WOS SCENARIUSZE LEKCJI WERSJA ROZSZERZONA WYDAWNICTWO KOSS rozdzial_2(1).pdf

Rozdział II

SAMORZA˛D LOKALNY

UCZNIOWIE UZYSKAJA˛ ODPOWIEDZI NA PYTANIA:

Co to jest samorz˛d lokalny?

Jaka jest gmina, w ktrej mieszkacie, i wsplnota lokalna, do ktrej nale˙ycie?

Jakie s˛ zadania władz samorz˛dowych?

Jak powołuje si˛ władze gminy i jakie maj˛ one uprawnienia?

Jakie sprawy mo˙na załatwi w urz˛dach gminy i powiatu?

Jak prowadzona jest kampania wyborcza do władz lokalnych?

Jak rada gminy podejmuje decyzje w sprawie bud˙etu?

Dlaczego nie wszyscy mieszkacy gminy chc˛ tego samego?

Jak obywatele mog˛ wpływa na decyzje władz?

Czy i jak władze lokalne mog˛ zmniejszy bezrobocie na swoim terenie?

Czy zaopatrzenie mieszkacw w wod˛ lub np. zagospodarowanie odpadw to tylko

problemy pojedynczych gmin?

Co wynika z faktu, ˙e szkoła jest cz˛ci˛ społecznoci lokalnej?

Co to jest mała ojczyzna?

W jakim regionie mieszkacie i co z tego wynika?

Nauczycielu KOSS, pami˛taj o stronie www.ceo.org.pl

znajdziesz tam nowe wiczenia i ciekawe materiały

je˙eli nie potrasz obsługiwa stron www, popro o pomoc uczniw ˙egluj˛cych po

Internecie – oni to uwielbiaj˛

nawi˛˙ wspłprac˛ z nauczycielem informatyki, ktry te˙ szuka ciekawych zada

dla uczniw

1. MOJE SA˛SIEDZTWO, MOJA GMINA

Przed reform˛ samorz˛dow˛ z 1990 roku gmina była tylko jednostk˛ podziału terytorialnego pastwa,

po reformie stała si˛ wyposa˙on˛ w osobowo prawn˛ wsplnot˛ ludzi zamieszkuj˛cych wyodr˛bniony

obszar. Członkiem wsplnoty samorz˛dowej jest ka˙dy mieszkaniec gminy. Podczas zaj˛ gmina jest

przedstawiona jako „mała ojczyzna” – przestrze składaj˛ca si˛ z miejsc bliskich i dobrze znanych, nie

za jako abstrakcyjna jednostka administracyjna.

CELE

wie powinni wzbogaci swj plan, zał˛czaj˛c wyko-

nane przez siebie zdj˛cia, rysunki, a tak˙e wywiady

z mieszkacami itp.

4. Uczniowie pokazuj˛ kolegom sporz˛dzone plany,

podaj˛ najwa˙niejsze informacje o swoim s˛siedz-

twie (np. jaki jest typ zabudowy, kim s˛ mieszkacy

itp.).

Gdy wszyscy lub wybrani uczniowie zaprezen-

tuj˛ swoje plany, popro, aby kolejno umiejscawiali

je na du˙ej mapie gminy (taka mapa powinna by

dost˛pna w ka˙dym urz˛dzie gminnym!).

5. Nast˛pnie uczniowie ustawiaj˛ si˛ w klasie w gru-

pach według poło˙enia ich s˛siedztw na mapie.

Grupy mog˛ opracowa jakie symbole swojej oko-

licy, ktre zaprezentuj˛ potem całej klasie.

Przeanalizujcie wsplnie plan całej gminy, wska-

zuj˛c głwne miejscowoci, drogi, rzeki, jeziora, ob-

szary lene itp. Zlokalizujcie wasz˛ gmin˛ na mapie

wojewdztwa i Polski.

