1. Kultura Chin przedklasycznych.
2. Sinizacja Korei, Japonii i Wietnamu.
3. Cywilizacja Dalekiego Wschodu jako „kultura wstydu”.
4. Cechy konstytutywne konfucjańskiego kręgu kulturowego.
v Była to kultura swoista i homogeniczna; była to rdzenna kreacja Chińczyków;
v Funkcjonowała jako kultura „zamknięta”, odporna na wpływy zewnętrzne
v Kreowała światopogląd kosmowitalny, przyjazny przyrodzie – jest to organiczna wizja kosmosu, idea pozytywnej tożsamości człowieka z kosmosem.
5. Chińskie pojęcie kultury i światopogląd konfucjańsko-taoistyczny.
v Wedle konfucjanizmu (i taoizmu zarazem) nie ma żadnej istotnej różnicy pomiędzy przyrodą i człowiekiem, naturą i społeczeństwem. W obu tych sferach rzeczywistości działają takie same siły sprawcze, a ich funkcjonowaniem rządzą te same regularności.
v Ta jedność kosmosu uniemożliwia sensowne oddzielenie jednostki od społeczeństwa od przyrody i tego, co duchowe, od tego co materialne.
v Harmonia i stan równowagi uznane zostały przez filozofie chińską za wartości najwyższe (doktryna Złotego Środka – „Pozwólmy istnieć harmonii i równowadze”.
v Chińczycy pojmowali świat jako złożony i subtelny system, który łatwo można uszkodzic i pogrążyć w chaosie à dlatego umiłowanie tradycji i niechęć wobec zmian! Sztywne przestrzeganie wzorów działania uważali za przejaw intelektualnej ogłady i dojrzałości moralnej.
v Taoizm i konfucjanizm – filozofia umiaru i równowagi.
v Nawoływały do powściągliwości i samoograniczenia.
v Człowiek jest skromnym poddanym królestwa natury.
v Absolutna wyższość status quo nad zmianą.
v Harmonijne współdziałanie.
v „dobre porozumienie między ludźmi i dobre porozumienie z przyrodą”
6. Nauka europejska i nauka chińska.
v Dlaczego Chińczycy nie stworzyli nauki podobnej do europejskiej?
ü różnice w języku – Brak jednego, precyzyjnego języka stał się barierą! język chiński to ideogramy (które wg prof. przypominają cebulę. Łatwiej jest obrać cebulę niż rozebrać Chinkę.) każdy ideogram ma kilka znaczeń, a ponieważ istnieje kilkadziesiąt dialektów to tylko pismo jest czymś co pozwala im się komunikować.
ü Inne kryterium pojmowania prawdy – najważniejsze jest wszystko co powiedział mistrz! My możemy tylko komentować nauki. (brak sceptycyzmu metodologicznego – w Europie ciągłę dążenie, pogląd że prawda jest nieosiągalna a w Chinach wszystko co powiedział Konfucjusz jest prawdą ostateczną.
ü W Chinach wartością nie jest oryginalność, nowość. Kultura to jest wzór, nauka to kopiowanie tego co zostało odkryte przez dawnych mistrzów, a uczenie to przekazywanie nauk dawnych mistrzów. Wstręt do nowości!
ü W Chinach cesarskich wszelka nauka była nauką stosowaną, nie ceniono wiedzy takiej jak w Europie – bezużyteczna, z tego nic nie wynika.
v O nauce chińskiej:
ü W Chinach wiedza typu jak coś zrobić; w Europie – wiedza gorszego rodzaju.
ü Połowa wynalazków którymi świat się posługiwał pochodziła z Chin = nauka techniczna! A więc nie czysta nauka. (w Grecji à episteme = czysta nauka; w Chinach à techne)
ü Chiny stworzyły system egzaminów! W czasach dynastii Chan stworzono w stolicy uniwersytet, a w centrach administracyjnych, powiatach istniały szkoły xiao albo szkoły wojskowe.
ü Szkoła Synów Państwa:
o powstała w stolicy w 276 roku; wyższa uczelnia dla synów urzędników państwowych.
o W czasach dynastii Ming studiowano: politykę, dzieła klasyczne (5-ksiąg Konfucjusza + komentarz), etykę i filozofię.
o Kandydaci wysyłani przez szkoły prowincjonalne
o Licencjat
o Najlepsi - stypendia
ü W XI wieku Wang Anshi wprowadził wielką reformę: opracował 3-stopniowy system edukacji.
