ZESTAW
ĆWICZEŃ
OBEJMUJĄCY
USPRAWNIENIA
MANUALNE.
W oparciu o zebrane materiały opracowała:
Sprawność manualna dziecka w wieku przedszkolnym.
W pierwszym okresie wieku przedszkolnego najsprawniej funkcjonują duże grupy mięśniowe: mięśnie barków i ramion, co jest widoczne w czynnościach 3 – 4 latków. Równocześnie cechuje je powolność ruchowa i niezręczność manualna, co jest związane ze słabo wykształconymi mięśniami dłoni i palców, a także z przewagą funkcji mięśni zginaczy nad prostownikami. Słaba koordynacja wzrokowo – ruchowa powoduje rozrzutność ruchową, która charakteryzuje się brakiem oszczędności i precyzji, nadmiarem ruchów zbędnych nie biorących udziału w danej czynności (tzw. przyruchy), zaangażowaniem całego ciała w każdy ruch. Dzieci 3 – 4 letnie nie potrafią jeszcze łączyć dwu różnych czynności ruchowych jednocześnie. Ich uwaga ruchowa jest niepodzielna i krótkotrwała. Procesy pobudzania dominują w działaniach dzieci nad hamowaniem, co przejawia się trudnościami panowania nad własnymi ruchami.
Równocześnie systematyczne dostarczanie dzieciom w tym wieku okazji do swobodnego i wielostronnego ruchu, manipulowanie przedmiotami, dowolne zabawy, działania podejmowane z własnej inicjatywy wpływają decydująco na stopniowe usprawnianie całego ciała i jego ruchów oraz wzmacnianie kośćca, stawów, mięśni.
Wdrażanie dzieci systemem zabawowym do wykonywania określonych czynności poparte dokładnym pokazem ruchowym daje już znaczne rezultaty. W zakresie samoobsługi dzieci opanowują wiele podstawowych umiejętności, choć w dalszym ciągu działają wolno, ich ruchy nie osiągają pełnej swobody.
Zmiana pod względem ogólnej sprawności ruchowej, zręczności i precyzji w działaniach manualnych zachodzi na przełomie 4 – 5 roku życia. Wówczas znacznie wzrasta zdolność do wysiłku oraz zwiększa się wydatnie potrzeba ruchu. Jest to okres nasilających się procesów kostnienia wielu punktów szkieletu. Między innymi kostnieniu ulega chrzęstna tkanka nadgarstka, co sprzyja sile wzrastającej zręczności posługiwania się dłońmi. Równocześnie wzmacnia się znacznie muskulatura dłoni i palców.
Dzieci 5 – letnie opanowują już wiele czynności wymagających precyzji drobnych ruchów. Miarą ich sprawności jest samodzielne obsługiwanie siebie, wykonywanie szeregu użytecznych prac, łączenie kilku czynności np. rzutu z chwytem, podniesienie przedmiotu podczas stania na jednej nodze itp. Znacznemu rozwojowi ulega koordynacja wzrokowo – ruchowa i orientacja w przestrzeni związana ze wzrastającą pamięcią ruchową.
Dzieci lepiej orientują się w kierunkach, dzięki czemu ich ruchy stają się pewniejsze, bardziej zdecydowane, szybsze.
W końcowym okresie wieku przedszkolnego dzieci osiągają już wysoki poziom zręczności, płynności i elastyczności motorycznej.
Bardzo istotnym przejawem wysokiego stopnia sprawności ruchów jest ich przewidywanie tzw. antypacja ruchowa, która przejawia się we wcześniejszym przewidywaniu , przystosowaniu pozycji ciała, ustawieniu ręki do czynności mającej nastąpić. Jest to wynik wielokrotnych doświadczeń ruchowych przez które dziecko osiąga tą zdolność „przymierzania się” do ruchu zanim zostanie wykonany.
Dzięki rozszerzającym się znacznie w tym okresie różnorodnym działaniom manualnym rozwija się dokładność wykonywania wielu skomplikowanych czynności rąk. Dzieci potrafią już bez trudu nawlec igłę, połączyć różnymi sposobami drobne części przedmiotów, wykazują dużą precyzję w rysowaniu tworząc niejednokrotnie miniaturowe kompozycje oraz wykonując wiele szczegółowych elementów postaci ludzkich itp. Wiele czynności potrafią wykonywać bez kontroli wzroku.
Dzieci opanowują cały szereg schematów ruchowych w których płynnie łączą poszczególne kolejne czynności.
Sześciolatkom zależy nie tylko na wyniku ich działań, rezultatach czynności, ale zaczynają oceniać jakość wykonania ruchów. Stąd zainteresowanie współzawodnictwem, gdzie zachodzi możliwość porównywania siebie z innymi.
