mini ENCYKLOPEDIA
ATENA/PERFEKT
Od najdawniejszych czasów w rozmaitych kulturach przywiązywano do snów i marzeń sennych wielką wagę. Starożytni Grecy i Japończycy uważali, że sny zawierają proroctwa i ostrzeżenia dotyczące przyszłych zdarzeń. Bardziej nam współcześni, np. Zygmunt Freud, starali się wyzyskać interpretację snów jako narzędzie otwierające drogę do badania tajemnic podświadomości. Niniejsza książeczka z serii Miniencyklopedia (Col-lins Gem) stanowi zbiór przekonań na temat snów oraz różnych metod ich interpretacji. Mówi ona także o tym, w jaki sposób podświadomość uwrażliwia nas poprzez sny na ukryte konflikty, ukazuje sposoby ich rozwiązywania, a także pozwala nam uzmysłowić sobie posiadane twórcze talenty.
Interpretacja snów opiera się na rozumieniu symbolicznego języka snów. Obszerna, ułożona w porządku alfabetycznym lista tych symboli — zwyczajnych i niezwykłych — daje Czytelnikowi klucz do rozumienia snów. Symbole te, wraz z konkretną sytuacją i warstwą pamięciową śniącego, ułatwią interpretację snów.
Spis treści
1. Tradycja ......................... 6
2. Umysł nieświadomy .................. 20^
3. Typy snów ....................... 44
4. Sny świadome. ..... ................ 60
5. Słodkie sny ....................... 66
6. Symbolizm ....................... 70
7. Sennik .......................... 234
8. Glosariusz ........................ 239
Indeks ................. \ ......... 24S
Tradycja
działania, oraz że jeśli demona uda się odpędzić bądź śniący zrozumiał radę przekazaną mu we śnie, wówczas dany problem będzie rozwiązany.
Egipcjanie
Starożytni Egipcjanie uważali, że w snach pojawiają się bogowie. Zajmowali się także objaśnianiem snów, ale sądzili, że sny mają oparcie w rzeczywistości, której świadomość nie potrafiła postrzegać. Już 2000 lat p.n.e. Egipcjanie spisywali sny na papirusach. Sennik egipski z 1350 r.p.n.e. w zbiorach Muzeum Brytyjskiego odróżnia sny „dobre" i „złe", a także zawiera zaklęcia, mające pomóc w unikaniu konsekwencji nieprzyjemnych czy nawet złowrogich snów.
Typy snów. Archiwa wymieniają trzy główne typy snów: sny, w których bogowie domagają się czynów pobożnych, sny zawierające przestrogi (np. o nadchodzącej chorobie) lub objawienia oraz sny będące wynikiem rytuału.
Inkubacja snów. Podobnie jak inne ludy bliskowschodnie, Egipcjanie uważali, że sny mogą służyć jako wyrocznie i przekazywać wiadomości od bogów. Najlepszym sposobem uzyskania pożądanej odpowiedzi, zwłaszcza w chorobie, było wymuszenie, czyli „inkubacja" snu (od tac. incubatio — wylęgać). W tym celu Egipcjanin udawał się do sanktuarium lub świątyni, np. słynnej świątyni w Memfis, gdzie przesypiał noc na specjalnym „łożu snów" w nadziei otrzymania boskiej rady, pocieszenia lub uzdrowienia we śnie. Chorzy we--drowcy zażywali specjalne mikstury bądź pościli celem wymuszenia snów.
Sny w kulturach starożytnych
Egipskie objaśnienia snów
Do najstarszych zachowanych zapisów snów wraz z objaśnieniami należy egipski papirus pochodzący z około 1250 r.p.n.e. Zawiera on opis około 200 snów z objaśnieniami kapłanów Thorusa, egipskiego boga światła.
l. Tradycja
Od niepamiętnych czasów ludzkość uznawała senne marzenia za tajemnicze, ważne i wywierające duży wpływ na życie człowieka. Są one łącznikiem ze świadomością, do której docierają niejako bezpośrednio z nieświadomości, stanowiąc odzwierciedlenie naszych radości, niepokojów i nadziei. Wielu uważa, że świat snów — poprzez rozumienie jego specyficznego języka — może wzbogacić nasze życie świadome i zwiększyć naszą wiedzę o nas samych.
Interpretowanie snów stosowano we wszystkich cywilizacjach. Ludzie — uważając, że sny mają ogromną wagę — próbowali je zrozumieć i przeanalizować w świetle własnych przekonań i zwyczajów. Niniejszy rozdział opisuje sposoby, w jakie sny wyjaśniano w niektórych starożytnych i współczesnych kulturach.
SNY W KULTURACH STAROŻYTNYCH
Babilonczycy
W Mezopotamii Babilonczycy rozgraniczali sny na „dobre", czyli zesłane przez bogów, i „złe", czyli zesłane przez demony. Ich bogini snów, Mamu, służyli kapłani, których zadaniem było niedopuszczenie do spełnienia się snów złych.
Asyryjczycy
Później — zdobywcy Babilonii — Asyryjczycy uznawali sny za omeny. Jeden ze snów spisany na glinla-
nych tablicach znalezionych w Nineveh i pochodzący z okresu panowania króla Ashurbanipala (669-626 p.n.e.) stwierdza, że jeśli człowiek we śnie wzbija się często w przestworza, straci wszystko, co posiada. Asyryjczycy uważali też, że „złe" sny wymagają podjęcia
Przedstawianie snów
Starożytna pieczęć ukazująca babilorisko-asyryjskiego bohatera Gilgamesza, którego czyny przedstawia poemat epicki sprzed 4000 lat, zawierający najwcześniejszy opis kilku snów.
10 Tradycja
Grecy
Grecy przejęli podział snów na „dobre" i „złe" oraz zwyczaj inkubacji snów. Wotywne napisy potwierdzające uzdrowienia można znaleźć w świątyni Apolla w Delf oraz w świątyni Epidaurusa poświęconej kultowi czczonego uzdrowiciela Eskulapa. (W Świętych gracjach z około 150 r.n.e. Arystydes twierdzi, że we śnie otrzymał kilka dziwnych rozkazów — np. chodzenia boso zimą, zażywania środków wymiotnych, a nawet odcięcia sobie palca.)
Obrzędy przed zaśnięciem. Przed inkubacją Grecy
wykonywali pewne obrzędy, mające na celu samooczy-szczenie się i poświęcenie. Przez dwa dni poprzedzające wejście do świątyni musieli się powstrzymywać od uprawiania seksu, spożywania mięsa, ryb i dziczyzny oraz picia czegokolwiek oprócz wody. Musieli też złożyć ofiarę ze zwierzęcia, przeznaczoną dla boga, którego chcieli przywołać we śnie. Niektórych zawożono przed pomnik danego boga, aby mogli być przesyceni uczuciem grozy przed zapadnięciem w sen. Osoba taka kładła się następnie na skórze ofiarnego zwierzęcia, czasami obok pomnika bóstwa.
Sny ozdrowieńcze. Uważa się, że w nocy do loża śpiącego chorego powracali — ubrani w szaty boskie — kapłani, którzy wykonywali na nim zabiegi lecznicze. Rano kapłan objaśniał sen chorego i informował go, w jaki sposób powinien dbać o zdrowie. Przekaziciele snów. Według greckiej legendy bóg Hy-pnos zsyłał sen na śmiertelników poprzez dotykanie ich swą magiczną różdżką lub wachlowanie ich swymi skrzydłami.
Sny w kulturach starożytnych 11
Objaśnianie snów w starożytnej Grecji
W Delf — świętym miejscu Greków — świątynię boga Apolla zamieszkiwała wyrocznia — kapłanka, która w transie wydobywała z siebie dźwięki interpretowane jako odpowiedzi Apolla na pytania czczących go ludzi.
Syn Hypnosa i bóg snów — Morfeusz, wspomagany przez Hermesa, posłańca bogów — zsyłał wówczas sny na śpiących. (Imię Morfeusz pochodzi od greckiego słowa morphe, tzn. kształt, ponieważ bóg ten miał ponoć nadać formę bezkształtnym wizjom sennym.) Przesyłał też ostrzeżenia i przepowiednie śpiącym w sanktuariach i świątyniach.
12
Ludzie ze snów. Grecy uważali, że ludzie pojawiający się w ich snach, zamieszkują świat podziemi. Według Homera, autora Iliady i Odysei, duchy te wkraczają do świata snów dwiema bramami: duchy pojawiające się w „prawdziwych" snach (które szybko znikają) wkraczają Bramą Rogu, a te, które pojawiają się w snach „fałszywych" (wywołujących złudzenia), przechodzą przez Bramę Kości Słoniowej.
Wyjaśnienie to opierało się na grze słów: greckim keras (róg) i czasowniku karaima (osiągnąć) oraz elephas (kość słoniowa) i elephairo (mamić złudnymi nadziejami).
Sny prorocze. Całkiem inne podejście do snów prezentował grecki filozof Arystoteles. Uważał on, że na przykład sny przestrzegające przed chorobą mogą wynikać z podświadomego rozpoznania objawów przez śniącego. Uważał też, że śniący może podświadomie wywoływać senne marzenia.
Rzymianie
Wierzyli, że należy poznać życzenia bóstw. Cesarz August wydał nawet postanowienie, iż każdy, kto miał sen dotyczący spraw państwa, musi go opowiedzieć w miejscu publicznym.
Wyjaśnianie snów. W H w.n.e. Artemidorus spisał wszystko, co znalazł na temat snów, i ich objaśniania w archiwach greckich, asyryjskich i egipskich. Zawarł to w księdze pt. Oneirocritica (wyjaśnianie snów), która pozostała źródłem dla wielu autorów aż do XVIII wieku.
14
Hebrajczycy
Sny boskie. Sny były częścią kultury religijnej starożytnych Hebrajczyków. Jako monoteiści uważali oni sny za głos jednego boga. „Bóg raz się odzywa i drugi, tylko się na to nie zważa. We śnie i w nocnym widzeniu, gdy spada sen na człowieka; i w czasie drzemki na łóżku otwiera on ludziom oczy, przerażenie budzi w ich sercu" (Księga Hioba, 33, 14-16). Hebrajczycy rozróżniali też sny „dobre" i „złe", zsyłane przez złe duchy.
Inkubacja snów. Także Hebrajczycy inkubowali sny, aby uzyskać boskie objawienie. Hebrajski prorok Samuel, który zjednoczył Hebrajczyków po ich klęsce z Filistynami, sam zwykł „układać się do snu w świątyni w Shiloh przed Arką i otrzymywać słowo od Pana". Także król Salomon (około 970-930 p.n.e.) podtrzymywał tradycję i udawał się do świętego miejsca, by złożyć ofiarę Bogu. Tam „Bóg ukazywał się Salomonowi nocą we śnie i mówił do niego: Spytaj, czym cię obdaruję".
Sny prorocze. W jednym z najsłynniejszych snów opisanych w Biblii — o drabinie Jakuba — hebrajski patriarcha śnił „o drabinie ustawionej na ziemi i sięgającej aż do nieba oraz aniołach boskich wspinających się i schodzących po niej". Na szczycie drabiny stał Bóg, który złożył Jakubowi historyczną obietnicę, że kraj Izraela na zawsze będzie należał do ludu żydowskiego. Inny biblijny sen wymagał wykładni. Kiedy faraon egipski miał sen o siedmiu tłustych i siedmiu chudych krowach („kine"), przywołał wszystkich magów Egiptu, ale żaden z nich nie umiał odgadnąć znaczenia snu-Faraon posłał wówczas po Józefa, znanego z objaśniania snów, który stwierdził, że po siedmiu latach uro-
Sny w kulturach starożytnych 15
dzaju nastąpi siedem lat głodu. Tenże sam Józef wyczytał ze swego snu, w którym kłaniały mu się snopy zboża, swą przyszłość wielkiego człowieka — najprawdopodobniej rozpoznał on we śnie swe zdolności i ambicje.
Przepowiadanie przyszłości
W biblijnej Księdze Rodzaju sen faraona o siedmiu tłustych i siedmiu ^ad»A krowach stanowa zapowiedz przyszłości Egiptu. Sen ten powszechnie przywoływano w średniowieczu, jak na przykład
w XIII-wiecz-nej Księdze Psalmów (obok).
16
17
Czytanie snów w kulturach starożytnych
^Q
°""@
"©
Ptak ^^^^
0
Napełnianie dzbana stanowiło zły omen, oznaczający ból. Piwo nalewane z dzbana zapowiadało kradzież.
Siedzenie na drzewie było znakiem, że wszelkie kłopoty można pokonać.
Węże były dobrym znakiem, zapowiadającym, że śniący wkrótce zakończy jakiś spór.
Schwytanie ptaka zapowiadało utratę czegoś cennego. ;
Podarunek w postaci pustego dzbana zapowiadał ubóstwo, pełen zaś kielich oznaczał dzieci i sławę.
Ścinanie starych drzew palmowych oznaczało rozwiązanie problemów śniącego.
Schwytanie węża było oznaką, że śniący uzyska opiekę aniołów.
Spotkanie ptaka oznaczało zwrot utraconego mienia.
Wino nalewane z dzbanów było symbolem spokoju. Wypicie kielicha wina do dna oznaczało szczęście.
Drewno jako materiał do budowy statków było oznaką nieszczęścia dla ludzi, z wyjątkiem cieśli i marynarzy.
Węże stanowiły złe omeny zapowiadające chorobę i wrogów. Im większy wąż, tym gorzej zapowiadała się przyszłość.
Różne ptaki symbolizowały różnych ludzi: orły — władców, dzikie gołębie — niemoralne kobiety.
Dzbany do gotowania oznaczały pokój i harmonię.
Drzewa palmowe były oznaką, że śniącego czeka kara za jego dawne grzechy.
Węże zapowiadały bezpieczną egzystencję. Ukąszenie węża oznaczało podwojenie dochodów.
Ptaki stanowiły dobre omeny, z wyjątkiem sów, które sprowadzały nieszczęścia.
oswiecona