ü Władza państwowa rekrutowała urzędników na podstawie zdanych egzaminów – bez rekomendacji personalnych, oceniało się wiedzę, pogląd moralne. Minusem było to że egzaminy nie sprawdzały myślenia technicznego, a pamięciowego objęcia olbrzymiego materiału.
ü EGZAMINY:
o Prefekturalny: corocznie w stolicy okręgu; odbywał się po 2 wcześniejszych egzaminach. Dawał tytuł bakałarza i prawo do rozpowszechniania nauki. (najcięższy!)
o Prowincjonalny: co 3 lata w stolicy prowincji, na jesień. Mogli w nim brać udział absolwenci Szkół Synów Państwa oraz ci którzy zdali egzamin prefekturalny. Tytuł licencjata.
o 2 egzaminy stołeczne: wiosenny (przez Ministerstwo Rytuału) i pałacowy (wśród egzaminatorów cesarz); tytuł doktora! (ich nazwiska potem odśpiewywano, „złota lista” która wisiała w świątyni)
o Egzamin dworski- podchodzili do niego cała reszta oprócz 3 najlepszych po egzaminie pałacowym à egzaminy o konkretne stanowiska urzędnicze np. ministrów, prefektów.
ü W trakcie egzaminów żołnierze zabijali tych którzy ściągali :D a jeśli ktoś zmarł to wyrzucano go na zewnątrz. Egzaminy trwały nawet 3 dni.
ü W Chinach szkoły prywatne gorsze od państwowych, w Korei odwrotnie.
7. Dwa nurty buddyzmu chińskiego: buddyzm medytacyjny i buddyzm tantryczny.
8. Taoizm filozoficzny i taoizm religijny.
v Taoizm filozoficzny: śmierć to metamorfoza życia, to transformacja w inne formy życia
v Taoizm religijny: poszukuje nieśmiertelności, eliksiru długowieczności.
9. Obraz świata w szintoizmie.
10. Zhongguo, czyli Państwo Środka, i tradycyjne społeczeństwo chińskie.
v Zhongguo – państwo środka! Tak chińczycy nazwali swój kraj. Środek jest symbolem doskonałości, a więc Chiny są najdoskonalsze i znajdują się w centrum świata; im dalej od centrum tym bardziej „barbarzyńsko”.
v Tylko mieszkańcy Chin są prawdziwymi ludźmi żyjącymi w kraju położonym w środku wszystkiego co znajduje się pod niebem – to rodziło negatywny stosunek do obcych kultur i pretensję do panowania nad światem.
v Chiny jako twórca prawdziwej cywilizacji i wzór do naśladowania dla wszystkich społeczeństw bliskich i dalekich.
v Najwyższym panem „swiata pod niebem” był cesarz chiński, zwany Synem Niebios, sprawujący swoje rządy na mocy Mandatu Niebios.
v Barbarzyńcy nie znają cywilizacji ani prawdziwej moralności.
v Ludy niechińskie:
ü Które władze chińczyków już uznały
ü Które władzy chińskiej jeszcze nie uznały
v Stąd pretensja do panowania nad światem (podobnie jak europejska która chciała skolonizować resztę świata!), pretensja Chin jednak nie zmierzała do kolonizacji i ekspansji kolonialnej.
v Cesarz chiński à źródło wszelkiej władzy, sprawował władzę nad światem na mocy mandatu niebios (syn niebios!)
v W Chinach panował system hołdowniczy à należało pomagać swojemu wasalowi. Dlatego też Chiny uczestniczyły w konfliktach, które bezpośrednio ich nie dotyczyły.
v To był świat sam w sobie, zamknięty, żyjący w obrębie własnej konfucjańskiej tradycji!
v Chinami nie rządził cesarz, administracją zajmowali się biurokraci różnych szczebli.
v Władza należała do ludzi wykształconych, otrzymane stanowisko zależne od poziomu wykształcenia.
v Stanowiska administracyjne nie były dziedziczne.
v Zjawisko pełnej tożsamości elit artystycznej, politycznej, kulturalnej i intelektualnej! Jedna elita, która ma wszystkie te wymiary – żeby wejść do elity politycznej trzeba było być w elicie intelektualnej, kulturalnej.
