Typ: Mollusca Podtyp: Conchifera- skorupowce
Podtyp: Aculifera- obunerwce
Gromada: Caudofoveata- tarczkonogi
Gromada: solenogastres- bruzdonogi
Polyplacophora- chitony
Monoplacophora- jednotarczowce
- ciało obłe, robakowate lub grzbieto-brzusznie spłaszczone
- skorupki brak lub z 8 płytek zachodzących dachówkowato na siebie
- płaszcz wydziela oskórek z igłami wapiennymi
- głowa słabo wyodrębniona, brak czułków i oczu
- brak statocyst i pręcika krystalicznego
- rozdzielnopłciowe
- układ nerwowy = 4 podłużne pnie nerwowe połączonych spoidłami
- zwoje mózgowe
- Budowa ciała:
- ciało w całości (bez tarczki) otoczone płaszczem, robakowate
- rozczłonowanie jest mało wyraźne
- otwór gębowy oraz tarczka
- tarczka to szczątek nogi, która zanikła
- ciało pokryte oskórkiem z drobnymi igiełkami – nadają jedwabisty połysk, są najdłuższe w pobliżu tylniego końca ciała
- w jamie płaszczowej znajduje się para kurczliwych skrzeli, do niej uchodzi odbyt i przewody gruczołów płciowych
- Wór powłoko-mięśniowy:
- zew. warstwa- mięśnie okrężne
- środkowa- mięsnie ukośne
- wew.- mięśnie podłużne
- Układ pokarmowy:
- otwór gębowy na przedzie w małym zagłębieniu tarczki, zamykany dzięki mięśniom zwieraczowym
- orzęsiona gardziel
- jelito przednie z fałdami lub listewkami
- wchodzą tu gruczoły: 2 grzbietowe i boczne gruczoły ślinowe
- jelito środkowe krótkie workowate
- granica jelita środkowego i tylnego- uchodzi gruczoł wątrobowo- trzustkowy
- długie jelito tylne, odbyt w jamie skrzelowej
- Układ wydalniczy:
- specjalnych narządów wydalniczych nie wykryto
- Układ krążenia:
- okrągławe nieco spłaszczone serce w osierdziu
- komora i przedsionek
- krew: serce- ku przodowi- tętnica grzbietowa- krąży w łączących zatokach
- hemolimfa jest czerwona bądź żółtawa (amebocyty i załamujące światło drobinki)
-aktywizowana przez ruchy mięśni wora i skrzeli
- Układ oddechowy:
- para skrzeli grzebykowatych w jamie płaszczowej (z 8 do 30 płytek)
- powierzchnię skrzel pokrywa nabłonek migawkowy, w którym są porozrzucane komórki zmysłowe
- skrzela za pośrednictwem mięsni mogą być wciągane do jamy płaszczowej
- kołnierzyk wydłużonych igiełek pełni także rolę filtru
- Układ nerwowy:
- nad jelitem przednim zlane zwoje mózgowe
- przed zwojami mózgowymi leży 3-6 par niewielkich zwojów przedmózgowych
- z boków zwojów nożnych wychodzą główne pnie nerwowe (dzielą się następnie na: pień przełykowy, brzuszny i boczny)
- głównie pnie nerwowe biegną oddzielnie, ale w tylniej połowie ciała zlewają się w 2 grube pnie
- Narządy zmysłów:
- komórki zmysłowe koło otworu gębowego
- komórki zmysłowe na narządzie podtarkowym i skrzelach
- narząd grzbietowy (wąska szczelina w płaszczu, otoczony mniejszymi igiełkami), dochodzi do niego parzysty nerw
- narząd zmysłu chemicznego
