Typ:Nematorhyncha Typ: Obleńce
Typ: Nemetini- wstężnice
Typ: Rotifera- wrotki
Gromada: Gastrotricha- brzuchorzęski
Gromada: Kinorhyncha (Echinodera)- szczotkoryjce
Gromada: Nematoda- nicienie
- Budowa ciała:
- silnie wydłużone ciało
- od 0,5mm do 30m
- kształt nitkowaty, walcowaty, często lekko spłaszczony grzbietowo-brzusznie
- jaskrawe zabarwienie (pigment w nabłonku)
- denny tryb życia- brzuszna strona ciała jaśniejsza
- wór powłokowo mięśniowy:
- jednowarstwowy nabłonek (walcowate, urzęsione komórki)
- cienka bezpostaciowa błona podstawna
- komórki gruczołowe (skupione w grona)- produkują śluzowata wydzielinę
- pod błona podstawną są mięśnie okrężne i podłużne
- Palaeonemertini mają trzy warstwową muskulaturę (warstwa m. podłużnych wciśnięta jest w 2 warstwy m. okrężnych)
- u Tubulanidae warstwa mięsni powłokowych między warstwami m. okrężnych
- miąższ o charakterze łącznotkankowym
- Ryjek:
- w stanie spoczynki w pochewce
- pochewka- narząd o mięsistych ścianach, położony grzbietowo do jelita
- przedni koniec ryjka otwarty
- tylni koniec zakończony ślepo
- ściany przedniego końca ryjka zrośnięte z m. pochewki (wysuwanie przez wynicowanie)
- wpuklanie ryjka- mięsień wciągacz
- u niektórych ryjek uzbrojony w sztyleciki (Monostylifera)
- ryjek- narząd obronny i zaczepny
- Układ pokarmowy:
- otwór gębowy na początku ciała (wyj. pierwotne rzędy)
- przewód pokarmowy 3 odcinki:
* przedni odcinek ektodermalny (lejkowata jama gębowa i przełyk tzw. żołądek)
* jelito środkowe entodermalne
*prostnica pochodzenia ektodermalnego
- przełyk- obszerna cewka o sfałdowanych ściankach
- żołądek jest mało rozszerzony w stosunku do przełyku
- nabłonek przełyku i żołądka urzęsiony
- żołądek i przełyk mogą wytwarzać ślepe wyrostki
- w jelicie środkowym widoczne boczne kieszonki (wyjątek część Palaeonemertini)
- prostnica jest b. krótka i otwiera się otworem odbytowym
- Układ krwionośny:
- u bardzo prymitywnych (Palaeonemertin)i układ to: 2 naczynia biegnące po bokach, złączone w okolicy głowowej i odbytowej naczyniem poprzecznym względnie zatoką
- u Heteronemertini to, co wyżej + naczynie grzbietowe z bocznymi odgałęzieniami
- krew bezbarwna (rzadko żółta), czerwona lub zielona
- Układ wydalniczy:
- 2 krótkie naczynia po obu stronach przełyku
- kształt litery U
- otwierają się 1 końcem na zewnątrz drobnym otworkiem, drugim końcem przednim przylegając do ścinek naczynia krwionośnego
- komórki płomykowe z płomykami rzęskowymi
- u niektórych ślepe zakończenia protonefrydiów związane są z naczyniami krwionośnymi (w miejscach zetknięcia śródbłonka są omywane przez krew)
- czynna część układu- komórki naczyń wydalniczych
- Układ nerwowy:
- ośrodkowy układ nerwowy:
* zwoje mózgowe
^ 2 z. grzbietowe
^ 2 z. brzuszne
- połączone spoidłami
* 2 boczne pnie nerwowe- wzdłuż boków ciała (u prymitywnych związane z nabłonkiem, u wyższych pod błona podstawną, w miąższu )
- Narządy zmysłów:
- komórki czuciowe z długą ruchliwą szczecinką
- oczy (2 lub 4), ale do setek- służą do rozróżniania natężenia światła
- heliotaktyzm ujemny
- narządy cerebralne- siedlisko zmysłu chemicznego
- szczelinowate wgłębienia, wysłane rzęskami i umieszczone po obu bokach odcinka głowowego
- u wyżej uorganizowanych otwory bardzo głębokie do zwojów
- recepcja zmian chemizmu wody
- statocysty mało rozpowszechnione
- układ rozrodczy:
- rozdzielnopłciowe (wyjątek Hoplonemertini)
- gonady rozmieszczone pomiędzy wypuklinami jelita środkowego
- krótkie jajowody, względnie nasieniowody
- Rozmnażanie:
- zapłodnienie zewnętrzne
- brodawki w związku z nasieniowodem mogą być narządem kopulacyjnym- rzadko
- jaja składane w skupieniach otoczone masą śluzową
- Rozwój:
- prosty (I) lub przeobrażenie (II)
-(I) uwolniona z jaja gastrula rzęsek pęczkiem rzęsek na górze wydłuża się
- pragęba się zasklepia, a wpuklenie daje stomodeus (z entoderma daje przewód pokarmowy)
