nieformalna klasy w dużym stopniu może tworzyć się spontanicznie, w wyniku wzajemnych kontaktów uczniów,
- w zespole klasowym tworzą się mniejsze grupy koleżeńskie, w których porozumiewanie się jest znacznie ułatwione.
Środowisko szkolne jest szerokie i złożone. Nauczyciel poznając klasę szkolną musi najpierw skoncentrować się na jej wewnętrznej strukturze. Postawy ucznia wobec rzeczywistości, wobec rówieśników i wobec samego siebie są uwarunkowane wewnętrzną pozycją, jaką każda jednostka posiada. Składają się na nią poprzednie doświadczenia w rodzinie i szkole, wcześniej wytworzone potrzeby, możliwości oczekiwania odnoszące się do obiektywnie zajmowanej pozycji w życiu oraz do pozycji, jaką uczeń chciałby zajmować .
Z. Zaborowski wyróżnia kilka rodzajów stosunków społecznych
w klasie szkolnej. Pomiędzy poszczególnymi jednostkami zachodzą kontakty interpersonalne, czyli interakcje. W procesie wykonywania wspólnych zadań kształtują się stosunki rzeczowe. W ich ramach dokonują się ustalenia zakresu podejmowania prac, kierownictwa i odpowiedzialności. Na podłożu wizji osobistych, emocjonalnych kontaktów pomiędzy uczniami powstają stosunki osobowe, wśród nich – koleżeńskie i przyjacielskie.
W klasie szkolnej mają również miejsce stosunki międzygrupowe. Mogą one polegać na współpracy lub współzawodnictwie pomiędzy grupami wewnątrz klasy. Stosunki pomiędzy jednostką a grupą mogą mieć charakter pozytywny lub negatywny. Uczeń może być pozytywnie nastawiony do zespołu,
w którym przebywa, przestrzegać norm grupowych, solidaryzować się
z kolegami. Takie postępowanie zapewnia zazwyczaj wzajemność tzn. pozytywny stosunek grupy do jednostki. Może być jednak tak, że uczeń jest negatywnie ustosunkowany do grupy, nie nawiązuje bliższych kontaktów
z kolegami, nie potrafi współdziałać – sam wyłącz się z życia grupy lub jest przez nią izolowany, czy nawet odrzucany.
Badania przeprowadzone przez pedagogów społecznych wykazały, że człowiek inaczej działa w obecności innych osób niż wówczas, gdy jest sam. Przebywanie w grupie wywołuje poczucie pewnego napięcia emocjonalnego. Jednostka bardzo silnie ulega wpływom grupy, wytwarzającym się normom i zwyczajom. Ma to miejsce również w klasie szkolnej ponieważ:
1. W klasie szkolnej dziecko przebywa od wczesnych lat, wtedy gdy jest najbardziej podatne na wszelkie wpływy otoczenia.
2. Okres wpływu grupy klasowej jest bardzo długi. W tym czasie dokonuje się duży rozwój osobowości.
3. Dziecko uczestniczy w życiu klasy pełnią swej osobowości. Zdobywa wiedzę, umiejętności, nawyki, zaspokaja bardzo ważne potrzeby psychiczne (uznania, akceptacji, kontaktu emocjonalnego), rozwija zainteresowania, uczy się współżycia i współdziałania z innymi, przechodzi niezbędny trening w nawiązywaniu kontaktów społecznych.
4. Klasa jest grupą poddaną przewodnictwu i kontroli nauczyciela – wychowawcy, który nie tylko czuwa nad przebiegu procesów wychowawczych, ale je kształtuje, celowo i świadomie wpływa na bieg wydarzeń i stosunki w klasie.
Integracja w klasie szkolnej może być wynikiem różnorodnych ćwiczeń i zabaw, w których dzieci wypowiadają się na temat, na który chcą mówić.
Z klasą, która zintegrowała się, można prowadzić zajęcia zmniejszające poziom lęku, przeciwdziałające stresom i budujące poczucie własnej wartości. Te z kolei umiejętności prowadzą do dobrej komunikacji, budowania pozytywnych relacji z otoczeniem i zmniejszenia się zachowań agresywnych.
 

PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY I AGRESJI

W SZKOLE  PODSTAWOWEJ nr 1 w KOLUSZKACH

 
WSTĘP 
       Jednym z najbardziej widocznych zjawisk dokonujących się wśród dzieci i młodzieży                       w ostatnich latach jest wzrost zachowań agresywnych. Z uwagi na wymiar i natężenie tego zjawiska zespół wychowawczy naszej szkoły opracował program, którego celem jest zminimalizowanie przyczyn agresji i przeciwdziałanie przemocy, a także wskazanie właściwych wyborów życiowych i umiejętności rozładowania napięcia w alternatywny sposób. Aby program ten przyniósł zamierzone efekty musi być wspierany ścisłą współpracą                         ze środowiskiem rodzinnym, w którym młodzi ludzie wzrastają.

 
AGRESJA – w znaczeniu potocznym oznacza wrogie ruchy i zachowania mające na celu wyrządzenie komuś szkody, straty czy bólu. Jest ona pokazaniem pozycji dominującej.  
Agresja pośrednia objawia się przez ignorowanie poleceń i zakazów, wydawanie nieprzychylnej opinii, agresja przemieszczona to np.: trzaskanie drzwiami, rzucanie przedmiotami, niszczenie wytworów własnej pracy, pisanie po ławkach, ataki na rówieśników,             a agresja werbalna przejawia się aroganckimi, obraźliwymi wypowiedziami.

Przyczyny zachowań agresywnych u dziecka:

·         agresja i przemoc w rodzinie,

·         negatywny lub chłodny stosunek rodziców do dziecka,

·         brak wyznaczonych granic, których dziecku nie wolno przekraczać w zachowaniu wobec rodziców, rodzeństwa, rówieśników,

·         mało rozwinięta samokontrola swoich emocji,

·         wzory zachowań agresywnych i stosowania przemocy,

·         używanie alkoholu i narkotyków,

·         przemoc pokazywana w telewizji, gry komputerowe.

Najczęstsze przejawy agresji fizycznej wśród uczniów:

·         pobicia i bójki,

·         przestraszanie,

·         niszczenie cudzych rzeczy,

·         niszczenie sprzętu szkolnego,

·         zachęcanie do bicia,

·         wymuszanie,

·         bicie młodszych kolegów,

·         napastowanie fizyczne przez zorganizowaną grupę.

Agresja słowna uczniów wyraża się poprzez:

·         grożenie pobiciem,

·         przezywanie,

·         przekleństwa,

·         ordynarne odzywki,

·         wyśmiewanie,

·         kłótnie,

·         grożenie skarżeniem,

Agresywne zachowania uczniów służą m. in.: odreagowaniu złości, wyżyciu się, osiągnięciu jakiegoś celu, zwróceniu na siebie uwagi, zaspokojeniu potrzeb, rozładowaniu lęków i napięć, demonstracji siły, maskowaniu lęku i słabości, zdobyciu akceptacji grupy, odpowiedzi na agresję

 
PRZEMOC – działanie powodujące naruszenie praw człowieka.

To każde działanie, słowo, które nas poniża, powoduje krzywdę, cierpienie.

Istotą przemocy fizycznej jest zadawanie i powodowanie cierpień poprzez:

·         bicie – uderzanie ręką, uderzanie przedmiotami, szarpanie za włosy, za uszy, kopanie, popychanie i inne,

·         przymuszanie – do trzymania podniesionych rąk, do klęczenia, wykonywania różnych prac fizycznych, zmiany miejsca przebywania, opuszczania klasy szkolnej i inne,

·         ograniczanie – zakaz wychodzenia z klasy, szkoły, mieszkania, wiązanie, zakaz jedzenia i inne,

·         pozbawianie – noszenia ulubionej odzieży, spotkań towarzyskich, stałego miejsca przebywania w jakimś pomieszczeniu i inne.

Przemoc emocjonalna wobec dziecka może się przejawiać na różne sposoby:

·         przemoc słowna polegać może na oczernianiu, zawstydzaniu, oskarżaniu, przezywaniu (obniża poczucie wartości i porównuje go z innymi dziećmi), naśmiewanie się,

·         odrzucenie (fizyczne i emocjonalne),

·         degradowanie czyli ocenianie, obniżanie poczucia wartości poprzez krytykę, porównywanie do innych,

·         terroryzowanie czyli straszenie lub zastraszanie,

·         izolowanie od środowiska zewnętrznego, od grup rówieśniczych, od zajęć pozaszkolnych, od dalszej rodziny, zakaz budowania własnej indywidualności,

·         korumpowanie, czyli zmuszanie do kradzieży, żebractwa, proponowanie lub przymuszanie do picia alkoholu,

·         niepewne i niestabilne wychowanie, czyli brak czytelnych zasad i norm wychowania

Czynniki ryzyka przemocy:

·         bezrobocie w rodzinie, bieda, marginalizacja społeczna,

·         przemoc i niewydolność wychowawcza rodziny,

·         niska samoocena,

·         zatarte granice, brak pozytywnych wzorów,

·         brak jasno określonych norm etycznych i moralnych,

·         używanie substancji psychoaktywnych,

·         niepowodzenia szkolne,

·         niezaspokojenie pragnień i potrzeb,

·         przynależność do nieformalnych grup i subkultur,

·         gloryfikacja przemocy w mediach

PSYCHOLOGICZNY PORTRET AGRESORA

Typowych agresorów charakteryzuje stosowanie przemocy wobec rówieśników. Mają stosunkowo małą samokontrolę i tendencję do zachowań agresywnych wtedy, gdy przeżywają strach lub stres. Stosują agresję i przemoc, gdy cierpią z powodów osobistych, rodzinnych                     i społecznych. Łatwo wpadają we frustrację, są impulsywni mają stałe wzorce do zachowań agresywnych i stosowania przemocy.

Agresorzy wykazują dużą aktywność i energię, chcą panować nad otoczeniem podporządkowując sobie innych i czerpią z tego satysfakcję. Wychowują się w rodzinach                       z licznymi problemami (alkoholizm, przestępstwa, przemoc, rozwody, itp.), gdzie dorośli stosują podwójne wzorce zachowań (np. co innego mówią, a co innego robią). To wszystko może wywoływać w nich wrogość wobec otoczenia .Agresorzy czerpią korzyści materialne i psychiczne ze swojej przemocy. Ich ofiary muszą dostarczać im np. papierosy lub inne rzeczy, mające dla nich wartość. Warto dodać, że agresorzy cieszą się swoistym prestiżem w najbliższym otoczeniu.

Dzieci agresywne:

·         dokuczają, wyśmiewają, ośmieszają, przezywają, robią sobie żarty - bijąc popychając, kopiąc - swoją agresję kierują głównie do słabszych, bezbronnych,

·         mają potrzebę dominacji wobec innych, chcą ich podporządkować sobie, używając groźby i siły, bronią własnych praw, lekceważąc prawa innych,

·         łatwo popadają w gniew, są impulsywni, sfrustrowani,

·         nie umieją poradzić sobie z trudnościami i przeciwnościami, trudno jest im stosować się do ogólnie przyjętych reguł,

·         generalnie są nastawieni "na nie", przyjmują postawy wrogie,

·         są zadowoleni z własnych zachowań, bez poczucia wstydu i winy,

·         mają łatwy kontakt z otoczeniem, umieją się wybronić w trudnej sytuacji, mają na wszystko odpowiedź,

·         są biegłe w udawaniu,

·         dość wcześnie prezentują zachowanie antyspołeczne tj. kradzież, wandalizm, picie alkoholu.

PSYCHOLOGICZNY PORTRET OFIARY

Są to najczęściej osoby z niską samooceną, niepewne, ostrożne, wrażliwe dzieci, które :

·         przezywane, wyśmiewane, ośmieszane, poniżane, zmuszane do posłuszeństwa, obwiniane, nie są akceptowane przez innych, wstydzą się, że są sprowadzane do roli ofiary, są z tego powodu nieszczęśliwe i załamane,

·         w desperacki sposób próbują zdobyć akceptację agresorów (np. kradną dla nich),

·         strach, zamknięcie w sobie i negatywne wyobrażenie o sobie powoduje, że nie są zdolne do wyrażania swoich uczuć i dobrej komunikacji z otoczeniem,

·         są wyizolowane, samotne,

·         mają nieoczekiwane zmiany nastroju - irytacje i nagłe wybuchy,

·         mają trudności w wypowiadaniu się,

·         mogą same używać przemocy wobec słabszych od siebie,

·         nagle nie lubią szkoły i unikają chodzenia do niej,

·         spóźniają się do szkoły, w szkole trzymają się blisko nauczycieli lub innych dorosłych,

·         tracą zainteresowanie nauką i mają z nią kłopoty,

·         mają trudności z zabraniem głosu w klasie, sprawiają wrażenie niespokojnych i niepewnych siebie,

·         często skarżą się na bóle głowy, brzucha (zwłaszcza rano), nie maja apetytu,

·         mają siniaki, rany, zadrapania, okaleczenia, podarte ubrania, zniszczone rzeczy osobiste, czego nie można wyjaśnić w racjonalny sposób, a co oznacza, że powstały w wyniku fizycznych na nie napadów.

Prawie w każdej klasie można znaleźć uczniów, którzy przyjmują postawę agresorów                   ...