- komórki podobne do zmysłowych zauważono na powierzchni ciała u tarczonogów
- Układ rozrodczy:
- nieparzysty gruczoł płciowy ponad przewodem pokarmowym
- dalej 2 orzęsione przewody płciowo- osierdziowe łączące się z osierdziem
- plemniki o stożkowatej wygiętej główce i długiej wici
- brak narządów kopulacyjnych
- zapłodnienie zewnętrzne
- Ruch:
- poruszają się dzięki ruchom mięśni i płynów w jamie ciała
- poszukują podłoża dogodnego do zagrzebania przez wahadłowe ruchy przedniej części ciała
- Odżywianie:
- drobne glony, pierwotniaki
Ekologia:
- denne, unikają wód słonawych
- gruba bardzo stara
- 1,5mm- 30cm
- ciało silnie wydłużone, obłe
- tylko wzdłuż jego brzusznej strony ciągnie się wąska rynienka
- łączy się przy końcu ciała z komorą płaszczową (komora przesunięta na brzuszna stronę)
- rynienka brzuszna i komora płaszczowa to pozostałości jamy płaszczowej
- nad otworem gębowym leży przedsionkowy narząd zmysłowy
- pozostałość nogi ciągnie się środkiem dna rynienki
- rynienka brzuszna tworzy za otworem gębowym orzęsione zagłębienie
- narząd grzbietowy
- całe ciało oprócz listewki nożnej, pokrywa oskórek wydzielany przez płaszcz
- 2 warstwy mięśni płaszcza silnie zespolone z oskórekiem
- brodawki nabłonka wytwarzają wapienne igiełki
- umięśnienie słabo rozwinięte (mniej lub więcej zredukowane)
- do rynienki brzusznej uchodzą liczne gruczoły
- tylne z nich wydzielają śluz- poruszanie się
- otwór gębowy nieco przesunięty na spodnią stronę, czasem znajduje się na dnie wysłanym rzęskami zagłębienia atrialnego i prowadzi do gardzieli
- tarka
- jelito przednie (zależy od rodzaju pokarmu)
- pobrany pokarm w jelicie przednim miesza się z enzymami wydzielniczymi
- nieraz gruczoły produkują tez jad
- obszerne jelito środkowe
- na grzbietowej stronie jelita środkowego, ślepa wypuklina i z boków kilka mniejszych wypuklin
- odchody zawierają niestrawione resztki, ziarenka pigmentu i mocznika
- krótkie jelito proste kończy się odbytem w górnej części komory płaszczowej
- Układ wydalniczy: nie ma
- częściowo jego rolę pełnią komórki jelita środkowego oraz leukocyty
- serce leży na osierdziu, ponad jelitem końcowym
- przed komora przedsionek
- przedsionek sercem łączy się zatoka grzbietowa (krew płynie do głowy)
- zatoka brzuszna
- poza sercem krew krąży wyłącznie w zatokach
- grzebykowate skrzela zanikają
- zastępczo: fałdy, listewki, wypukłości, wyrostki
- wszystkie te twory pokryte rzęskami- do komory wpada świeża woda
- tek które nie mają wyrostków oddechowych
- ponad jelitem przednim zwoje mózgowe
- 2 pary pni nerwowych brzusznych
- obrączka okołoprzełykowa ze zwojami przełykowymi (zespojone)
- komórki nerwowe są rozsiane wzdłuż pni nerwowych
- komórki zmysłowe na oskórku
- narząd przedustny (preoralny) na przednim końcu ciała
- narząd grzbietowy na tylnej stronie ciała (chemiczny??)