-(II) larwa pilidium (postać hełmu z pęczkiem rzęsek na wierzchołku)
- narząd zmysłowy
- larwa ma dłuższe rzeski na dolnej krawędzi ciała
- ostateczna wstężnica powst. z 3 par płytek embrionalnych
- parzyste wpuklenia wrastają w głąb ciała larwy i zrastają się ze sobą tworząc woreczek (podwójne ścianki otaczające jelito)
- przestrzeń między ściankami woreczka to owodnia
- zew. ściana- otoczka owodni
- Ruch:
- na skutek skurczów wora powłokowo-mięśniowego z wyłączenie ciała rzęsek (wszystkie)
- prymitywnych rzęskami (pewna rola)
- Odżywianie:
- ryjek ze sztylecistymi rabditami łapie pokarm
- pokarm: pierścienice, skorupiaki, mięczaki, drobne ryby
- trawienie bardzo szybko
- Trawienie:
- przednie jelito- wydziela soki trawienne
- środkowe jelito- wessiewa strawiony pokarm
- tłuszcze trawione są śródkomórkowo
- Krążenie:
- w naczyniu grzbietowym- od tyłu do przodu
- w bocznych odwrotnie
- barwnik wiążący tlen – nieznany
- Regeneracja:
- wielka zdolność regeneracji
- duża rola k. wędrujących
- Ekologia:
- grupa morska
- nieliczne słodkowodne i lądowe
- filogeneza:
- zbliżone do pierścienic bo: układ krwionośny, otwór odbytowy, prosta budowa narządów płciowych, ryjek, rozwój
- średnio 1mm
- obłe, rzadko spłaszczone, tarczowate, kuliste
- prawie wszystkie komórki stanowią syncycjum
- stała liczba komórek tworzących ciało
- 3 odcink ciała:
* aparat wrotny
* tułów
* nóżka
- aparat wrotny- jego brzeg otoczony wieńcem złożonym z dużych rzęsek, długi wieniec po środku krążka (z mniejszymi rzęskami), słabo odstaje od ciała
- do otworu gębowego jest pomiędzy wieńcem przed- i zagębowym
- pierwszy- narząd ruchu
- drugi- naganianie pokarmu do otworu gębowego
- rzęski 2 wieńców poruszają się w przeciwnych kierunkach
- dużo modyfikacji aparatu
- powłoka wrotków: syncycjalna warstwa nabłonka wydzielana przez nabłonek oskórka
- oskórek może ulec znacznemu zgrubieniu – pancerz
- pancerz może być gładki, chropowaty, może wytwarzać kolce
- osiadłe wrotki wydzielają galaretowata otoczkę (misternie ja oblepiają obcymi ciałami)
- głaszczek- na grzbietowej stronie tułowia, poniżej aparatu wrotnego (1para)
- nózna:
- wiele gatunków planktonowych nie ma nóżki, u innych rola steru
- u pełzających –składa się z kilku pierścieni zachodzących na siebie teleskopowo
- ostatni pierścień zakończony 1 z 4 pazurków-gruczoł cementowy
- Układ mięśniowy:
- brak warstwy mięśni związanej z powłoka ciała
- wiązki mięśniowe ułożone podłużnie i poprzecznie
- mięśnie podłużne:
* wciągacze aparatu wrotnego i nóżki
- m. poprzecznie prążkowane: m. żujące, pęcherza moczowego
- Jama ciała:
- jama pierwotna (brak wyścielającego nabłonka)
- w cieczy wypełniającej liczne kropelki tłuszczu
- otwór gębowy po stronie brzusznej
- jama gębowa
- obszerna gardziel wysłana oskórkiem (narząd o mięsistych ścianach)
- wewnątrz gardzieli znajdują się chitynowe twory- młoteczek i kowadełko
- pełnią 2 funkcje:
* rozdrabniają pokarm
* narząd chwytny
- do gardzieli otwieraja się gruczoły ślinowe
i przełyk z urzęsionym nabłonkiem
- obszerny żołądek
- krótkie jelito
- prostnica uchodząca przy końcu do steku
- otwór stekowy po stronie grzbietowej
- u samców często układ pokarmowy jest uwsteczniony
- typ protonefrydium
- 2 podłużne naczynia otwierające się zwykle za pośrednictwem kurczliwego pęcherza razem z prostnica do steku
- u samców pęcherza brak, narządy wydalnicze mniej rozgałęzione
- mózgowie- częściowo pod gardzielą
- drobny zwój gardzielowy
- zwój nożny
- od mózgowia odchodzą krótkie nerwy (unerwiają aparat wrotny) i 2 pary długich nerwów
- narządy czuciowe- usztywnione rzęski
- czułki
- czułkopodobne wyrostki
- plamki oczne
- Układ rozrodczy:
- żeńskie:
- jajnik (jajnik właściwy i żółtnik )
- jajowód- krótki przewód, uchodzi do steku
- u niektórych żyworodnych jajowód pełni czynności macicy
- męskie:
- duże jądro, towarzyszą mu gruczoły dodatkowe
- nasieniowód nasieniowód urzęsionym nabłonkiem, otwiera się na końcu ciała, po stronie grzbietowej nasady nóżki
- proście- koniec nasieniowodu
- dwupostaciowość płciowa (dymorfizm)
- prącie przebija w dolnym miejscu ściankę ciała samicy
- plemniki przedostają się do jamy ciała i wnikają do jajnika
- heterogonia- przemiana pokoleń płciowych i dzieworodnych
-pokolenie płciowe:
- samice i samce
- samce występują w pewnych okresach w ciągu 1 do 3 dni giną po zapłodnieniu samicy
- zapłodnione samice składają duże jaja o grubej skorupce z kolcami- jaja zimotrwałe (2n)
- z zimowych jaj rozwijają się wiosną dzieworodne samice
- dają one bez samca szereg pokoleń
- pod koniec cyklu samice mnożą się składając 2 lub 3 krotnie mniejsze jaja (n), z nich wylęgają się samce
- pełzanie
- pływanie torem spiralnym
- w linii prostej- gatunki drapieżne
- inne wrotki, pierwotniaki- drapieżniki
- glony jednokomórkowe
- w żołądku (wydzielane soki)
- trawienie wewnątrzkomórkowe
- fauna denna
- plankton
- w mchach
- w psammonie
- Filogeneza:
- teoria trochfory- wrotki- neogeniczne larwy pierścienic
- 2 grupy maja wspólnych przodków
- 1 ewoluuje w pierścienice , druga zatrzymuje się
- wieniec rzęskowy, pod nim otwór gębowy
- jelito ma kształt podkowy
- nad gardzielą zwój mózgowy
- jednak:
- trochofora nie ma nóżki
- brak homologi gęby wrotków i pierścienic
- wrotki wyprowadzany od planktonicznych wirków słodkowodnych – morskie brzuchorzęski powinowactwo z wirkami
- identyczna budowa układu wydalniczego brzuchorzęsków i wirków
- kształt wydłużony lub buteleczkowaty, zazwyczaj spłaszczone na stronie brzusznej
- przedni konie ciała- wyodrębniony od reszty ciała
- tylni koniec zakończony widełkowato
- na końcach obu wyrostków widełek otwierają się gruczoły lepkie
- podobne gruczoły mogą otwieracie do rurek czepnych (w różnych okolicach ciała)
- pokryte delikatnym oskórkiem- wytwór syncycjalnej warstwy naskórka - po stronie brzusznej pokryte rzęskami
- oskórek pokryty łuskami lub kolcami
- mięśnie nie tworzą jednolitego wora, występują jako oddzielne mięśnie taśmowate
- jama ciała słabo rozwinięta
- przykońcowy otwór gębowy po stronie brzusznej
- krótka jama gębowa, światło pokryte grubym oskórkiem, otoczone wieńcem szczecinek
- gardziel walcowata (wysłana cienkim oskórkirm, do którego przyczepione są mięśnie promieniste)
- jelito bez rzęsek i dodatkowych gruczołów trawiennych
- prostnica krótka u Cheatonotoidae otwiera się grzbietowo powyżej widełek
- u Macrodasyoidae po stronie brzusznej
- gardziel przypomina narząd u nicienie
- tylko u słodkowodnych Cheatonotoidae w postaci pary protonefrydiów zakończonych kom. płomykową
- mózgowie z 2 zwojów nerwowych (leżą po bokach gardzieli)
- połączonych po stronie grzbietowej wiązką włókien nerwowych
- 2 boczne pnie nerwowe
- pęczki rzęsek- narządy czuciowe
- narządy naboczne- po obu stronach głowy- narządy chemorecepcyjne, czyli wrażliwe na zmiany kierunków wody
- narząd wzroku to skupienia czarnego barwnika (u bardzo nielicznych)
- Macrodasyoidae i Xenotrichulidae są obojnakami
- u Dactylopodialia występują samce i samice, lub formy obojnakie
- u pozostałych znane są tylko samice, które rozmnażają się dzieworodnie
- jądra parzyste lub nie parzyste
- nasieniowody otwierają się na linii środkowej, przed odbytem
- jajniki parzyste lub nieparzyste
- jajowód nieparzysty
- duże jaja
- skorupka z hakami i kolcami
- po dnie zbiornika ruchem ślizgowym, wolne końce rzęsek opierają o podłoże
- podczas pływania urzynane są wszystkie rzęski
- rzęski, otwornice, okrzemki
- gardziel działa jak pompa ssąca
- poszukiwanie pokarmu jest czynne
- Wydalanie:
- protonefryja:
* regulują gospodarkę wodną
* wydalają (gruczołowa część protonefrydjów)
- wydaliny gromadzone są w gardzieli i komórkach jelita
- przeważnie słodkowodne, też słone
- w mesopsammonie
- I- wyprowadzenie od Turbellaraia, a rodzaj Prorhynchopsis- forma pośrednia miedzy tymi grupami
- róż...
morcys1