.W.P.
(\oUS. " Nauka o bezpieczeństwie i higienie pracy
—"> Peter Drakę - .jii>olcc:.eńslm> pokiiuilalislycj.ne" - lo społeczeństwo nie pojawiło się gdy
nastała era komputerowa czy nastąpił rozwój państw Pacyfiku, lecz pojawiło się gdy USA uchwaliły tzw. Kartę Spraw Obywatela (wiedza stała się wartością). .
■ —s ,.S}>olcc7.eństwo postiiulustrialne" (lata 60-te) - odbicie społeczeństwa pokapitalisly-
cznego. Cel społeczeństwa to produkcja dobra i dostarczanie usług; warunek - zysk ekonomiczny. Rozwój tego społeczeństwa miał jednak bariery (granice) wzrostu czyli zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego i pracy. Należało efektownie produkować, robić to tak aby nie zanieczyszczać środowiska pracy i otoczenia przyrodniczego. Lata 70-le i S.O-te to przemysł nowoczesny - rewolucja w zarządzaniu (nie dużo wyprodukować lecz dużo sprzedać). Kolejny element to wytwarzać bezpiecznie zarówno dla otoczenia, użytkownika i pracownika (znaczek „B").
>y HEZPIECZENSTWO PRACY-zespól warunków, które muszą być zachowane, aby pracownicy mogli pracować bezpiecznie i bez szkody dla zdrowia. (Ryzyko śmierci w Polsce wynosi 1 %; w 1997r w Polsce zmarło 385 000 obywateli - 203:000 mężczyzn i 182 000 kobiet -; 330 000 to choroby przewlekle, 27 000 wypadki w tym 702 przy pracy (na 100 000 mieszkańców umiera co 7 w wypadku przy pracy). Jakakolwiek interpretacja tego wskaźnika mówi o przeciwdziałaniu wypadkom przy pracy (1997 -121 000 poszkodowanych). z=2r> HIGIENA PRACY - to nauka zajmująca się;
a) badaniem wpływu warunków pracy na zdrowie, na zaburzenia czynności fizjologicznych i na zachowanie sprawności ustroju człowieka w czasie pracy,
b) ustalaniem czynników szkodliwych dla zdrowia,
c) zapobieganiem powstawaniu schorzeń i chorób zawodowych wśród ludzi wykonujących określony zawód.
(w Polsce na 1 000 zatrudnionych jest 157 osób zagrożonych chorobą zawodową. W 1997
wykryto 11 500 chorób zawodowych w lym 1 000 pylic, 3 200 uszkodzeń słuchu, 3S0 zespołów
wibracyjnych).
Higiena pracy polega, więc na kształtowaniu warunków pracy, tak aby przez okres pracy
pracownik nie zapadł na chorobę zawodową.
Do stworzenia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy państwo polskie ustanowiło prawa, które zawarte są w 10. Kodeksie pracy
zrSr^, Obowiązki pracodawcy ( arl. 207 Kodeksu pracy)
a) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
b) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higicn|£ pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w lym zakresie oraz kontrolować wykonywanie (ych poleceń,
c) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,
d) znać w zakresie niezbędnym do wykonania ciążących na nim obowiązków. Przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.
Sr> Obowiązki pracowniku (arl. 100 i 211 Kodeksu pracy)
a) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i.higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz. poddawać się egzaminom sprawdzającym,
b) wykonywać pracę w sposób zgodny z. przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przesil ze łgać wydawanych w lym z.akies1.; zarządzeń i wskazówek przełożonych,
c) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i lad w miejscu pracy,
d) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielone środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze, zgodnie z ich przeznaczeniem,
e) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zalecanym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarza.
f) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia ,o grożącym im niebezpieczeństwie,
g) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa Hiigieny pracy,
h) przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych.