- narząd atrialny (wpuklina)- funkcje dotykowe i chemiczne
- u niektórych koło otworu gębowego szczecinki
- Układ rozrodczy i rozwój:
- obojnaki
- gonady a grzbietowej stronie ciała
- gonady głównie parzyste
- samozapłodnienie rzadko
- plemniki przechowywane w pęcherzykach nasiennych lub u partnera w zbiornikach nasiennych
- przewody wyprowadzające ulegają zanikowi i maja połączenie z osierdziem
- nieparzyste ujścia omawianych przewodów jest umiejscowiona na umięśnionej brodawkowatej wyniosłości, która może tworzyć penisa (funkcje także strzałki miłosnej)
- jaja duże, u niektórych rozwijają się przez pewien czas w komorach lęgowych
- larwy różnorodne
- dzięki ruchom rzęsek, powolne
- ¼ półpasożyty na koralach
- narząd przedustny analizuje skład chemiczny pokarmu
- Ekologia: wyłącznie morskie
- najstarsza linia pramięczaków razem z tarczonogami
- ciało owalne, mniej lub bardziej wydłużone
- spłaszczone grzbietowo-brzusznie
- grzbietowa strona ciała- spłaszczona skorupka, 8 płytek zachodzących na siebie dachówkowato, zestawionych ruchomo
- na powierzchni płytek- delikatna rzeźba
- 4 warstwowa skorupka:
* cienka warstwa rogowa (periostracum)
* powłoka (tegumentum)- subst. organiczna z kanalikami
* podstawa (articulamentum)- wapniała
* warstwa perłowa (hypostracum) -//-
- articulamentum tworzy wyrostki do nich przytwierdzone są mięśnie
- płaszcz okrywa ciało z głową
- na zewnątrz gruby oskórek z licznymi wapiennymi łuseczkami
- płat głowowy oddzielony od głowy poprzeczną bruzdą
- na środku otwór gębowy
- rynienka odpowiada jamie płaszczowej- mieści liczne, grzebykowate skrzela
- do rynienki uchodzi otwór odbytowy, a po bokach ujścia narządów wydalniczych i płciowych
- brak wora powłokowo- mięśniowego
- silnie rozwinięte mięśnie nogi
- wtórna jama ciała
- jama tworzy 3 oddziały:
- otaczają układ pokarmowy, jamę gonad, osierdzie
- jama gębowa- gardziel z tarką
- do gar4zdzieli uchodzą gruczoły- chyba ślinowe
- brak szczęk
- granica gardziel-przełyk- uchodzą przewody gruczołu cukrowego
- żołądek okrągły lub wrzecionowaty (uchodzą przewody g, wątrobowo-trzustkowego)
- długie jelito z pętlami
- odbyt na linii środkowej tuż za nogą
- rola nerek – 2 cewkowate przewody, wygięte w V
- przewody te rozpoczynają się w osierdziu orzęsionym lejkiem, po zagięciu się, uchodzą na szczycie niewielkiej brodawki do rynienki płaszczowej po bokach nogi
- serce na grzbietowej stronie ciała
- otoczone obszernym osierdziem
- komora i 2 boczne przedsionki (łącza łukowatym naczyniem)
- ślepo zakończona komora sercowa
- układ żylny złożony ze zatok i szczelin
- krew bezbarwna lub żółta, z lipoiną zielonkawa
- Układ oddechowy
- skrzela mieszczą się w rynience (zamknięty wieniec koło nogi)
- powierzchnia i ścianki skrzeli pokryte nabłonkiem rzęskowym
- budowa skrzela przypomina grzebykowate skrzela
- brak oczu i czułków
- aesthea- na grzbietowej stronie, część z nich uradzenia hydrostatyczne, a inne oczka skorupkowe
- komórki zmysłów dotyku na cały ciele (nie na skorupce)
- osphiradia- zmysł chemiczny
- workowata gonadia (jajnik lub jądro)
- gonadia chitonów mają 2 własne przewody uchodzące do rynienki skrzelowej
- Rozmnażanie:
- 1 samiec wypuszcza plemniki- potem wszystkie
- to pobudza samice do składania jaj
