FENOMENOLOGIA

Fenomenologia – zwana też nauka o „zjawiskach” czy też „teorią zjawisk”. Fenomenologia (od phainomenon czyli zjawiający się) to kierunek filozoficzny XX wieku, którego twórcąbył Edmund Huserl. Ta metoda filozoficzna polega na oglądzie i opisie tego, co bezpośrednio dane. Husserl chciał, aby fenomenologia postrzegana była jako coś w rodzaju nauki wstępnej, podstawowej, poprzedzającej wszelka konstruowaną filozofię.

Podejście to charakteryzuje się bezzałożeniowością (!!!) – to bardzo istotne!

Fenomen

Fenomen to coś co ukazuje się „w sobie samym”.Fenomeny są irrealne, czyli umieszczone poza realnym światem. To coś co jest bezpośrednio dane, dla kogoś, kto spełni postulat niezaangażowanego teoretycznie opisu. Fenomen nie musi dotyczyć wyłącznie tego, co dane nam jest zmysłowo (fenomeny życia społecznego, estetyczne, emocjonalne, matematyczne, etc.) Doświadczane mogą być także przedmioty nie zmysłowe i nie fizyczne.

Intencjonalność

Świadomość jest zawsze świadomością czegoś.

Noemat nie jest rzeczywistym przedmiotem, ale zawartym intencjonalnie w procesach świadomości, dzięki ich aktywności związanej z nadawaniem sensu.

Świadomość (postrzeganie)               przedmiot (akt myślenia; noeza)    przedmiot (ukazany; noemat)

Oczywistość

W naszym naturalnym nastawieniu wydajemy sądy o istnieniu przedmiotów (wiara w istnienie). W fenomenologii powstrzymujemy się od jakiegokolwiek sądu na temat istnienia lub nieistnienia. Aby uzyskać, osiągnąć tę oczywistość konieczna jest tzw. „redukcja fenomenologiczna”.

„epoche” – powstrzymywanie się.

W ten sposób możliwe staje się wszelkie badanie, wolne od założeń i uprzedzeń (bezzałożeniowość). Chodzi tu również o postawę obiektywistyczną, czyli koncentrująca się wyłącznie na badanym przedmiocie. Oczywistość to przeżycie prawdy.

Redukcja fenomenologiczna

W naturalnym podejściu zawsze istnieją jakieś założenia, domysły lub przypuszczenia. Aby przyjrzeć się światu, „tak jak on się jawi” musimy „wziąć a nawias” wszelkie uprzedzenia, zapomnieć o sobie samym i naszej roli w akcie poznawczym. Fenomenologia charakteryzuje się obiektywnością, odwieszeniem tego, co subiektywne (założone).

Dopiero tak „oczyszczony” umysł może poznawać. Chodzi o skupienie się na samej świadomości rzeczy.

(Język tez niesie pewne ograniczenia, które wymagają redukcji.)

Redukcja transcendentalna (epoche)

„Epoche” ma pozwolić niezaangażowanemu obserwatorowi na zdystansowanie się od wszystkiego (od załozeń). Zawieszenie (założeń) nie jest jednak zaprzeczaniem, jedynie powstrzymujemy się od sądu – będąc nastawieni na możliwie najwierniejsze rejestrowanie wszystkiego, co dane. Dochodzimy do czystej (nieświatowej) świadomości, a czysta świadomość to też świadomość własnej świadomości.

Redukcja ejdetyczna

Redukcja ta prowadzić ma nie do odsłonięcia istoty indywidualnego przedmiotu, ale istoty czystej. Celem badań fenomenologicznych jest zatem opis istotnościowy – opis tzw. „niezmienników” (np. czym w swej istocie jest wychowanie?)