Ten krótki zarys rozwoju motoryki dotyczący przede wszystkim działania manualnego nie oznacza że wzrost sprawności ruchowej zachodzi automatycznie u wszystkich dzieci i w określonych okresach wieku osiąga wyrównany poziom.
Opóźnienia w rozwoju ruchowym występują w każdym razie w różnych okresach wieku przedszkolnego i różnorodne są tego przyczyny. Również u niektórych dzieci wcześnie daje się zauważyć wyprzedzanie rówieśników w wielu sprawnościach ruchowych. Zarówno jedne jak i drugie wymagają zróżnicowanej opieki wychowawczej i dostosowania wymagań do możliwości. Opóźnienia rozwoju ruchowego mogą mieć przyczyny w stanie zdrowia dziecka, nieracjonalnym odżywianiu organizmu, przeroście ciężaru ciała lub nadmiernym wzroście przy jednoczesnej niedowadze.
Istotny wpływ na osiągane wyniki manualnych i praktycznych działań mają również wrodzone właściwości fizyczne i psychiczne, rodzaj temperamentu i związana z nim pobudliwość. Zdarza się często, iż zahamowania ruchowe mają podłoże nerwicowe. Ujawniają się z racji obaw i lęków w wyniku wcześniejszych przykrych doświadczeń. Najistotniejsze jednak znaczenie dla osiągania sprawności ruchowych ma właściwe dostarczanie dzieciom bodźców dla rozwoju motorycznego. Brak ruchu i wszechstronności doznawania go przez organizm, brak okazji do spontanicznego ćwiczenia sprawności w zabawie dowolnej a wreszcie nieracjonalne, niedostosowane dozowanie dzieciom wysiłku w organizowanych zajęciach bywa przyczyną ich słabego rozwoju, nierównomierności pracy mięśni a przede wszystkim braku pozytywnej motywacji do działania. Dobór i organizację fizycznego wysiłku dziecka oraz rozwijanie jego ruchowych sprawności trzeba uzależniać od potrzeb rozwojowych i możliwości z nimi związanych, a więc od rozwoju fizycznego i psychicznego każdego dziecka.
Ćwiczenia obejmujące usprawnienia manualne w oparciu o metodę dobrego startu.
Założeniem metody dobrego startu jest jednoczesne rozwiązanie funkcji językowych, funkcji spostrzegawczych: wzrokowych, słuchowych, dotykowych, kinestetycznych ( czucie ruchu) i motorycznych oraz współdziałanie między tymi funkcjami, czyli interakcji percepcyjno – motorycznej.
Doskonalenie interakcji percepcyjno – motorycznej prowadzi do prawidłowego wykonywania czynności ruchowych we właściwym czasie i przestrzeni, w harmonii z czynnościami poznawczymi, w tym językowymi. To zaś ułatwia naukę pisania i czytania u wszystkich dzieci. Natomiast w przypadku dzieci „ryzyka dysleksji” może skutecznie zapobiegać powstawaniu niepowodzeń szkolnych.
Efektywność tej metody polega na tym, iż dziecko używając różnych narzędzi, uczy się prawidłowego trzymania ich. Częste zmienianie rodzaju narzędzia graficznego ułatwia wykształcenie się świadomości i napięcia mięśniowego ręki. Wpływa to korzystnie na tempo, precyzję ruchów rąk i zwiększenie odporności na zmęczenie. Metoda ta umożliwia dziecku przyswojenie prawidłowych nawyków ruchowych podczas czynności graficznych (właściwy chwyt narzędzia, rysowanie linii pionowych z góry na dół, poziomych od strony lewej do prawej, okręgów niezgodnie z ruchem wskazówek zegara).
* ćwiczenia ruchowo – słuchowe
( Śpiew piosenki, wystukiwanie jej rytmu przy pomocy pięści, dłoni, palców, łokci a wreszcie całego ciała),
* ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe
(Pokaz i omówienie wzoru, demonstracja ćwiczenia, utrwalenie wzoru i jego powiązanie z piosenką – wodzenie palcem po wzorze i śpiewanie piosenki.
Odtwarzanie wzoru różnymi technikami wraz z jednoczesnym śpiewaniem
piosenki:
a) w powietrzu – ręką (odwzorowywanie z planszy, następnie z pamięci),
b) na powierzchni stołu – palcem,
na tackach z piaskiem – palcem,
c) na dużym arkuszu lub na tablicy – kredą lub węglem, kredkami
świecowymi,
d) na kartce papieru z bloku rysunkowego – pędzlem,
e) w liniaturze zeszytu – ołówkiem lub długopisem).
Przykłady ćwiczeń kończyn górnych.
A. Wymachy kończyn.
1. Wymachy w górę, w przód- jedną ręką, dwoma ( rzucanie kulki śniegowej,
siatkówka).