6. Popro uczniw, aby wyobrazili sobie, ˙e maj˛

sporz˛dzi kilkustronicowy ilustrowany informator

o swojej gminie. Zadaj klasie pytanie: Jakie informa-

cje powinny si˛ w nim znale? Zapisuj na tablicy

propozycje uczniw. Uporz˛dkujcie je, a nast˛pnie

wybierzcie najwa˙niejsze i najciekawsze (m.in. liczba

mieszkacw, struktura ich wieku i zatrudnienia, naj-

wa˙niejsze zasoby gminy, wydarzenia historyczne,

zabytki, wybrane zakłady pracy, szkoły, obiekty

kulturalne, sportowe czy rekreacyjne, walory tury-

styczne).

Zaproponuj uczniom wsplne wykonanie folderu

powi˛conego gminie – zadanie to mo˙e by zrealizo-

wane w formie projektw grupowych.

Rozdziel pomi˛dzy zespoły zadania zwi˛zane

z zebraniem informacji, zaprojektowaniem informa-

tora i wykonaniem rysunkw lub zdj˛, ktre b˛d˛

stanowi jego ilustracje. Mo˙ecie kolejn˛ lekcj˛ po-

wi˛ci w całoci na wykonanie takiego informatora

(w jednej lub dwu wersjach), a nast˛pnie – jeli to

mo˙liwe – odbi na ksero, aby ka˙dy ucze dostał

przynajmniej jeden egzemplarz dla siebie. Je˙eli re-

zultat pracy b˛dzie to uzasadniał, postaraj si˛, aby

np. urz˛d gminy albo lokalna gazeta snansowały

odbicie wi˛kszej liczby egzemplarzy.

Po zaj˛ciach uczniowie powinni umie:

– scharakteryzowa swoje s˛siedztwo,

porwnuj˛c je z innymi;

– zlokalizowa to s˛siedztwo na mapie gminy;

– poda kilka podstawowych informacji na temat

swojej gminy.

RODKI DYDAKTYCZNE

• Kartki papieru, przybory do rysowa-

nia, aparaty fotograczne.

• Mapa gminy.

JAK PRZEPROWADZI

ZAJE˛CIA?

WPROWADZENIE

1. Wyjanij uczniom znaczenie terminw

„s˛siedztwo” oraz „gmina”. Poł˙ nacisk

na ten aspekt poj˛cia „gmina”, ktry oznacza zbir

wielu s˛siedztw, społeczno lokaln˛ czy wsplnot˛

terytorialn˛. Gmina rozumiana jako jednostka ad-

ministracyjna b˛dzie tematem dalszych lekcji. Popro

o zapoznanie si˛ z tekstem „Wsplnota mieszka-

cw” albo sam przedstaw zawarte w nim informacje.

ROZWINI˛CIE

2. Wykonaj przy wspłudziale uczniw uproszczony

plan otoczenia szkoły (na tablicy lub na du˙ym ar-

kuszu papieru). Wczeniej mo˙na z uczniami prze-

prowadzi „wizj˛ lokaln˛” poł˛czon˛ ze zbieraniem

informacji o otoczeniu szkoły.

3. Uczniowie – wykorzystuj˛c jako przykład plan oto-

czenia szkoły – wykonuj˛ (samodzielnie lub w mniej-

szych grupach) plany swoich s˛siedztw w obr˛bie

kilku najbli˙szych drg lub ulic; jeli ze wzgl˛du na

rozmiar planu jest to mo˙liwe, powinien on uwzgl˛d-

nia budynek szkoły. Pole, ˙eby zaznaczyli na planie

swj dom, sklep, w ktrym robi˛ zakupy, plac zabaw

itp. Zaproponuj przyj˛cie jednakowych symboli gra-

cznych na oznaczenie domw, sklepw, przystan-

kw itp. – w ten sposb opracujecie zrozumiał˛ dla

wszystkich legend˛ planu. Zapiszcie j˛ na tablicy.

