Układy: Vermes- Robaki (I)
Divisio(oddział): Parazoa
Typ: Porifera (gąbki)
Coelenterata- jamochłony (I)
Typ: Cnidaria- parzydełkowce (II)
Typ: Ctenophora (Acnidaria) - Żebropławy
Typ: Gnathostomulida (II)
Typ: Platyhelmintes
Układ nerwowy:
- wrzecionowate komórki wokół por na powierzchni ciała, ich końce dystalnie wystawały lekko ponad powierzchnie ciała
- proksymalne łączyły się z głębiej położonymi, które można uważać za najprostsze komórki zwojowe
- występowanie związków aktywności nerwowej: acetylocholiny, cholinesterazy
- u gąbek wapiennych występują komórki nerwowe – są wrzecionowate lub ostrosłup-powate, ze stosunkowo grubymi wypustkami, łatwo wysrebrzającymi wypustkami
- jedna z wypustek bardziej wydatniejsza – akson, pozostałe to dendryty
- posiadają duże owalne jądra i ziarnistości w cytoplazmie
- cytoplazmie jednej strony łączą pinakodermę a z drugiej choanocyty
- Elementy kurczliwe:
- ruch spikul wokół oskulum- zmiany turgoru plazmy
- Prenant opisał komórki warstwy korowej łudząco podobnych do prymitywnych myocytów
- u Demospongiae mówimy o kurczliwych komórkach – myocytach (komórki wydłużone, silnie wrzecionowa-te) wyst. pod pinakocytami i okrążają pory powierzchniowe intraceluralne (np. u Ceractinellida)
- myocyty tworzą bardzo cienkie włókna cytoplazmatyczne o znacznej długości
- Układ irygacyjny:
- gąbki cedzą wodę i wyłapują cząstki pokarmowe, należą do mikrofagów
- w ich ciele rozwija się cały system rozgałęzionych kanałów zapewniający dopływ wody i tlenu do wszystkich części ciała
- siłą napędową jest ruch biczyków komórek kołnierzykowatych dzięki którym woda wnika do ciała przez liczne pory, a następnie wlewa się do środkowej jamy – spongocelu (jamy paragastralnej), a stąd uchodzi 1 otworem na zewnątrz – osculum
- koszyczki- drobne rozszerzenia na światła na przebiegu kanalików
- zespół choanocytów stanowi bardzo ważny element, ich ułożenie i stosunek do przebiegających kanałów kształtują się wg. 4 typów budowy
- Szkielet:
- skleroblasty- komórki twórcze dla podstawowych elementów szkieletowych: igieł lub ogólnie sklerytów
- mogą przyjmować różne kształty uwarunkowane genetycznie
- oprócz podstawowego kształtu spikuli jednoosiowej (monoaks-onicznej), są także spikule trójosiowe (triaksoniczne), i czteroosiowe (tetraksoniczne), tworzące nawet czasem wieloosiowe (poliaksoniczne)
- gąbki wapienne- głównie igły triaksoniczne, materiałem budowy spikul jest kalcyt
- tetraksoniczne- Demospongiae
- gąbki szkieletowe- tylko heksaktynalne
- w powstaniu spikuli biorą udział, co najmniej dwa skleroblasty
- u gąbek krzemionkowych występują mikro- i makrosklery
rozmieszczone luźno w mezon-chymie, zwłaszcza korowej
- mikro- i makrosklery mają różne kształty, odkładany jest opal lub wodna krzemionka
- gąbki sponginowe- elementy mineralne zastąpione włóknami sponginy o charakterze skleroproteidu lub dijodotyrozy-ny, występuje w postaci siatki przestrzennej, elastycznego rusztowania do mezenchymy
- Spikuje- na osi skleroproteino-wej skleroblastów odkładają się sole wapnia lub krzemu, główna masa komórek twórczych wyst. przy końcu spikul, pośrodku miedzy komórkami pozostaje tylko cienka warstewka plazmy
- Budowa gąbek:
- akson- urna czy tuba o cienkich ścianach z licznymi otworami, którymi wcieka woda do wnętrza jamy, a uchodzi pojedynczym osculum (rodzaj: Ascon)
*gabkite są niewielkie
* wnętrze jamy wyściel warstwa komórek choanocytowych
- sykon- zasadniczy kształt utrzymuje się, ale ściany grubieją, od jej wnętrza tworzą się nisze wysłane nabłonkiem choanocytowym
* nisze komunikują się bardzo krótkim kanałem z otworami zewnętrznymi ciała
* komory choanocytowe przemieszczają się do ścian nisz, a spongocel pokrywają jedynie endoponakocyty
* występuje tu jama paragastralna
- leukon- znaczny rozwój ściany ciała w związku z silnym rozwojem szkieletu i mezenchymy
* spongocel traci znaczenia, a czasem zanika
* silny rozwój kanałów przewodzących wodę, ich wzajemne połączenie przez odpowiedni układ komór koszyczkowych, bądź silne rozgałęzienia
* gąbki te tracą regularna budowę, są krzaczaste, kuliste
* oskulum można przyrównać do odbytu (morfologicznie)
- Kolonia?:
- każde oskulum wyznacza 1 osobnika
- stwierdzono u Ephydatia fluviatilis występuje proces zlewania zawiązków młodych gabek, powstałych z gemmul
- obserwowano, że u słodkich gąbek nieraz z 1 gemmuli wychodzi młody osobnik o 3 oskulach
- Regeneracja:
- fragment tkanki mezenchymatycznej- by odtworzyć organizm : z 14 różnych typów komórek następuje ich wsteczne przeobrażenia na archeocyty, kolenocyty, choanocyty i tokocyty, które ostwarzaja osobnika
- Rozmnażanie:
- płciowe
- bezpłciowe
- brak gonad w postaci odrębnych narządów
- komórki płciowe żeńskie powst. z tokocytów, leżą bezpośrednio w mezenchymie (duże, amebowate k. o dużych jądrach- oogonie-> 2 razy mitoza -> 4 oocyty)
- plemniki powst. z komórek koł-nierzykowatych (choanocytów), najpierw tracą one biczyk, ukształtowane spermatozoidy wypełniają wnętrze koszyczka i wraz z wodą irygacyjna są wydalone na zewnątrz
- 2 drogi spermatogenezy
- plemnik ma duże jądro, otoczony dużą ilością protoplazmy, niezbyt wielki ogonek
* 2 centriole odpow. wstawce plemnika
* brak akrosomu
- uwolnione plemniki są przechwytywane z cedzonej wody przez choanocyty innej gąbki, następnie przekazywane amebocytom, które je przenoszą do komórek jajowych, zapłodnienie
- zew, osobniki hermafrodytyczne i rozdzielnopłciowe nie różnią się
- gatunki z pośród Demospongiae np. z rodzaju Clion, które wydalają jaja spoza ciała gąbki
- bruzdkowanie całkowite
- Rozród płciowy:
- larwy maja około 1 mm
- po opuszczeniu ciała gąbki pływają 3 dni
- parenchymula – wewnętrzne stosunkowo duże komórki o ziarnistej protoplazmie, które okrywa warstwa komórek smukłej budowy z biczykami, jest to postać bezjamowa blastuli z mikro- i makromerami
- u Homocoela i bardzo prymityw- nych gąbek larwa celoblastula przyjmuje postać pęcherza, którego ściana jest zbudowana wyłącznie z komórek wiciowych
- u Heterocoela larwa amfiblastula ma postać blastuli, ale jej przednią część tworzą komórki wiciowe, a tylną ziarniste, przytwierdza się do podłoża przednim końcem (najczęściej u morskich gąbek wapiennych)
- proces przywędrowywania komórek trzeba traktować jako właściwą gastrulację
- proces odwracania warstw- u larwa w stadium gastruli, komórki larwalnie ektodermy staja się późniejszą entodermą, a właściwie entomezenchymą – warstwą choanocytów, gdy komórki wew. przechodzą na zewnątrz (Esperella i Aphysilla)
- parenchymula to blastula, u której proces gastrulacji występuje dopiero, w gdy się ona przytwierdzi do podłoża
- przyczepienie występuje stroną odpowiadającą blastoporusowi, a oskulum tworzy się od nowa na przeciwległym biegunie
- stomoblastula- zapłodnione jajo np. Syconu bruzdkuje całkowicie równo, powst. blastula na biegunie górnym otwarta
- dalej rozwija się postać młodociana u będącej odpowiednikiem akson tzn. Olynnathus (u Homocoela) lub odpowiadającej sykon- ragon (Heterocoela i Demospongiae)
- u niektórych gąbek z Monaxonida i Keratosa tworzenie blastuli w ciele macierzystym gąbki
- Rozmnażanie bezpłciowe:
- na drodze:
* tworzenia stolonów,
* pozowania zew.,
* tworzenia czasowych ciał tzn. redukcyjnych
* oraz ciał przetrwalnikowych w postaci gemul i sorytów
- ciała redukcyjne- mezenchyma skupia się w szereg grudek, z których z nastaniem sprzyjających warunków rozwijają się nowe gąbki
u wielu gąbek wapiennych tworzą się pąki
- tworzenie sorytów jest u gąbek morskich czteropromienistych, są to kuliste skupienia archeocytów poniżej 1mm średnicy, wyst. w mezoglei gąbek, 1 komórka odżywia się kosztem komórek otaczających, które tracą swoją osobowość
- gemulle- powstają w mezenchymie, ciała przetrwalniko-we przedłużające ciągłość gatunku zimą w strefie umiarkowanej, a w okresie suszy w krajach tropikalnych
- gemmule po śmierci gąbki i jej rozłożeniu trafiają do środowiska
- drobne przestrzenie miedzy tarczami dwudysków wypełniają się powietrzem, co pozwala unosić się gemmulom na wodzie
- Ruch:
- u Leucosolenia, Stylotell, Tethya, Dendrospongia występuje kurczenie całego ciała
- najczęściej występują ruchy osculum
- najbardziej wrażliwe gąbki wapienne
- Ekologia:
- gąbki głębinowe zmuszone osiedlać się na podłożu mulistym wytwarzają bardzo długie igły kotwiczne
- najwięcej gatunków w wodach przybrzeżnych do 50-100m
- odpowiednie ustawienia ciała do prądu ułatwia zdobywanie pokarmu
- gąbki planktonowe- organizmy kuliste, z promienistymi wypustkami (rola spadochronu), część środkową pokrywa pancerzyk z płytek krzemionkowych, całość pokrywa cienka kom. błona przechodząca w wypustki –propagule (planktonowe stadia gąbek, larwy uzbrojone)
* w miarę ich wzrostu pozostaje 8 płytek, tworzą wyraźne dla gąbek czteropromieniowych spikule
* w propagulach rozwijają się skleryty o postaci amfiastów o 6 ramionach
*ostatecznie larwa staje się powoli normalna gąbką, która powoli opada na dno
- gąbka Walteria ma związek z jamochłonami, ich główny pień jest we wnętrzu gąbki, przez otwory w zagłębieniu wystają tylko polipy
- strzykowa- pokrywa swoje ciało gąbką
- kraby Domia umieszczają gąbki na głowotułowiu
- gąbki sponginowe- myjki
I: - 2-warstwowce o symetrii ciała
Promienistej
- entoderm i entoderma między nimi mezoglea
- jama ciała- gastrocel, przeważnie podzielona wzdłuż przegrodami, silnie rozgałęziona, otwiera się 1 otworem na zewnątrz
- od gąbek różnią się:
* obecnością zróżnicowanego układu nerwowego
* komórek zmysłowych i gruczołowych
* występowaniem umięśnienia
- w większości zwierzęta morskie
- główna oś ciała odpowiada osi gastruli (oś łączy biegun oralny z amoralnym)
- pragęba gastruli albo przechodzi w otwór gębowy, albo pogłębia się przy powstawaniu ektodermalnej gardzieli
- jama gastralna to jedyna jama ciała
- przez wniknięcie do mezoglei komórek ekto- i entodermy przemienia się w tkankę mezenchymatyczną
- układ mięśniowy i nerwowy ma pierwotny charakter
- skupienia komórek rozrodczych (gonady) leżą albo w ekto- albo w entodermie
- komórki płciowe wydostają się po pęknięciu nabłonka
II: - żyją pojedynczo lub kolonijnie
- formy osiadłe lub wolnopływające
- występują parzydełka
- Budowa polipa:
- wydłużony, woreczkowaty twór, przyczepiony do podłoża za pomocą bieguna przeciwgębowego
- biegun gębowy swobodnie unosi się w wodzie
- otwór gębowy w stożku gębowym (pełni także funkcje odbytu)
- ciało i czułki zbudowane jest z ekto- i entodermy
- na czułkach parzydełka (knidy), zebrane w większe baterie parzydełek
- polip bez czułków (Craspedacusta sowerbyi)
* polipy Hydrozoa- jama gastralnia nie jest podzielona przegrodami i w przekroju ma kształt krążka
* polipy Scyphozoa- scyfopolipy- jama astralna podzielona przez 4 przegrody, które są sfałdowaniami entodermy, wzmocnionymi przez mezogleę, komórki w przegrodach lejków entodermalnych tworzą podłużne włókna mięśniowe
- w górnej części przegrody są poprzebijane otworami
* polipy Anthozoa, koralowe (antopolipy)- najbardziej zróżnicowana jama gastralna
- na płaskiej tarczy około gardzielowej otwory gębowego opuszcza się w głąb ciała ektodermala gardziel
- jama gastralna podzielona na kieszenie
^ 8 u Octocorallia
^ 6 lub wielokrotność u Hexacorallia
- wolne brzegi przegród, pokryte nabłonkiem gruczołowym- nici śródjelitowe
- aconitia- u podstawy przegród przyczepione są nici pokryte parzydełkami, wysuwana przez otwór gębowy
- cinclides- otworki w ścianie ciała, rola narządów obronnych
- chorągiewki mięśniowe u Octocorallia ułożone po obu stronach płaszczyzny środkowej w 1 kierunku
* Kolonie polipów
- droga pączkowania tworzą mniejsze lub większe kolonie
- POLIMORFIZM- zróżnicowanie morfologiczne osobników w związku z różną ich funkcja
- osobniki pojedyncze, budujące kolonię, pnie, gałęzie kolonii, rhizom- zakotwiczający kolonie
* kolonia monopodialna z polipem szczytowym utworzonym przez hydropolipy
- najstarsze polipy zajmują końce gałęzi kolonii
* kolonia monopodialna z ośrodkiem wzrostu z budowanym z ektodermy i entodermy, który rosnąc przedłuża pień kolonii, dając początek nowym polipom
* kolonia sympodialna- na całość łodygi składają się liczne polipy, a nie 1 polip czy 1 punkt wzrostowy
- hydrorhiza- zespół przyczepiających się do podłoża stolonów może dać początek nowym osobnikom
- Budowa meduzy:
- skrócenie głównej osi ciała
- dzwonkowate ciało
- z wklęsłej powierzchni ciała (subumbrella) zwiesza się rurka żołądkowa (manubrium), odpowiadająca stożkowi gębowemu
polipa, jest umięśniona
- meduzy poruszają się gdy mięsnie w manubrium kurczą się, zmniejsza się jama subumbrellarna, woda zostaje wyciśnięta, ciało meduzy odrzucone w przeciwnym kierunku
- mezoglea- tkanka galaretowata, jest jej najwięcej os strony exumbrella
- ze środkowego rozszerzenia- żołądka, odchodzą kanały promieniste, które na obwodzie dzwona meduzy łączą się z kanałem okrężnym
- na brzegach dzwonkowatego ciała koncentrują się elementy prymitywnego układu nerwowego oraz narządy zmysłów
- Hydromeduza:
- od brzegu dzwonka odchodzi okrężny fałd ektodrmalny wzmocniony mazogleą – zacieśnia otwór prowadzący do jamy subum-brellarnej
- fałd ten to żagielek- velum – zawiera mięśnie okrężne
- u podstawy żagielka przebiegają 2 okrężne pierścienie nerwowe
- ciałka zmysłowa- ciałka brzeżne
- Scyfonomeduza:
- brak żagielka
- brzeg ciała powycinany w płaty, zazwyczaj 4, 8
- płaty z reguły w środku wcięte (we wcięciach drogi nerwowe i narządy zmysłów)
- w żołądku sterczą do wnętrza światła endodermalne czułkowate wyrostki – nici gastralne
- Rozród:
- formy polipów jak i meduz u Hydro- i Scyhozoa
- przemiana pokoleń: pokolenie polipów przez r. bezpłciowy wytwarza meduzy, te droga płciową dają początek pokoleniu polipów
- liczne gatunki wyst. pod postacią polipów bądź meduz
- meduzy stułbiopławów (Hydro-):
- poczkuja na ściance polipów lub na gałązkach kolonii
- meduzy te w typowych przypadkach odrywają się w określonych stadiach, żyją samodzielnie, potem wydają do wody komórki rozrodcze
- z jaj po wykluciu rozwija się orzęsiona larwa- planula, która po czasie osadza się na podłożu biegunem przeciwgębowym, rośnie dając 1 polipa
- krążkopławy (Scyphozoa):
- STROBILACJA- polipy wytwarzają meduzy przez częste powtarzające się po sobie podziały poprzeczne
- powstają w ten sposób młode meduzy, po czasie wytwarzają komórki płciowe – rozwój polipów
- niektóre polipokształtne larwy stułbiopławów z rzędu Trachylina rozmnażają się przez pączkowanie zanim rozwiną się z nich młode meduzy
- u Hydra, Pelmatohydra, Chlorohydra występują wyłącznie polipy- rozmnażanie wtórnie uproszczone
- gonofory- mogą powstawać przez pączkowanie na stolonach, pniach kolonii, łodyżkach polipów i samych hydrantach
- osobniki blastostyli- są uproszczone do łodygi bez otworu gębowego i czułków
- pływające kolonie rurkopławy (Siphonophora) formy uwstecznione meduz i polipów przyczepionych do wspólnego pnia (hydrosom) tu polimorfizm doszedł do szczytu
- w kolonii rurkopławów wyst. też osobniki o budowie polipa- hydranty (trofozoidy) o dużym otworze gębowym, na ryjkowatym rozszerzeniu, u ich postawy czułek chwytny
- hydranty zaopatrują w pokarm całą kolonie
- formy okrywające (hydrophyllia)- twory listkowate, o twardej konsystencji
- osobniki płciowe to meduzy lub meduzoidy o różnym uwstecznieniu
- Histologiczna budowa ciała:
- u niektórych stułbiopławów, mianowicie grupy zwanej kiedyś Hydrocorallia oraz u koralowców (Anthozoa) ektoderma wydziela potężny nieraz wapienny szkielet zewnętrzny
- Hydrocorallia odznaczaja się tym, że stolony ich hydroryzy, gęsto ułożone, wznoszą się jako pączek stolonów
...
morcys1