Ogląd i opis

Metoda fenomenologiczna jest metodą patrzenia (oglądowo-opisową). Opis pojawia się na samym końcu – jesteśmy ograniczeni, co do języka – powinien więc być on najprostszy, nietechniczny. Fenomenologia nie uzyskuje definicji, ale opisuje, chcą naprowadzić czytelnika. Nie należy zatem ulegać czarowi języka.

Dla nowych danych potrzeba nowego języka, nowych słów (nie zawsze umiemy nazwać coś, o czym myślimy lub co widzimy) – fenomenologia szuka nowych „jakości” i relacji pomiędzy nimi.

Max Scheler

Dla niego fenomenologia to nie nowa nauka lub metoda, ale pewna postawa duchowa, zasadniczo różna od obserwacji. Nie polega ona na oglądzie rzeczy z każdej strony, pod każdym kątem. Obserwator musi bezpośrednio i pełnie obcować z rzeczami, których istotę chce poznać.

*konieczność przyjęcia postawy kontemplacyjnej

*odrzucenie wszelkich doświadczeń i tradycji

*wielogodzinny trening

*konieczność zapomnienia o sobie samym

Fenomenologia dąży do opisania  rzeczywistości, tak jak ona się zjawia w swej elementarnej   postaci, w horyzoncie doświadczenia ludzkiego – przed jej zinterpretowaniem, interpretacją.

Żyjemy w świecie już zinterpretowanym – nie musimy go już interpretować – jesteśmy wrzuceni w pewne interpretacje.

-czy wszystkie te interpretacje są właściwe?

-jaka jest „prawdziwa” rzeczywistość, przed próbami jej interpretacji?

Sprawdź się:

·         Na czym polega redukcja transcendentalna?

·         Co to jest bezzałożeniowość?

·         Jak myślisz, dlaczego M. Scheler postuluje o „zapomnienie o sobie samym”?

PEDAGOGIKA PERSONALISTYCZNA

Pojęcie Osoby:

              Osoba to realny byt jednostkowy, który zawiera w sobie intelekt, pod wpływem swojego istnienia wiąże się miłością z innymi osobami.

(trzy elementy konstruktywne: istnienie, intelekt, miłość – bezinteresowna troska o innych)

Człowiek jest Osobą, która trzyma we władzy sama siebie poprzez swoje istnienie, umysł i wolę. Osoby mogą dawać siebie innym osobom, które są dla nich jakby innymi postaciami tego samego.

Celem wychowania jest osiągniecie duchowej wolności poprzez poznanie, miłość, relacje

Ja-Ty.

Bycie osobą, stanowiące fakt pierwotny i nieredukowalny, ma charakter etyczny. W tym sensie wychowanie jest definiowane jako swoiste przebudzanie człowieka jako osoby. Owo przebudzanie nie dokonuje się w samotności, lecz – podobnie jak u myślicieli związanych z filozofią dialogu – w spotkaniu osób, nauczyciela i ucznia, którym przysługuje ta sama godność etyczna (podmiotowość). Zadaniem pedagogiki personalistycznej jest ukazanie znaczenia i konsekwencji wychowawczych wydarzenia spotkania w jego uwarunkowaniach historycznych, społecznych i kulturowych. (B. Milerski) – ważne!!!

Miłość jest najdonioślejszym i pierwszą rozpoznawaną przez nas relacja osobową, czyli relacja łączącą osoby (troska o drugą Osobę):

a) etap strukturalny

Kontakt poznawczy z bytem zaczynamy od bezpośredniego poznania cech fizycznych i przejawów bytu. To bierna recepcja, której doznają władze zmysłowe.

Odrywamy wewnętrzne przyczyny poznawanego bytu.

b) etap genetyczny

Ta analiza odsłania różnice pomiędzy istnieniem a istotą.

Istota człowieka przejawia się w poznaniu intelektualnym i rozumnym postępowaniu. Istnienie człowieka manifestuje się poprzez swe przejawy w relacjach osobowych.

Wychowanie jako powołanie.

Powinniśmy starać się aby wychowanie w pełni zhumanizować, aby stało się ono w pełni rzeczywistością.

Mówi się o kryzysie szkoły, kryzysie instytucji, kryzys trwa lub będzie trwał tak długo, dokąd człowiek nie zacznie stawać się sobą, to znaczy utożsamiać się z tym co prawdziwie dobre, piękne – z wartościami w sensie absolutnym.

Kryzys szkoły jest więc pierwotnie kryzysem osobowym. Nie istnieje wspólnota uczniów i nauczycieli, nie istnieje (w pierwotnym sensie) pojęcie edukacji. Szkoła nie edukuje, tylko przekazuje wiedzę. Szkoła nie wychowuje w sensie wychowywania jako odsłaniania wartości, wychowuje natomiast w sensie przystosowywania do obowiązujących struktur i instytucjonalizacji – jest odhumanizowana.

Czy szkoła uczy „być” czy „funkcjonować”?

Wychowanie powinno być wychowaniem do bycia Osobą. „Być” jest byciem Osobą, a „funkcjonować” to działanie nieosobowe.

Człowiek musi uczestniczyć w wartościach (i je preferować) – wartości najwyższe (absolutne) i najniższe (materialne). Bez tego uczestnictwa człowiek spełnia tylko czynności funkcjonalne.

Człowiek jest istotą wewnętrzną i może zamknąć się w sobie, szukając ucieczki przed światem – to jednak rodzi pustkę (kompleks narcyza).

Jest też przeciwieństwo tej postawy, gdy człowiek swej tożsamości szuka na zewnątrz, w zewnętrznym zaangażowaniu (kompleks Herkulesa).

Tylko życie osobowe – równowaga – może przezwyciężyć te dwie skrajności.

(a także kolektywizm i indywidualizm) – przykład mechanizmu i wahadła.

„Być Osobą” nie jest nową odmianą indywidualizmu, bo Osoba jest zawsze otwarta na innych, a to wartości nie pozwalają jej utracić swej godności i stawiać siebie ponad innych.

Stosunek do rzeczy materialnych powinien mieć charakter osobowy (religijny „ubogi”).

„Zło nie polega na mieć jako takim, ale na takim posiadaniu, które nie uwzględnia jakości i uporządkowanej hierarchii posiadanych dóbr i dysponowania nimi.

Wychowanie w optyce „bycia’ i w optyce „funkcjonowania”:

a) optyka funkcjonowania

Przedmiotowy , obiektywny sposób traktowania człowieka. To formowanie wychowanka, zgodnie z aktualnym modelem, ideologią (kim ma być przyszły dorosły).

Tu u wychowawcy nie ma miejsca na „wydarzenie’, porusza się schematycznie, wszystko jest takie same.

b) optyka bycia

To spotkanie osób mistrza i ucznia, poprzez które otwiera się horyzont wartości, dzięki którym człowiek staje się człowiekiem, bez względu na ideologię czy system społeczny.

Wychowawca oddziela każdą chwilę od poprzedniej, rozróżnia je, wychowanie jest spotkaniem, czyli możliwością otwarcia, zmiany, nawrócenia (!!!)

Wychowawca kieruje swój apel do całej osoby, intelektu, woli, pamięci, uczuć wychowanka

(obejmuje go całościowo!).

Jego celem jest uzdolnienie wychowanka do samodzielnego formułowania sądów.

Dla pedagoga zatem ważne jest by mieć respekt dla duszy i ciała

(również aspekt fizyczny wychowania/rozwoju – nie tylko wola i intelekt).

Zadaniem wychowania jest pomóc człowiekowi stać się człowiekiem.

Celem życia człowieka jest ciągły postęp intelektualny, moralny, poznawczy, ale tylko przy pomocy zbiorowości (innych osób).

„Afirmacja osoby dla niej samej oraz bezinteresowny dar z siebie samego nie wykluczają się, ale zawierają się w sobie.”             

(JP II)