2. Wymachy ręką zgiętą w łokciu: w przód, w tył, w lewo, w prawo, obu rąk
w przód i na boki, jedną ręką w przód i w górę ( grozik, waga, pływanie,
zbieranie owoców do koszyka).
3. Wymachy rąk ze skrzyżowaniem przed sobą ( rozgrzewka).
4. Wymachu wyprostowanych rąk:
- w górze,
- w przód,
- na przemian w górę i w dół,
- opuszczonych w dół,
- na przemian do przodu,
- złączonych rąk ( gałęzie na drzewie, heblowanie, lot ptaka, żniwa,
siew, podlewanie, młocka, drwal).
5. Podnoszenie wyprostowanych rąk ku górze, opuszczanie w dół ( rosnące
gałęzie, gałęzie z owocami).
6. Wymachy rąk lekko ugiętych w łokciu:
- przed sobą,
- do przodu ( pożegnanie, zarzucanie wędki),
- w dole do przodu i w bok ( żniwa, sierp),
- do przodu i krążenie (koła lokomotywy),
- w górę z dotknięciem palcami ramion i następnie opuszczenie w dół)
( gimnastyka).
B. Krążenie kończyn.
1. Krążenie wyprostowanej ręki: po bokach tułowia ( wielkie koło parowozu),
z przodu ( wiatrak), dwoma rękami na przemian przed sobą (żniwiarka).
2. Krążenie przedramienia ( ręka zgięta w łokciu):
- przed sobą ( małe kółko),
- wokół swojej osi ( marionetka),
- na bokach = palce spoczywają na ramionach ( skrzydełka),
- na przemian obu ramion skrzyżowanych przed sobą ( nawijanie
wełny na motki, kłębki).
C. Ruchy obu kończyn na przemian.
1. Ruchy obu rąk ugiętych w łokciach i nadgarstkach – przed sobą (piesek
„ prosi”).
2. Ruchy rąk z rozchylonymi na boki dłońmi ku górze (żonglowanie).
3. Ruchy w kierunku ust (jedzenie).
4. Układanie skrzyżowanych przed sobą ramion ku górze – jedno na drugim
( budowanie ściany).
D. Inne ćwiczenia:
1. Krzyżowanie ramion w górze, za głową ( opalanie się).
2. Powitanie się przez podanie ręki, salutowanie.
3. Składanie głowy na złożonych rękach (sen).
4. Modelowanie: obie ręce wyciągnięte, złożone nad głową (czapka),
obie ręce wyciągnięte złożone przed sobą (dziób).
Przykłady ćwiczeń dłoni.
A. Wymachy dłoni:
1. Wymachy w górę, w dół (pożegnanie),
w lewo – na wprost (odganianie muchy),
w górę, na boki ( siatkówka),
w dół (kozłowanie),
do przodu ( pchanie kuli śniegowej).
2. Wymachy skrzyżowanych w górze dłoni ( pompon na czapce).
B. Krążenie dłoni:
1. Krążenie obu dłoni równolegle ( młynek, nawijanie motka).
2. Krążenie dłoni wyciągniętych w bok rąk ( skrzydełka).
3. Krążenie stykających się dłoni ( lepienie kulki ze śniegu).
4. Krążenie ręki wokół pięści, zataczanie dużych i małych okręgów ( nawijanie
kłębka, żyłki na wędce).
C. Ćwiczenia dwóch dłoni:
1. Uderzenie dwóch dłoni o siebie ( oklaski, talerze w orkiestrze).
2. Pocieranie dłoni dłonią ( mycie rąk).
3. Posuwanie dłoni po dłoni ( robienie kluseczek, ugniatanie placka, kulki).
D. Ćwiczenia dłoni i pięści:
1. Zamykanie i otwieranie pięści ( chwytanie piłeczki, pąki kwiatów).
2. Stukanie pięści o pięść ( kowal, wbijanie gwoździa).
3. Stukanie pięściami o klatkę piersiową ( bęben).
4. Naśladowanie gry na trąbce, skrzypcach.
E. Układanie modeli z dłoni:
1. Składanie dłoni stykających się czubkami palców ( dziób ptaka).
2. Składanie dłoni – stykają się nadgarstki i czubki palców ( kula).
3. Składanie dłoni stykających się nadgarstkami, palce rozchylone (kwiat).
4. Splatanie palców, dłonie zetknięte bokiem ( gniazdo).
5. Układanie dłoni ułożonych równolegle – jedna nad drugą – ku górze
( wchodzenie po schodach, murowanie).
6. Układanie pięści ułożonych jedna nad drugą ku górze ( piramida).
7. Składanie dłoni czubkami palców, nadgarstki oparte o głowę ( czapki).
8. Ugięte palce dłoni ustawionych po bokach głowy, na wysokości uszu
( uszy zająca).
Przykłady ćwiczeń palców.
A. ...
joawie