v Urzędnicy sprawują pieczę nad systemem irygacyjnym
v Władza centralna – silna władza nad zuniformizowanym społeczeństwem.
v Monopol na handel – handel hurtowy był w rękach państwa!
v Kupcy/burżuazja/mieszczaństwo à właściciele hut, handlowali solą; zniszczyła ich biurokracja uchwalając ustawy przeciw zbytkowi i nakładając podatki. Skonfiskowano domy, pola, bogactwa. Kiedy biurokraci widzą że kupcy dochodzą do bogactwa i zaczynają im zagrażać, momentalnie działają i nakładają podatki.
v Monopol biurokracji! Bardzo mocna pozycja.
v Stratyfikacja konfucjańska:
ü Biurokraci à szen-szi / mandaryni
ü Chłopstwo (98%)
ü rzemieślnicy
-------------------
ü kupcy = pasożytnicy, sami nic nie wytwarzali, a świadczyli usługi
v Chiny głównie opierały się na symbiozie 2 klas à biurokracji i chłopstwa! (kręgosłup społeczeństwa chińskiego!)
v Cały dochód ma pochodzić z produkcji rolnej.
v Chińczycy = talerz piasku (nie ma pośrednich instytucji między rodziną i państwem, między narodem a społecznościa lokalną – ziarenka można dowolnie przesypywać a utrzymuje je tylko talerz)
11. Społeczeństwo japońskie w okresie rządów rodu Tokugawa.
v Rządy Tokugawa – 1601 – 1868. Okres wielkiego pokoju
v Szogunat – dyktatura wojskowa
v Tokugawa doprowadził do zjednoczenia Japonii, przyczynił się do wzrostu kulturowego, rozkwit miast i kultury.
v Szogunat Tokugawa nazywany często epoką Edo, okresem Edo; Edo przemianowało się w Tokio.
v W tym czasie w Japonii były 2 stolice:
ü Edo – gdzie rezyduje szogun
ü Kyoto – stara stolica cesarska
v System dwuwładzy : cesarz + szogun
v Szogun: pełnia władzy cywilnej i wojskowej – system taki nazywany bakuhan’em
ü Baku – rządy pod namiotem, sprawowane spod namiotu
ü Han – księstwo
v Baku han: państwo silnie zdecentralizowane, 250 księstw na czele których stają dajmio – tytuł ten był dziedziczny, ślubowali szogunowi posłuszeństwo, każdy dajmio ma pod sobą samurajów.
v Taka jakby zależność feudalna: szogun à dajmio à samurajowie.
v W tym okresie władzę sprawowało 30 szogunów
v Szogun przetrzymywał w Edo dojmio, mięli partycypować w polityce, uczyć się.
v Kilka miast miało statut szczególny i były zależne od szoguna a nie od dajmio.
v Szogunat miał monopol na:
ü Kopalnie
ü Na bicie monety
ü Handel
ü Na armię, siły militarne
v Ieyasu – 1. Szogun z dynastii Tokugawa
v Równocześnie w Kyoto rezyduje cesarz – rodzina cesarska pochodzi w prostej linii od bogini Amaterasu – cesarz ma boski statut.
v Cesarz nadawał nominację szogunowi! Więc była to władza nadana a nie dyktatura.
v W tym czasie powstaje kodeks honorowy samurajów!
12. Ekspansja kolonialna Zachodu i kryzys „chińskiego ładu” w XIX w.
v Wtargnięcie cywilizacji Zachodu do świata konfucjańskiego – w połowie XIX wieku
v 3 fazy kolonizacji:
ü Militarna agresja zachodu
ü Poddanie podbitych ludów zachodniej kontroli politycznej
ü Narzucenie zbiorowością łowieckim lub rolniczym zaawansowanej gospodarki towarowej umożliwiającą eksploatację tych zbiorowości.
v Do połowy XIX wieku Daleki Wschód był poza zasięgiem Europy (daleka odległość oraz restrykcyjna polityka izolacyjna prowadzona przez Chiny, Japonię i Koreę)
v 3 kraje odcięły się od reszty świata, wydzielono 3 porty do których mogli wpływać cudzoziemcy i prowadzić znikomy handel – 3-4 okręty rocznie à Chiny – Kanton, Japonia – Nagasaki, Korea – Pusan.
v Brytyjczycy handlowali z Chinami z tymże Chiny niczego nie potrzebowały, więc Anglicy za herbatę musieli płacić srebrem. Anglicy wpadli na genialny pomysł, jako że w produkowali w Bengalu opium – postanowili zrobić z opium produkt masowy – biedni Chińczycy palili opium co spowodowało dosyć poważne uzależnienie. Wybucha I wojna opiumowa! W 1800 władza chińska zakazała handlu opium i zlikwidowała uprawy. W 1839 komisarz cesarza Lin Zexu napisał list do królowej Wiktorii, w którym zarzucał Anglikom że innych trują, a sami nie palą. Nie doczekał odpowiedzi na swój list.. wiosną 1839 roku przejęto i zniszczono skrzynie z opium.
v Charakterystyka wojny opiumowej:
ü Angole uzbrojeni w broń palną, na parowych okrętach i w ogóle wypas, Chińczycy na drewnianych łódkach uzbrojeni w lance.
ü Walki polegały na przemarszu i zagarnięciu terytorium w zasadzie.
ü Wielka przemysłowa przewaga Anglii
ü Rząd w Pekinie nie przeprowadził żadnych reform militarnych.
v 1842 à traktat pokojowy w Nankinie = dyktat nankiński. Przekształcił Chiny w półkolonię angielską, otworzył 5 portów dla handlu, ustalił obszar eksterytorialny, odebrał Pekinowi autonomię celną – Angole ustalili taryfy celne/handlowe.
v Potem II wojna opiumowa! Traktat który ją zakończył zalegalizował handel opium i spowodował zarazem że narkotyk ten pozostał do końca XIX wieku głównym zagranicznym produktem sprzedawanym w Państwie Środka.
v Po traktacie nankińskim: Amerykanie, Francuzi, Rosjanie – przywileje podobne do Anglików.
v Traktat z Tientsin po II wojnie: otworzył 11 portów, zezwolił na budowę kościołów i szerzenie chrześcijaństwa, ulokował obce ambasady w Pekinie.
v PO TYM WSZYSTKIM: zaczęto obawiać się że przemysł zakłóci równowagę z przyrodą, feng shui. Poza tym do tej pory było tak że to Chiny zmieniały najeźdźców a nie na odwrót – znaczy wszystkie najazdy obracały się w zwycięstwo cywilizacji konfucjańskiej, najeźdźcy sinizowali się. Oczywiście był to okres upokorzeń, podziału kraju, rząd chiński sprawował władzę tylko nad częścią kraju.
13. Modernizacja Japonii w epoce Meiji.
v 1868-1912.
v Hasłem reformatorów epoki Meiji było „wzbogacić kraj i wzmocnić jego potencjał militarny”.
v Głównym motywem poczynań reformatorów był strach przed utratą suwerenności i widmo „zachodnich barbarzyńców” panoszących się na Wyspach.
v Politycy japońscy wyciągnęli trafny wniosek – „zachodnich barbarzyńców” można pokonać tylko za pomocą ich własnych barbarzyńskich metod.
v Pośpieszna industrializacja kraju, a zwłaszcza forsowna budowa przemysłu ciężkiego, stanowiącego fundament zachodniej potęgi militarnej = przekształcenie rolniczo-rybackiej gospodarki państwa w gospodarkę przemysłową opartą na handlu międzynarodowym.
v Powyższe działania utrudniały:
ü Brak surowców
ü Brak dostępu do łatwych rynków zbytu
v Dlatego też stworzono swój własny system kolonialny (agresja przeciwko Królestwu Korei! W 1876 atak. Później traktat – otworzył 3 porty w Korei, zezwolił Japończykom osiedlać się w Korei na prawach eksterytorialnych, stworzył warunki działalności gospodarczej i wymiany handlowej).
v Po „otwarciu” Korei – unieważnienie euro-amerykańskich dyktatów, a w 1894 – wojna z Chinami. Chiny przegrały, Japonia wymusiła wysokie odszkodowanie + traktat na mocy którego dołączyła do krajów okupujących Chiny.
v W 1871 roku wyruszyła z Japonii ekspedycja księcia Tomomi Iwakury na 2-letnią podróż by podpatrywać Europę i Stany Zjednoczone. Po ich powrocie rząd w Tokio zaczął zatrudniać zagranicznych doradców. Zakładano szkoły medyczne i uniwersytety, organizowano pocztę i służby rolne, modernizowano flotę, budowano łączność telegraficzną i koleje żelazne.
v ...
aetnaa