Społeczeństwo poprzez organy władzy ustala prawo, które zawiera poziom akceptacji ryzyka (dolna granica) a także poziom ryzyka dopuszczalnego (granica górna).
wanuild znośne ~ \ /
dolna granica
////v/////
Zależność między bezpieczeństwem procy a kaszlami wypadków
>b>i|4tn>ililwtw(U|
W koszty wypadków i ihoiób zawodowych 1' koszty profilaktyki
M ' minimum
Powyższy rysunek pokazuje, że próba dokonania zmiany wysokiego poziomu wypadkowości na średni jest mniej skomplikowana i mniej kosztowna w porównaniu ze zmianą zakładającą obniżenie wypadkowości z poziomu średniego do niskiego. . Niedostateczne nakłady ekonomiczne na profilaktykę powodują że wypadkowość jest wysoka, a łączy koszt wydatków na bhp i strat jest bardzo wysoki. W miarę zwiększenia wydatków na profilaktykę straty spowodowane wypadkami najpierw szybko, a potem coraz wolniej zmniejszają się i dochodzą do punktu min (M). Punkt ten jes! optymalnym poziomem nakładów na profilaktykę. Każda następna minimalna redukcja wypadkowości i slrat spowodowanych wypadkami, wymaga wydatkowania znacznych sum na profilaktykę i może obniżyć rynkową konkurencyjność produkowanych wyrobów i firmy. Stymulatory (bodźce):
prawne (1)
pozaprawne (2)
>(1) PRAWO - to uporządkowany spójnie według określonych hierarchii zbiór norm postępowania,
KONSTYTUCJA - w art. 24 mówi, że praca znajduje pod ochroną RP , państwo nadzoruje warunki pracy, art. 66 - każdy ma prawo do bezpiecznej i higienicznej pracy. Sposób realizacji tego prawa uchwala ustawy, które wRP noszą nazwę KODEKSU PRACY (Dziennik Ustaw 1996). (2) Łatwiejszy dostęp do kapitału (inwestycje w profilaktykę odbywające się o kredyty preferencyjne oprocentowane, działalność pro bezpieczna będąca zwolniona z podatku). W Polsce dwa systemy podatkowe: dochodowy (od zysku), wat (od wartości dodanej). Działanie marketingu promujące wyroby i przedsiębiorstwa pro bezpieczne (firma warta jest tyle ile może na to wyłożyć pieniędzy).
System ochrony pracy możemy podzielić na:
^
a) system celny
b) system badań i certyfikacji
c) system normalizacji
d) system finansowo - naukowy
e) system edukacji narodowej0 system ubezpieczeń zdrowotnychg) system ubezpieczeń społecznychli) system podatkowyi) system kredytowy
H
> ZAGROŻENIA W ŚRODOWISKU PRACY " '
ZA GROŻENIE - to stan środowiskowy mogący spowodować slraly, a w szczególności wypadek lub chorobę.
Zagrożenia w środowisku prncy, uwzględniające lokalizację energii, możemy podzielić na:
naturalne (energia zlokalizowana w naturalnym środowisku człowieka, np, powódź., lawina śnieżna, huragany, osuwanie się ziemi, ilp.),
techniczne (energia /.magazynowana w środkach technicznych lub emitowana w procesach technologicznych, np. wykolejenie pociągu, pochwycenie przez, ruchomą część maszyny, iii'-),
osobowo (niekontrolowane skutki mięśni oraz. ciążenia organizmu, np. połknięcie, wpadnięcie, uderzenie się czymś lub uderzenie kogoś, ilp.)
Czynniki zagrożenia zawodowego mogą być klasyfikowane według rozmaitych kiylciiów i charakterystycznych cech ich właściwości, Zwykło d/iolimy jo nfi dwie grupy: . I) powodujące wypadki przy pracy ■■ czynniki urazowe (głównie czynniki fizyczne),
1
2) powodujące choroby zawodowe - czynniki szkodliwe i uciążliwe. Do nich należą:
=■> a) czynniki fizyczne - hałas, wibracje, mikroklimat, promieniowanie, pyły przemysłowe, itp.
z~> b) czynniki chemiczne - substancje toksyczne, uczulające, drażniące, rakotwórcze,
mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze, które mogą oddziaływać na człowieka poprzez drogi oddechowe, skórę i błony śluzowe oraz przewód pokarmowy, itp.
~^> c) czynniki biologiczne - mikroorganizmy zwierzęce i roślinne, itp.
rS^d) czynniki psychofizyczne - obciążenia fizyczne i psychiczne, itp.
Toksyczne substancję_chcmiczne -w oparciu o badania przeprowadzonych na zwierzętach ustalono, że możliwe jest przebywanie człowieka przez cały okres zatrudnienia przy stężeniu toksycznych substancji chemicznych poniżej NAJWYŻSZEGO DOPUSZCZA LNEOO
~^-> STĘŻENIA (NDS);ustalono jako średnie ważone stężenie, którego oddziaływania na pracownika w ciągu 8-godzinnego czasu pracy i 24-godzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia. NDS - to ustalony próg akceptowanego ryzyka, stężenie to wyrażane jest przez masę szkodliwego czynnika do objętości powietrza, którym pracownicy oddychają [mg/m3]. Szkodliwe czynniki, których nie można wyrazić w jednostkach masy- wyrażone są w jednostkach właściwych dla danego czynnika. Mówimy wówczas o NAJWYŻSZYM
__r_^^ DOPUSZCZALNYM NA TĘŻENIU (NON).
"~^ NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE CHWILOWE (NDSCh), ustalono jako
wartość średnią, która nie powinna spowodować ujemnych zamian w stanie zdrowia pracownika jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie zmiany roboczej. Jest to ryzyko dopuszczalne pod warunkiem ograniczenia czasu ekspozycji lub zastosowania ochron osobistych.
=---. NAJWYŻSZE n OPUSZCZA LNE STĘŻENIE PULA PO WE (PRO COWE) (NPSP)
ustalono jako granicę koncentracji, która ze względu na zagrożenia zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczona w żadnym momencie. Jest to więc poziom nieakceptowanego ryzyka.
z
UDSCk
J_
Gazy wybuchowe - ustalona jest wartość dopuszczalnego icli stężenia w mieszaninie z powietrzem. Dla większości gazów można ustalić dolno i górne progi wybiichowości -■ poniżej progu dolnego nie nastąpi wybuch gazu, podobnie powyżej górnego progu. Np. metan wybuch przy dolnym progu 5% i górnym 1 5%, Jednak do całkowitego wybuchu muszą być spełniono nnslopnjąro warunki:
doslnlecznil itnwfirloió tlenu
dostateczne źródło inicjacji zapoczątkowujące wybuch
przestrzeń, w której wybuch może się rozwijać
Najczęściej ze względu na katastrofalne następstwa wybuchu przyjmuje się kilkukrotnie niniejsze współczynniki bezpieczeństwa niż NDS (prawnie, stężenie < 2% - nic ma wybuchu).
i
^==^> Pyły - szkodliwość ich zależy nie tylko od ich stężenia w powietrzu, a także od wielkości i kształtu cząsteczek (do pluć dostająsię te, które mają wymiary 2-5 urn), oraz od składu chemicznego (w szczególności od zawartości wolnej krzemionki, jej obecność w pyle powoduje powstanie choroby „ krzemicy", podobnie niektóre substancje azbestowe (azbest, talk) są substancjami rakotwórczymi).
Dyskomfort cieplny - zależy od temperatury powietrza, temperatury otaczających powierzchni, wilgotności powietrza, prędkości przepływu powietrza,Wysiłku energetycznego człowieka, odzieży.
WPADKI PRZY PRACY
Za WYPADEK PRZY PRĄ CY uważa się zdarzenie;nagłe (1): - wywołane przyczyną zewnętrzną (2) :
które nastąpiło w związku z pracą (3)
Brak choćby jednego z tych czynników uniemożliwia uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy...
eff88