PEDAGOGICZNE ASPEKTY PRACY Z PACJENTEM I JEGO RODZINA˛.pdf
(
261 KB
)
Pobierz
kol050
PEDAGOGICZNE ASPEKTY
PRACY Z PACJENTEM
I JEGO RODZINA˛
Wiesława Ciechaniewicz
9
9.1.
Cele rozdziału
Po zapoznaniu si
˛
z tre´cia
˛
rozdziału ucza
˛
cy si
˛
:
Þ Scharakteryzuje rol˛ edukacji w procesie opieki.
Þ Wyja´ni relacje mi˛dzy edukacja˛ zdrowotna˛ a edukacja˛
pacjenta.
Þ Scharakteryzuje etapy procesu edukacji pacjenta.
Þ Wyja´ni rol˛ poradnictwa i doradztwa w procesie opieki.
Þ Om´wi formy i metody stosowane w edukacji pacjenta.
Þ Wyja´ni znaczenie ´rodk´w dydaktycznych w edukacji pa-
cjenta.
9.2.
Edukacja pacjenta
Edukacja zdrowotna
to proces, kt´ rego cele dotycza˛ ludzi w r´˙-
nym stanie zdrowia, wieku i ˙yja
˛
cych w r´˙nych ´rodowiskach.
Celem podejmowanych działa´ jest aktywizowanie ludzi do wzmac-
niania własnego zdrowia, do podejmowania działa´ prozdrowot-
nych. Takie działania powinny byc´r´wnie˙ skierowane do pacjen-
t´w.
Pacjent
to ka˙dy, kto wszedł w system opieki zdrowotnej,
powierzaja˛c mu swoje zdrowie (J. G´ rajek-J´´wik, 1996, s. 424).
Pacjentem mo˙e by´ osoba zdrowa, zdrowa nara˙ona na zachoro-
wanie, chora, niepełnosprawna. Wsp´ łczesny system ochrony
zdrowia zakłada du˙a˛ aktywno´´ pacjent´w w procesie opieki.
Wa˙ne miejsce wyznacza si˛ edukacji pacjent´w.
Edukacja jest integralnym, wa˙nym elementem opieki.
Edukacja pacjenta
to proces zamierzonego wpływu na osobo-
wo´´ pacjenta (i os´b z jego najbli˙szego otoczenia), na jego
motywy, postawy i przekonania dotycza˛ce zdrowia.
Jest to proces
kształtowania poczucia odpowiedzialno´ci za własne zdrowie
Edukacja
zdrowotna
a edukacja
pacjenta
Edukacja
pacjenta
— cele
299
Edukacja
pacjenta
— zakres
zada´
i zdrowie os´b najbli˙szych; r´wnie˙ kształtowanie postaw
w po˙a
˛
danym prozdrowotnym kierunku zgodnym ze społecznie
akceptowanymi celami promocji zdrowia i profilaktyki zdrowo-
tnej. Edukacja pacjenta to
tak˙e
proces, kt´rego tre´cia˛ jest
przygotowanie podopiecznego do wsp´łpracy w procesie piel˛g-
nowania, leczenia i rehabilitacji oraz do ´wiadczenia opieki
nieprofesjonalnej, przygotowanie do samopiel
˛
gnowania i sa-
moopieki.
Zakres edukacji pacjenta
, co oczywiste,
powinien obejmo-
wa´ tre´ci edukacji zdrowotnej
, ale mo˙er´wnie˙ dotyczy´
działa´ na rzecz kształtowania umiej˛tno´ci ˙ycia z choroba˛,
z niepełnosprawno´cia˛, bycia pacjentem r´˙nych instytucji
opieku´czych i słu˙by zdrowia.
Cele w edukacji pacjenta ukierun-
kowane sa˛ nie tylko na wzmacnianie i pot˛gowanie zdrowia, co jest
istota˛ w edukacji zdrowotnej. Nale˙y pami˛ta´, ˙e pacjent najcz˛´-
ciej kr´ tko przebywa w instytucjach (plac´wkach) słu˙by zdrowia,
przez kr´ tki czas kontaktuje si˛ z profesjonalistami opieki. Ten czas
powinien by´ wykorzystany na
uczenie go, jak powinien sobie
radzi´ z nowa
˛
dla niego sytuacja
˛
, jaka
˛
jest np. choroba, zagro-
˙enie zdrowia, niepełnosprawno´´
.
Szczeg´ lnie wa˙nym zagadnieniem jest edukacja ukierunkowa-
na na pacjenta chorego. Cele edukacji w odniesieniu do takiej osoby
najcz
˛
´ciej polegaja
˛
na kształtowaniu umiej
˛
tno´ci ˙ycia z choroba
˛
i/lub z niesprawno´cia
˛
oraz na przygotowaniu do samoopieki, tzn.
samodzielnego radzenia sobie w nowej sytuacji ˙yciowej wynikaja˛-
cej z choroby. Uwa˙a si˛,˙e wła´ciwie prowadzona edukacja
pacjent´w mo˙e znacznie złagodzi´ przebieg chor´b przewlekłych,
spowolni´ ich post˛p i zmniejszy´ cz˛sto´´ powikła´ . Wieloletnie
do´wiadczenia w edukowaniu chorych na cukrzyc
˛
, astm
˛
oskrze-
lowa˛ i nadci´nienie t˛tnicze potwierdzaja˛,˙e ich zdrowie popra-
wia si˛, gdy lepiej rozumieja˛ oni istot˛ swojej choroby oraz zasady
jej leczenia i potrafia˛ lepiej reagowa´ na zmiany swojego stanu
(Szczerbi´ ska, 2001).
To, co r´ ˙ni zakres poj˛cia edukacji zdrowotnej od edu-
kacji pacjenta, to fakt, i˙ podmiotem w edukacji zdrowotnej
mo˙e, ale nie musi, by´ pacjent. Natomiast w edukacji pacjenta
powinny by´ realizowane cele edukacji zdrowotnej, ale przede
wszystkim te, kt´ re wynikaja˛z oceny jego stanu zdrowia. Pomijaja˛c
oczywi´cie sytuacje, w kt´ rych pacjent nie decyduje o własnych
zachowaniach, np. pacjent nieprzytomny, w stanie zagro˙enia
˙ycia.
Cele polegaja˛ce na przygotowaniu do radzenia sobie w ˙yciu
z choroba˛ łatwiej osia˛gna˛´, je˙eli podopieczny jest w stanie pełni´
rol˛ pacjenta instytucji ochrony zdrowia lub opieki społecznej,
Edukacja
pacjenta
— program
300
w kt´ rej przebywa. Przede wszystkim wa˙ne jest przygotowanie
pacjenta do partnerskiego udziału w procesie leczenia i piel
˛
g-
nowania oraz do wsp´ łpracy z zespołem opieku´ czym. Jest to
istotny czynnik wpływaja˛cy na efektywno´´ leczenia, piel˛gnowa-
nia, rehabilitacji. Edukacja pacjenta to proces, w kt´ rego wyniku
ma nasta˛pi´ zmiana zachowania, tzn. pacjent powinien chcie´ (ma
by´ zmotywowany) i umie´ przejawia´ zachowania, kt´ re sa˛ ko-
rzystne dla jego stanu zdrowia.
Wsp´łcze´nie edukacj˛ pacjenta rozumie si˛ jako kilku-
etapowy, zamierzony i celowy proces oddziaływania na osob˛,
kt´ra jest klientem systemu opieki zdrowotnej.
Wieloletnie do´wiadczenia realizowania edukacji pacjent´w
w Stanach Zjednoczonych i wielu krajach Europy wskazuja˛,˙e
jednym z najistotniejszych czynnik´w gwarantuja˛cych jej skutecz-
no´´ jest spos´b nauczania (Szczerbi´ ska, 2001). Stwierdzono, ˙e
edukacja powinna odbywa´ si
˛
według ustalonego programu dla
grupy pacjent´w z tym samym problemem zdrowotnym, np. cho-
rych na cukrzyc˛, po zawale mi˛´nia sercowego, z choroba˛ zwy-
rodnieniowa˛ staw´w. Program realizowany zgodnie z ustalonym
planem dla grupy pacjent´w daje lepsze efekty ni˙ spontaniczne
i niesystematyczne doradztwo oraz poradnictwo stosowane w od-
niesieniu do jednego pacjenta. Program powinien zawiera´ opis
grupy pacjent´w, do kt´ rej jest adresowany, cele edukacji, plan
zaj˛´, zadania dla pacjent´w i oczekiwane wyniki.
Cel i zakres procesu edukacji pacjenta uwarunkowany jest
przede wszystkim stanem jego zdrowia (człowiek zdrowy, nara˙ony
na zachorowanie, chory, niepełnosprawny), celami opieki (przy-
wracanie zdrowia, zapobieganie powikłaniom, wzmacnianie zdro-
wia, usprawnianie) i miejscem sprawowania opieki (szpital, sanato-
rium, przychodnia, zakład piel
˛
gnacyjno-opieku´ czy).
Edukacja polega na ´wiadomym komunikowaniu si˛ z pacjen-
tem, a jej celem jest pomaganie w podejmowaniu decyzji dotycza˛-
cych spraw zdrowia i/lub dostarczanie argument´w do rozwijania
pozytywnych postaw wobec zdrowia i zachowa´ zdrowotnych
(Płaszewska-
˙
ywko, 1996). Przy takim zało˙eniu wszystkie działa-
nia edukacyjne powinny by´ poprzedzone rozpoznaniem stanu
pacjenta i jego zapotrzebowaniem na edukacj˛. Edukacj˛ nale˙y
powierzy´ osobom, kt´ re realizuja˛ proces opieki. Adresatem eduka-
cji mo˙e by´: indywidualna osoba, ale te˙ rodzina lub inne osoby
bliskie, kt´ re chca˛ udziela´ wsparcia pacjentowi.
Edukacja
powinna by´ realizowana jako proces zorganizowany
i zawiera´ wszystkie elementy cyklu działania zorganizowanego,
kolejno przechodza
˛
c przez etap: rozpoznania, planowania, realiza-
cji i oceny.
Edukacja
–
pacjenta
warunki
skuteczno´ci
Proces
edukacji
pacjenta
301
Etapy edukacji pacjenta
Etap rozpoznawania
Edukacja
pacjenta
— rozpoznanie
Obejmuje ocen˛ stanu wiedzy, umiej˛tno´ci i motywacji pacjen-
ta, tzn.:
1) gotowo´ci pacjenta do uczenia si˛, co oznacza u´wiadomio-
na˛ potrzeb˛ uczenia si˛ i poziom motywacji,
2) zakresu i poziomu wiedzy i umiej˛tno´ci posiadanej przez
pacjenta, jego sprawno´ci intelektualnej i motorycznej,
3) zakresu oczekiwanej przez pacjenta pomocy; okre´lenie
zakresu wiedzy i umiej˛tno´ci, kt´ re sa˛ wskazane i niezb˛dne przy
uwzgl˛dnieniu stanu i sytuacji pacjenta,
4) wynik´w edukacji prowadzonej w przeszło´ci, efektywno´ci
stosowanych w przeszło´ci form i metod nauczania i uczenia si˛;
dotyczy to tylko tych pacjent´w, w odniesieniu do kt´ rych reali-
zowano ju˙ edukacj˛; w sytuacji pacjent´w, u kt´ rych taki proces
planowany jest po raz pierwszy, oceniamy — z jakich ´r´deł naj-
cz˛´ciej czerpia˛ wiedz˛ i za pomoca˛ jakich metod najskuteczniej
opanuja˛ potrzebne umiej˛tno´ci.
Etap planowania
Edukacja
pacjenta
— planowanie
Obejmuje okre´lenie:
1) cel´w og´ lnych (np. przygotowanie do samopiel˛gnowania,
wsp´ łuczestniczenia wprocesie leczenia, do wej´cia w rol˛ pacjenta
szpitala),
2) cel´w szczeg´ łowych (operacyjnych), tzn. co konkretnie
powinno zmieni´ si˛ w zachowaniu pacjenta w kategoriach:
poznawczych, emocjonalnych, psychomotorycznych,
3) tre´ci kształcenia, kt´ re umo˙liwia˛ osia˛gni˛cie ka˙dego celu
szczeg´ łowego,
4) form organizacyjnych, metod i ´rodk´w dydaktycznych,
kt´ re zostana˛ wykorzystane w procesie,
5) czasu potrzebnego do osia˛gni˛cia celu,
6) os´b, kt´ re b˛da˛ pomagały pacjentowi osia˛gna˛´ cele i od-
powiedzialne sa
˛
za edukacj
˛
i poprawna
˛
realizacj
˛
wszystkich
etap´w.
Etap realizacji
Edukacja
pacjenta
— realizacja
Edukacja powinna przebiega´ zgodnie z ustalonym planem; nale˙y
wykorzystywa´ ka˙da˛ sytuacj˛ do uczenia pacjenta korzystnych dla
niego zachowa´ . Wa˙na jest koordynacja działa´ pedagogicznych
302
wszystkich os´b odpowiedzialnych za proces edukacji pacjenta.
Ułatwia to wprowadzenie ,,Karty edukacji pacjenta’’, dokumen-
tuja˛cej przebieg procesu uczenia si˛. Dokument ten coraz po-
wszechniej wprowadzany jest do praktyki szpitalnej.
Ocena
Prowadzimy ja˛ w odniesieniu do zmian, jakie obserwujemy
w zachowaniu pacjenta, a kt´ re sa
˛
wynikiem realizowanego pro-
cesu edukacji. Oceniamy, w jakim stopniu osia
˛
gn
˛
li´my szczeg´ ło-
we cele i cel og´ lny. Stanowi to mi˛dzy innymi podstaw˛ do
modyfikowania planu edukacji w przyszło´ci i ustalania kolejnych
cel´w.
Edukacja rozumiana jest jako proces celowych oddziaływa´
wychowawczych i dydaktycznych, w kt´ rym rol˛ nauczycieli
powinni pełnic´r´˙ni profesjonali´ci. Rol˛ edukator´w moga˛ pełni´
dietetycy, lekarze, piel˛gniarki, poło˙ne, fizjoterapeuci. Najbar-
dziej po˙a˛dana jest sytuacja, w kt´ rej opracowany jest indywidual-
ny program edukacji dla ka˙dego pacjenta, uwzgl˛dniaja˛cy obowia˛-
zuja˛ce standardy edukacji (M. Pienia˛˙ek, 1993; J. Tato´ , 1995;
A. Ma˛czka, 1997; T. Gabry´, 1997). Praca r´˙nych ludzi zaanga-
˙owanych w ten proces powinna by´ skoordynowana i charakte-
ryzowa´ si
˛
cechami istotnymi w pracy zespołowej.
Edukacja
pacjenta
— ocena
9.3.
Doradzanie i poradnictwo w pracy
z pacjentem i jego rodzin˛
W opiece zdrowotnej zawsze wykorzystywano r´˙ne formy i metody
komunikowania si˛ z podopiecznym, w´r´dkt´ rych najcz˛´ciej
stosowano informowanie poprzez wyja´nianie i doradzanie w czasie
indywidualnej rozmowy. W praktyce opieku´czej doradzaja˛ pacjen-
towi wszystkie osoby pracuja˛ce w systemie ochrony zdrowia, tzn.
lekarze, piel˛gniarki, poło˙ne, dietetycy, rehabilitanci, fizjotera-
peuci, farmaceuci. Przez lata uwa˙ano, ˙enatympolegaedukacja
i to jest jej istota˛ (Kaplun, 1997). W ´wietle wsp´ łczesnych bada´
z zakresu nauk społecznych i medycznych powy˙sze działania mo˙na
nazwa´ formami wykorzystywanymi w edukacji pacjenta.
Zr´˙nicowanie stanu uczonych os´b i mo˙liwych miejsc prze-
prowadzania edukacji wpływa na zakres jej tre´ci oraz wyb´ r form
i metod realizacji. W´r´d najcz
˛
´ciej wykorzystywanych form
edukacji ukierunkowanej na pacjenta mo˙na wymieni´: wyja´-
nianie, poradnictwo, doradzanie.
303
Plik z chomika:
moniapepa
Inne pliki z tego folderu:
A. Lewin - Tryptyk pedagogiczny - Korczak - Makarenko - Freinet.doc
(55 KB)
PEDAGOGICZNE ASPEKTY PRACY Z PACJENTEM I JEGO RODZINA˛.pdf
(261 KB)
Organizacja pomocy psychologiczno pedagogicznej w szkole.doc
(35 KB)
Burrett Jill - Rodzicielstwo po rozwodzie.pdf
(1889 KB)
P. Bąbel - Osobowość ucznia.rar
(7894 KB)
Inne foldery tego chomika:
- - ▉ FILMY NOWO DODANE
- ◢◤ - FILMY CHOMIKUJ-LEKTOR PL
◘ BAJKI DISNEYA•••
2023 H 234567
Barbie
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin