skrypt Cz_II.doc

SĄD POLOWY OBRONY WARSZAWY, mieszczący się przy Al. Ujazdowskich 49, rozpoczął działalność  9 września 1939r Na 14 sędziów, 7 stanowili powołani z rezerwy adwokaci. 10 września 1939r. dowódca obrony Warszawy gen. Czuma, jako zwierzchnik sądowo-karny, wydał rozkaz o postępowaniu doraźnym w Sądzie Polowym, poddając temu postępowaniu wszystkie osoby wojskowe i cywilne za niektóre przestępstwa wymienione w KK wojskowym z 1932r., KK z 1932r. i rozporządzeniu Prezydenta RP z 24 października 1934r. o niektórych przestępstwach przeciwko bezpieczeństwu Państwa.

W dniu 23 września 1939r. nastąpiła reorganizacja sądownictwa wojskowego. Rozkazem gen. Rómmla powołano SĄD POLOWY ARMII „WARSZAWA” na miejsce dotychczasowego Sądu Polowego przy Dowództwie Obrony Warszawy. Szefem  tego Sądu został adw.
Jan Nowodworski. W Sądzie działało 35 adytorów. W okresie od 10 do 29 września w toku było 350 spraw karnych.

W otoczeniu Prezydenta S. Starzyńskiego działali adwokaci:

Michał Skoczyński – prasa i cenzura

Jan Czerwiakowski – sprawy ogólne

Zofia Szulcowa – sprawy ogólne

15 września 1939r. powstaje Komitet Obywatelski z S. Starzyńskim na czele.
W skład Komitetu wchodzą następujący adwokaci:

Leon Nowodworski

Marian Borzęcki

Stanisław Kauzik

W ramach Komitetu działała komisja ogólna z Leonem Nowodworskim na czele. W skład jej wchodzili ponadto: S. Starzyński, Mieczysław Niedziałkowski, Zdzisław Lubomirski.

26 – 27 grudzień – WAWER (107 osób)

Franz Fischer – gubernator warszawski

Oskar Dengel – prezydent

26 grudzień 1941r. – śmierć dziekana warszawskiej RA  Leona Nowodworskiego.

14 grudzień 1939r. – rozwiązanie przez Niemców NRA (prezesem L. Domański)

koniec 1939r. – rozwiązanie ORA w Warszawie.

Komisarzem do reorganizacji warszawskiej adwokatury zostaje wyznaczony

dr Edward Wilhelm von Wendorff

adwokat warszawski i radca ambasady niemieckiej. Nominację wręczył mu dr Friedrich Gollert. Zorganizowali oni tzw. BEIRAT, czyli radę przyboczną, której uprawnienia sprowadzały się do wydawania niewiążących komisarza opinii. 

Ostatnim przedwojennym dziekanem ORA był Leon Nowodworski:

- ur. 25.10. 1889r w Warszawie, syn Franciszka,

- w 1936 i 1937 wybierany dziekanem ORA,

- od 1937r. naczelny „Palestry”

Wicedziekanami byli:  Władysław Miedzianowski i Zygmunt Blenau.

Czternastu sprawiedliwych:

1.Ludwik Domański,

2.Bolesław Bielawski,

3.Jerzy Czerwiński,

4.Jan Gadomski,

5.Władysław Miedzianowski,

6.Jan Nowodworski,

7.Leon Nowodworski,

8.Stanisław Peszyński,

9.Jan Podkomorski,

10.Mieczysław Rudziński,

11.Michał Skoczyński - pominięty

12.Bohdan Suligowski - pominięty

13.Feliks Zadrowski,

14.Leopold Żaryn

Pani Zadrowska, małżonka wicedziekana kierowała akcją dokarmiania adwokatów.

Marzec 1940 – zamknięcie Herbaciarni.

Jerzy Czerwiński – uciekł z oblężonej przez Niemców Herbaciarni.

Wacław Tyrchowski:

-  reprezentant młodych adwokatów z Klubu Adwokatów,

- więziony na Pawiaku do 20/21 czerwca 1940r.,

- rozstrzelany w Palmirach w dniu 21 czerwca 1940r.

W Palmirach  21 czerwca 1940r.  zamordowani zostali następujący adwokaci:

1. Władysław Gintowt-Dziewałowski,

2. Ludomir Skórewicz,

3. Edmund Grabowski,

4. Stanisław Jezierski – radca prawny Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy

5. Józef Krasuski,             

6. Jerzy Niżałowski,

7. Józef Starzewski,

8. Wacław Tyrchowski,

9. Czesław Jankowski - założyciel PCK oraz Harcerstwa Polskiego,

W następnej egzekucji  17 września 1940r.  zginął Zbigniew Wróblewski.

14/15 kwiecień 1940 aresztowano W. Kempfiego. Razem z Jerzym Drożyńskim wywiezieni do Sachsenhausen.

Adw. Alfred Bursche

Edmund Bursche – prof. UW, dziekan teologii ewangelickiej.

3 maj 1940r. - pierwszy transport do Sachsenhausen, w którym znaleźli się następujący

                                  adwokaci z Warszawy:

1.      Stanisław Błeszyński,

2.      Marian Borzęcki,

3.      Alfred Bursche,

4.      Eugeniusz Dmowski,

5.      Jerzy Drożyński,

6.      Władysław Kempfi,

7.      Zdzisław Laskowski,

8.      Jan Lesman,

9.      Feliks Majorowicz,

10.  Mieczysław Przyjemski,

11.  Mieczysław Rudziński,

12.  Józef Staryszak,

13.  Stefan Urbanowicz,

14.  Paweł Załuskowski,

15.  Stanisław Zgliczyński (z Płocka)

16.  Marian Duchiński (obrońca sądowy z Piaseczna)

17.  Stefan Uściłowski (woźny Klubu Adwokatów)

Marian Borzęcki:

- w latach 1921 – 22 Komisarz Rządu na m.st. Warszawę,

- komendant główny Policji Państwowej,

- od 1927r. wiceprezydent Wawy (prezydentem był wówczas Z. Słomiński)

- w 1927r. wpisany na listę adwokatów,

- z  Kijeńskim, Mogilnickim, Niedzielskim, Szurlejem, Borowskim bronił S. Cywińskiego,

- w latach 1928 – 30 prezes Zarządu Stołecznego Stronnictwa Narodowego,

- w latach 1928 – 35 członek Rady Naczelnej SN,

- aktywista Frontu Morges,

- aresztowany 30 marca 1940r.

12 lipca 1940r. - aresztowanie 73 adwokatów, których osadzono na Pawiaku.
                                             Z grupy tej 47 adwokatów wywieziono do Oświęcimia.

Warszawie zginęło 720 adwokatów i aplikantów, co stanowiło 1/3 stanu osobowego warszawskiej palestry.

Wiktor Szumański zginął w Oświęcimiu,

Stanisław Święcicki został powieszony w czasie publicznej egzekucji,

Teodor Duracz zamordowany w gmachu gestapo,

Stefan Niebudek zginął w Oświęcimiu.

1939r:

NACZELNA RADA ADWOKACKA:

Prezes: Ludwik Domański

Wiceprezes: Bolesław Bielawski:

                     - prezes zarządu głównego NRA,

                     - od 1931r. prezes NRA,

                     - od 1933r. dziekan Warszawskiej Rady Adwokackiej

                     - z ramienia SN zasiadał w Sejmie

WARSZAWSKA ORA:

Dziekan: Leon Nowodworski

Wicedziekani:  Zygmunt Blenau, Władysław Miedziałkowski

Sekretarze: Jerzy Czerwiński, Bohdan Suligowski

Skarbnik: Feliks Zadrowski

oraz 15 członków

„pierwsza tajna komórka”:

Leon Nowodworski

Bolesław Bielawski

Bohdan Suligowski

Bohdan Suligowski:                     

- syn Adolfa

- od 1935r. pełnił różne funkcje w radzie (rzecz. Dyscyplinarny, zastępca skarbnika)

- w chwili wybuchu wojny sekretarz rady

Leon Nowodworski był dyrektorem Departamentu Sprawiedliwości w Delegaturze Rządu RP. Po jego śmierci zastąpił go Feliks Zadrowski. Przy Delegaturze działał Komitet Koordynacji Ustawodawczej, któremu przewodniczył sędzia Adam Bień
(po wojnie adwokat)

I 1941r. tajny komitet przekształca się w TAJNĄ NRA,  w której skład wchodzili:

Bolesław Bielawski – prezes (ówcześnie przewodniczący)

Feliks Zadrowski – wiceprezes (zastępca przewodniczącego)

Witold Bayer - członek

Jan Gadomski – członek

Jan Nowodworski – członek

Stanisław Peszyński – członek

Bohdan Suligowski – członek

1941r. uchwałą Tajnej Naczelnej Rady Adwokackiej powołana zostaje do życia
                   Tajna Rada Adwokacka w Warszawie W jej skład wchodzili:

1. Bohdan Suligowski,

2. Leopold Żaryn,

3. Witold Bayer,

4. Eugeniusz Ernst,

5. Stanisław Koziołkiewicz,

6. Stanisław Łazarowicz.

7. Jerzy Czerwiński (zginął w Oświęcimiu)

8. Zbigniew Stypułkowski.

Akcją samopomocy koleżeńskiej z ramienia rady kierował B. Suligowski.

Od 1943r. ponownie można było prowadzić szkolenia aplikanckie.

Pierwsze tajne szkolenia dla aplikantów zaczęto prowadzić w 1941r. Prowadziło je grono 12 adwokatów i 2 profesorów. Podczas wojny sesje egzaminacyjne zorganizowano dwukrotnie. Za namową Feliksa Zadrowskiego, ówczesnego delegata Rządu ds. wymiaru sprawiedliwości, dziekan zdecydował aby przysięga aplikantów odbyła się w gmachu Sądu Apelacyjnego w gabinecie prezesa sądu.

W 1941r. na mocy uchwały Tajnej NRA powstała Tajna Śląsko – Krakowska Rada Adwokacka z siedzibą w Krakowie a w 1942r. Tajna Rada Adwokacka we Lwowie. W Lublinie powstały natomiast dwa „Komitety” spełniające funkcję samorządu adwokackiego.

Tajne studia prawnicze dla III i IV roku zainicjował prof. Roman Rybarski. Druga inicjatywa powstała w środowisku profesorów Uniwersytetu Poznańskiego.
W październiku 1940r. odbyło się zebranie tzw. „komitetu czterech” w skład którego weszli:

Prof. L. Jaxa – Bykowski

Ks. Dr Maksymilian Rode

Doc. Dr Władysław Kowalenko

Prof. Roman Pollak

Na zebraniu tym zadecydowano o powołaniu Uniwersytetu Ziem Zachodnich z Wydziałem Prawa. Do grona tego dołączył także warszawski adwokat doc. Dr Witold Sawicki. Pierwszym dziekanem tajnego Wydziały Prawa został prof. Roman Rybarski (aresztowany w 1941r i zamordowany w Oświęcimiu) a po nim prof. Józef Rafacz (zginął w Powstaniu Warszawskim). Głównym organizatorem prac wydziału był Antoni Symonowicz PS. Tolek.

Prof. Stanisław Śliwiński – karne materialne

Doc. Henryk Piętka – teoria i filozofia prawa

W pierwszym okresie wykłady prowadzili:

prof. Józef Rafach, prof. Ludwik Bukowski, prof. Włodzimierz Kozubski, prof. Stefan Zalewski, prof. Roman Rybarski.

W następnych latach dołączyli:

prof. Cezary Berezowski, prof. Stanisław Śliwiński (adwokat przed wojną), prof. Stanisław Kasznica, prof. Tadeusz Bigo, prof. Jan Namitkiewicz (adwokat, profesor i sędzia SN, adwokat).

Z wykładowców adwokatami byli:

Witold Sawicki i Bohdan Sałaciński

Kancelarie adwokackie prowadzili:

Władysław Kosieradzki,

Jerzy Jodłowski,

Włodzimierz Kozubski,

Maria Petz – Radwanowa,

Po wojnie na listę adwokatów wpisani zostali:

Prof. Jakub Sawicki, prof. Stanisław Kasznica.

Stefan Niebudek – działacz SN, zamordowany w Oświęcimiu.

1942r. - adw. Witold Bayer, adw. Mieczysław Pączkowski oraz Tadeusz Bernadzikiewicz powołują POLSKIE WYDAWNICTWO PRAWNICZE. Dołącza do nich następnie adw. Kazimierz Kalinowski.

W czasie wojny opracowana zostaje monografia „Zasady postępowania adwokata” składająca się z następujących części:

1. Stosunek do narodu i państwa – adw. Stanisław Zieliński,

2. Stosunek adwokata do sądów i urzędów – adw. Bolesław Bielawski,

3. Stosunek do władz korporacyjnych – adw. Jan Nowodworski,

4. Godność zawodu adwokackiego – Stanisław Janczewski,

5. Wykonywanie zawodu – adw. Aleksander Mogilnicki,

6. Stosunek do kolegów – adw. Jan Nowodworski,

7. Patron i aplika...