- jaj połączone w galaretowate bryłki, sznury
- Rozwój:
- larwa podobna do trochofory pierścienic
- na płytce cienieniowej duże rzęski zmysłowe, dookoła pierścień rzęsek, para czerwonych plamek ocznych
- potem larwa przechodzi do dennego trybu życia
- wiek chitonów- 3-6 lat
- roślinożercy
- jednokomórkowe glony, okrzemki
- niektóre przestawienie na mięso
- wyłącznie morskie
- w rynience skrzelowej wyst. org. współbiesiadujące: pierścienice, skorupiaki, pierwotniaki
- przypominają brzucho- i tarczonogo: ukł. nerwowy, okrężny fałd płaszcza
- owalne, grzbietowo-brzusznie spłaszczone
- cienka i krucha skorupka
- szczyt skorupki jest przesunięty i zwrócony do przodu (eksogastryczna)
- 3 warstwowa skorupka:
* w. rogowa (periostracum)
* porcelanowa (mesostracum)
* perłowa (hypostracum)
- skorupka jest jasnobrunatna, ma delikatne żeberka, gęste linie przyrostowe
- noga o kolistej podeszwie i silnie umięśnionym brzegu
- w bruzdzie odpowiadającej jamie płaszczowej mieszczą się grzebykowate skrzela
- głowa niewyraźnie oddzielona od ciała
- otwór gębowy (warga dolna i górna)
- warga dolna po bokach przechodzi w skośne wałeczki , a na ich końcu czułki- pełnią rolę narządów filtracyjnych
- Jama ciała:
- wtórna jama (celoma)
- 2 odcinki: jama osierdziowa, jama 2 parzystych gonad
- właściwej jamy wtórnej (perigastrocelu) brak
- otwór gębowy na przodzie ciała, na stronie brzusznej
- ciasna jama gębowa- otwiera się tu organ podtarkowy
- w okolicach warg jama wysłana oskórkiem
- gardziel- nieparzysty gruczoł ślinowy
- w gardzieli woreczek tarkowy z tarką
- gardziel rozszerza się na boki tworząc parę dużych wypuklin gardzieli
- pyłek uchodzi do żołdaka
- żołądek- uchodzą parzyste gruczoły wątrobowo-trzustkowe
i ślepy woreczek (z pręcikiem krystalicznym)
- jelito cienkie tworzy 6 zwiniętych pętli
- jelito tylne zakończone otworem odbytowym (na specjalnej brodawce)
- płatowate nerki- 6 par
- leżą między skrzelami a skorupką
- 3 i 4 para nerek (obok f. wydalniczej) wyprowadza komórki płciowe
- nerki otwierają się za pośrednictwem przewodu i lejka orzęsionego do wtórnej jamy ciała
- serce w tylne po grzbietowej stronie ciała
- 2 komory i 4 przedsionki
- komora jest trójkątna
- komora i przedsionki otoczone osierdziem
- zatoki i szczeliny są pozostałością wtórnej jamy ciała
- krew: jama ciała- zatokami skrzelowymi do skrzeli- utlenianie- naczynia przechodzące przez nerki - 2 zatoki podłużne- przedsionki- komora
- trzon skrzela z 7-8 blaszek skrzelowych (po stronie brzusznej)
- w trzonie naczynia doprowadzające i wyprowadzające, 2 nerwy, podwójny mięsień, wiązki tkanki łącznej
- silnie urzęsiony nabłonek
- poruszane mięśniami
- para dużych zwojów nerwowych
- połączone obrączką okołoprzeły-kową
- para podłużnych pni bocznych (płaszcz, skrzela)
- para podłużnych pni nożnych (noga)
- pnie boczne łącza się z nożnymi 10 spoidłami
- czułki przedgębowe i organ przedtarkowy- zmysł chemiczny
- para statocyst
- 2 pary gonad
- 2 pary przewodów wyprowadzają-cych do 3 i 4 pary nerek
- jajniki- pofałdowane worki
- oocyty leżą w świetle jajnika
- jądra podobne do jajników
- brak specjalnych przewodów płciowych, gruczołu kopulacyjnego
- zapłodnienie w wodzie, zew.
- Rozmnażanie i rozwój:
- osobniki ze skorupką embrionalną ...
morcys1