Popro uczniw, aby przed nast˛pn˛ lekcj˛ do-

wiedzieli si˛, kiedy powstały domy czy ulice w ich

s˛siedztwie, jakie s˛ głwne zaj˛cia mieszkacw,

jak oceniaj˛ wygl˛d swojego s˛siedztwa i co chcie-

liby w nim zmieni. Jeli jest to mo˙liwe, ucznio-

ZAKO CZENIE

7. Zastanwcie si˛ nad form˛ prezentacji wyko-

nanych przez uczniw prac. Ich wystaw˛ mo˙na

Samorz˛d lokalny

poł˛czy ze spotkaniem z osob˛, ktra w urz˛-

dzie gminy zajmuje si˛ planowaniem przestrzennym

(patrz: Uwagi).

Jeli to mo˙liwe, zapro do udziału w lekcji osob˛

zajmuj˛c˛ si˛ w urz˛dzie gminy planowaniem prze-

strzennym; zaproponuj uczniom udział w dyskusji

„Nasza gmina za 50 lat”. Mog˛ w niej wzi˛ udział

tak˙e nauczyciele, rodzice i inni mieszkacy gminy.

UWAGI

Wykonuj˛c plany swych s˛siedztw, uczniowie po-

winni wykorzysta informacje z lekcji geograi.

2. CZEGO OCZEKUJEMY

OD SAMORZA˛DU?

Samorz˛d zrobił w ostatnich dziesi˛cioleciach ogromn˛ „karier˛”. W wielu krajach, w tym tak˙e w Polsce,

przeprowadzono decentralizacj˛ władzy, przekazuj˛c samorz˛dowi wiele uprawnie i zada publicz-

nych, dotychczas pozostaj˛cych w gestii władz centralnych. Stało si˛ tak mi˛dzy innymi dlatego, ˙e

ludzie przekonali si˛, i˙ samorz˛dom łatwiej jest rozpoznawa i zaspokaja potrzeby swoich społeczno-

ci lokalnych. Uczniowie na zaj˛ciach prbuj˛ dowiedzie si˛, jakie oczekiwania wobec nowych władz

samorz˛dowych maj˛ mieszkacy ich miejscowoci, oraz ustali, w kompetencjach jakich władz (gminy,

powiatu czy wojewdztwa) le˙y ich realizacja.

CELE

3. Popro uczniw o zaznaczenie w tabelce, czym, ich

zdaniem, powinna zajmowa si˛ władza centralna,

a czym lokalna. Zapytaj, czy s˛ sprawy, ktrymi wła-

dza nie powinna zajmowa si˛ wcale, pozostawiaj˛c

je trosce samych obywateli. Popro uczniw o wy-

konanie wiczenia na temat podziału kompetencji

mi˛dzy władz˛ centraln˛ i lokaln˛. Przeanalizuj od-

powiedzi uczniw na forum klasy, zapytaj, dlaczego

udzielali takich, a nie innych odpowiedzi.

4. W przypadku gdy nie jest jasne, w czyich kompe-

tencjach mieci si˛ dany problem, uczniowie mog˛

zaznaczy dwie rubryki. Dotyczy to np. spraw wi˛-

˙˛cych si˛ z bezpieczestwem. Wa˙ne jest uwiado-

mienie uczniom oglnej zasady:

– sprawy lokalne rozstrzyga samorz˛d lokalny –

gminny lub powiatowy, w zale˙noci od tego, jak

du˙ego obszaru i jak du˙ej społecznoci ta sprawa

dotyczy;

– sprawy całego regionu rozstrzyga samorz˛d wo-

jewdztwa;

– sprawy o znaczeniu oglnopastwowym roz-

strzyga rz˛d i wojewoda jako jego przedstawiciel.

5. Powiedz uczniom, ˙e polskie tradycje samorz˛-

dowe si˛gaj˛ daleko w przeszło, jednak w latach

1944-89 samorz˛dno była le widziana przez wła-

dze komunistyczne, poniewa˙ obowi˛zywała dok-

tryna tak zwanego centralizmu demokratycznego

i wszystkie, nawet najdrobniejsze, decyzje zapadały

w Warszawie. Popro o przeczytanie tekstu „Ile pa-

stwa, ile samorz˛du?”. Wyjanij, na czym polega

zasada pomocniczoci pastwa i dlaczego istnienie

silnego samorz˛du jest istotne z punktu widzenia

decentralizacji władzy.

Po zaj˛ciach uczniowie powinni umie:

– okreli, w czyich kompetencjach le˙y

rozwi˛zanie problemw zgłaszanych

przez mieszkacw ich gminy i powiatu;

– uzasadni, dlaczego nie jest mo˙liwe spełnienie

wszystkich postulatw mieszkacw;

– przedstawi własn˛ opini˛ w sprawie najpilniej-

szych zada władz gminnych i powiatowych.

JAK PRZEPROWADZI

ZAJE˛CIA?

WPROWADZENIE

1. Przypomnij uczniom lekcj˛ dotycz˛c˛

samorz˛du uczniowskiego. Powiedz, ˙e

w ostatnich dziesi˛cioleciach w wielu krajach, w tym

tak˙e w Polsce, przeprowadzono decentralizacj˛

władz, przekazuj˛c samorz˛dowi cz˛ uprawnie

i zada publicznych dotychczas pozostaj˛cych w ge-

stii władz publicznych. Stało si˛ tak mi˛dzy innymi

dlatego, ˙e ludzie przekonali si˛, i˙ samorz˛dom ła-

twiej jest rozpoznawa i zaspokaja potrzeby swoich

społecznoci lokalnych.

ROZWINI˛CIE

2. Pole przeczytanie tekstu „Co to jest samorz˛d”,

a nast˛pnie zapisanie na tablicy przez ochotnika krt-

kiej denicji tego poj˛cia. Zapytaj, jak ocenili na lekcji

„W czym mo˙e nam pomc samorz˛d uczniowski?”

działanie samorz˛du w klasie i szkole oraz czy s˛

sprawy, w ktrych mo˙e on samodzielnie podejmo-

wa decyzje, czy te˙ jest samorz˛dem tylko z nazwy.

Samorz˛d lokalny

Przypomnij uczniom, ˙e w poprzednim wicze-

niu zastanawiali si˛, ktre zadania w pastwie po-

winny nale˙e do władzy centralnej, a ktre do lo-

kalnej, jakie za sprawy powinni rozwi˛zywa sami

obywatele. Powiedz, ˙e podobne pytania stan˛ły

przed twrcami polskiej reformy administracyjnej,

ktr˛ wprowadzono w 1998 roku. Musieli oni wy-

pracowa nie tylko nowe zasady podziału terytorial-

nego kraju, ale rozstrzygn˛ tak˙e, jak ma wygl˛da

podział zada pomi˛dzy władz˛ centraln˛, władz˛

regionaln˛ i r˙ne szczeble władzy samorz˛dowej.

Nie zawsze zgadzali si˛ co do tego, jak powinna

przebiega ta linia podziału – zapewne i uczniowie

wykonuj˛c wiczenie r˙nili si˛ w opiniach na ten

temat.

Popro uczniw, aby odpowiedzieli na pytania

zawarte w wiczeniu „Władza w Polsce”. Odpowie-

dzi mog˛ wypisa na tablicy lub sporz˛dzi specjaln˛

plansz˛, ktra znajdzie si˛ na klasowej gazetce.

6. Podkrel te˙, ˙e władze samorz˛dowe nie s˛ wy-

brane raz na zawsze i nie mog˛ post˛powa dowol-

nie, według swojego widzimisi˛. S˛ wybierane przez

ogł mieszkacw (gminy, powiatu, wojewdztwa)

i dlatego musz˛ bra pod uwag˛ ich potrzeby i po-

stulaty. Wpływ mieszkacw na poczynania władz

samorz˛dowych w ˙adnym razie nie koczy si˛ wraz

z wyborem władz. Mieszkacy maj˛ prawo do infor-

macji na temat ich działania i do kontroli podejmo-

wanych przez nie decyzji. Mog˛ tak˙e składa wnio-

ski, prosz˛c o interwencje w r˙nych sprawach, np.

spotykaj˛c si˛ z radnymi, pisz˛c do władz listy prote-

stacyjne i petycje, organizuj˛c demonstracje. Wa˙n˛

rol˛ w kontrolowaniu władz maj˛ do odegrania tak˙e

rodki masowego przekazu.

ZAKO CZENIE

7. Powiedz uczniom, ˙e jako prawdziwi zwierzch-

nicy naszych samorz˛dowcw mamy w stosunku do

nich okrelone oczekiwania. Chcemy oczywicie, by

byli uczciwi, działali zgodnie z interesem społeczno-

ci lokalnej i wywi˛zywali si˛ z obietnic składanych

przed wyborami. Mo˙emy jednak stawia przed nimi

tak˙e bardziej konkretne zadania. Popro uczniw,

by przed kolejn˛ lekcj˛ porozmawiali ze swoimi ro-

dzicami, s˛siadami i znajomymi o tym, co warto

zrobi, zmieni, poprawi w ich najbli˙szej okolicy

– gminie, powiecie (wsi, miecie, dzielnicy). Ucznio-

wie mog˛ zapyta np. gospodarza domu, sprzedawc˛

z pobliskiego sklepiku lub inne osoby, jakich poczy-

na oczekuj˛ od władz samorz˛dowych wszystkich

szczebli. Czy powinny koncentrowa si˛ na przeciw-

działaniu bezrobociu, czy raczej na budowie drg

i mieszka? Jakie s˛ najwa˙niejsze potrzeby miesz-

kacw waszej miejscowoci? Czy przydałaby si˛

nowa szkoła, czy mo˙e przychodnia? Mo˙e ucznio-

wie maj˛ swoje własne pomysły? Powiedz, aby ze-

brane odpowiedzi zapisywali na kartkach i przynieli

na nast˛pn˛ lekcj˛.

3. RZA˛D MY SI˛ SAMI – GMINA,

POWIAT, WOJEW DZTWO

Przeprowadzona w 1998 r. reforma administracyjno-samorz˛dowa miała na celu usprawnienie dzia-

łania władz publicznych, a rwnoczenie była wypełnieniem konstytucyjnych zasad pomocniczoci

i decentralizacji pastwa. Na zaj˛ciach uczniowie zapoznaj˛ si˛ z trjszczeblow˛ struktur˛ samorz˛du

terytorialnego, ucz˛ si˛ tak˙e o zasadniczych zadaniach władz powiatowych i wojewdzkich.

CELE

branych przez uczniw po lekcji „Czego oczekujemy

od samorz˛du?”. Popro 3-4 uczniw o odczytanie

opinii mieszkacw na temat ich oczekiwa wobec

władz samorz˛dowych. Zaproponuj uczniom, aby

porwnali je z potrzebami, jakie mieszkacy uznali

za najwa˙niejsze dla waszej miejscowoci. Zapytaj,

czy wszystkie s˛ mo˙liwe do zrealizowania. Popro

uczniw, ˙eby porwnali wyniki swojego minison-

da˙u z wynikami badania opinii Polakw w tej spra-

wie (sonda˙ OBOP). Zapytaj, jakie widz˛ podobie-

stwa, a jakie r˙nice.

Po zaj˛ciach ucze powinien umie:

– wyjani, dlaczego przeprowadzono

reform˛ samorz˛dow˛;

– poda najwa˙niejsze uprawnienia władz central-

nych, wojewdzkich (wojewody i sejmiku samo-

rz˛dowego), powiatowych i gminnych;

– poda nazw˛ swojego powiatu i wojewdztwa

i umie zlokalizowa je na mapie Polski.

JAK PRZEPROWADZI

ZAJE˛CIA?

WPROWADZENIE

1. Pierwsza cz˛ lekcji b˛dzie powi˛-

cona analizie propozycji mieszkacw ze-

ROZWINI˛CIE

2. Wyjanij, ˙e w Polsce, podobnie jak w innych

krajach demokratycznych, władza podzielona jest

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: