Aby ćwiczenia oddechowe spełniały swój cel należy je przeprowadzać w przewietrzonej sali w formie zabawy. Rozpoczynamy od ćwiczeń najłatwiejszych w czasie wykonywania, których wykorzystujemy jedynie aparat oddechowy, przechodząc stopniowo do nieco trudniejszych, połączonych z poruszaniem rąk, nóg i całego tułowia, a także wypowiadaniem głosek.
· wprawianie w ruch lekkich przedmiotów wiszących na nitce za pomocą dmuchania
· puszczanie baniek mydlanych
· zdmuchiwanie mlecza
· chuchanie w zamarzniętą szybę
· gwizdanie na jednym wydechu
· gaszenie świecy z różnej odległości
· gwizdanie rytmów, itp.
· zwijanie się w kłębek – wydech, rozwijanie się aż do pozycji stającej z rękami do góry – wdech
· wykonanie wdechu z jednoczesnym wzniesieniem rąk bokiem do góry, a następnie wolne opuszczenie rąk, wydychając powoli powietrze
· wypuszczanie pary z lokomotywy: f-f-f-f-, sz-sz-sz,
· brzęczenie pszczół, bąków, itp.: bzzzzz,
· syczenie węża: ssssssssss. Itp.
Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest między innymi sprawne działanie narządów mowy. Realizacja każdej głoski wymaga innego ruchu, innej pracy mięśni, innego układu narządów mowy (tzn. układu artykulacyjnego) Toteż narządy mowy trzeba ćwiczyć, taj jak sportowcy ćwiczą sprawność swoich mięśni.
Cele ćwiczeń usprawniających narządy mowy: to wypracowanie sprawnych, sprężystych oraz celowych ruchów języka, warg i podniebienia.
· wysuwanie języka – język wąski i szeroki. kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i lewo – przy szeroko otwartych ustach
· unoszenie języka na górną wargę – język wąski szeroki ( usta szeroko otwarte).
· unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego.
· dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych. dotykanie językiem poszczególnych zębów – po kolei.
· oblizywanie warg ruchem okrężnym – usta szeroko otwarte.
· mlaskanie czubkiem języka. mlaskanie środkiem języka. przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach.
· szerokie otwieranie ust i zamykanie. wysuwanie warg do przodu (jak przy samogłosce „u”). rozchylanie warg (jak przy samogłosce „e”). wysuwanie i rozchylanie naprzemiennie.
· układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną. wysunąć wargi do przodu, ściągnąć je i przesuwać w kąciki ust ( w prawo, w lewo).
· dolną wargą zasłonić dolne zęby, górną warga – górne zęby.
· złączyć wargi płasko. rozciąganie warg poprzez cofnięcie kącików ust (jak przy samogłosce „i”).
· dmuchanie przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu: parskanie, cmokanie.
· wymawianie samogłosek : „i-u”, a następnie „a-e-u-i-o-y”.
· ziewanie przy nisko opuszczonej szczęce dolnej
· płukanie gardła ciepłą wodą
· lekki kaszel (język wysunięty)
· chrapanie na wdechu i wydechu
· głębokie oddychanie
· robienie śmiesznych, strasznych min
· ziewanie „paszcza lwa”
· przesuwanie opuszczonej dolnej szczęki w prawo i lewo
· wysuwanie do przodu i cofanie szczęki
· „żucie trawy jak krowa” (ruchy okrężne szczęk, warg i policzków)
· chwytanie dolnymi zębami górnej wargi
· podsuwanie dolnej wargi pod górne zęby
· śmiech: mężczyzny, kobiety, chłopca, dziewczynki
· szczekanie psów
Dzieci leżą na plecach na podłodze, nogi proste, stopy lekko rozchylone, ręce rozluźnione, wyciągnięte wzdłuż ciała, dłonie stroną wewnętrzną skierowane ku górze, oczy zamknięte (jak przy ćwiczeniu relaksacyjnym). Zadaniem dzieci jest wymyślenie lub wyobrażenie sobie jakiejś bajki. Należy powiedzieć tu dzieciom, aby miały zamkniętą buzię i oddychały tylko noskiem. Ostatnie polecenie nie może być podane w formie nakazu, ani też powtarzane, gdyż przystępując do ćwiczeń oddechowych nie znamy możliwości oddechowych dziecka. W tym przypadku staramy się skupić jego uwagę na myśleniu o czymś przyjemnym (bajce), a zasygnalizowany proces oddychania ma odbywać się poza świadomością koncentracji uwagi na nim. Po zakończeniu ćwiczenia, które nie powinno trwać zbyt długo, dzieci opowiadają swoje bajki.
Dla osoby prowadzącej ćwiczenie to jest ważnym wskaźnikiem do dalszej pracy nad oddechem dziecka. Obserwujemy tu proces oddychania i zachowania zarówno w czasie leżenia jak też w trakcie opowiadania bajki. Pierwszą sprawą, na którą zwracamy uwagę, jest to, czy dziecku nie sprawia kłopotu oddychanie nosem, a więc czy prawidłowa jest drożność nosa. Jak zachowuje się dziecko, czy ruchy jego ciała obejmują całą klatkę piersiową, czy tylko jej część. Czy brzuch dziecka bierze udział ruchach wydechu i wdechu i czy ruchy te są prawidłowe (wdech - unoszenie się części przeponowej, a wraz z nią prawie całego brzucha, wydech - opadanie tej części ciała), czy mamy wrażenie, że twarz, ręce i nogi też biorą udział w oddychaniu, czy procesowi temu towarzyszą dodatkowe niepotrzebne ruchy tych części ciała lub napięcie mięśniowe.
Po ćwiczeniu tym - w zależności od zachowania i trudności oddechowych - będziemy wiedzieć, które z ćwiczeń należy powtarzać częściej i jak długo należy pozostać z dziećmi w pozycji leżącej.
Dzieci leżą na podłodze na plecach. Nogi ugięte w kolanach, swobodnie, oparte całymi stopami o podłogę, ręce leżą wzdłuż ciała. Dzieci wciągają powietrze nosem, płynnym ruchem kolistym unoszą ręce - "rozpędzając chmurki" i kładąc je na podłodze za głową. Ponieważ ręce nie "rozpędziły chmurek, teraz przy powrocie rąk do pozycji wyjściowej dzieci pomagają sobie dmuchaniem "rozpędzać chmurki", wydychając powietrze.
Dzieci znajdują się w pozycji leżącej na plecach, mają rozluźnione wszystkie mięśnie, nogi ugięte w kolanach, stopy przylegają do podłogi. Teraz starają się nabrać powietrza do przepony, tak aby było widoczne wyraźne unoszenie brzucha na wysokość kąta żebrowego. Powietrza nabierają nosem, a wydychają buzią. W czasie wydechu brzuch powinien przyjmować pozycję coraz bardziej wklęsłą.
Ćwiczenie to często sprawia dzieciom wiele trudności. Aby ułatwić zrozumienie i wykonanie tego ćwiczenia, proponuję najpierw wykonanie samego wypychania i wciągania brzucha bez zwracania - w pierwszej fazie - uwagi na oddychania. Po opanowaniu tej fazy ćwiczenia przystępujemy do ćwiczenia właściwego, czyli napełniania powietrzem "balonika" znajdującego się w brzuszku.
Dzieci siedzą z nogami skrzyżowanymi, dłonie swobodnie opierają na kolanach, plecy lekko zaokrąglone, głowa pochylona. Słuchają muzyki. W czasie przerwy w muzyce, w rytm własnego oddechu wykonują rękami, głową i tułowiem gest ukłonu tanecznego. Wciągając przez nos powietrze, prostują tułów, wypinają lekko do przodu klatkę piersiową, unoszą głowę odsuwając ją nieco do tyłu i miękkim, powolnym ruchem podnoszą ręce w bok. Następnie wydychają powietrze ustami, opuszczają ręce na kolana, głowę lekko przechylają do przodu, rozluźniają mięsnie grzbietu i w tej pozycji pozostają przez chwilę słuchając spokojnej nie za głośno granej muzyki. Podczas następnej przerwy w muzyce powtarzają ten sam gest.
Dzieci siedzą ze skrzyżowanymi nogami lub w siadzie klęcznym. Przed sobą trzymają ręce ułożone w taki sposób, jak trzyma się dwoma rękami garnuszek z gorącym mlekiem. Każde dziecko wciąga powietrz nosem, następnie małymi "dmuszkami" studzi mleko.
W ćwiczeniu tym następuje jeden krótki, głęboki wdech nosem i kilka dość szybko (ale bez pośpiechu) wykonywanych wydechów. Należy uważać, by dziecko nie męczyło się przy wykonywaniu "końcówki" wciągniętego powietrza co powoduje niepotrzebne napięcie mięśni aparatu głosowego i klatki piersiowej.
Dzieci siedzą w pozycji klęcznej, pośladki oparte opięty, tułów i głowa wyprostowane, ręce swobodnie opuszczone wzdłuż ciała. Wciągają powietrze nosem do płuc i przepony, równocześnie prostują się do pozycji klęcznej prostej (prostują ciało od kolan przez tułów do głowy, pozostawiając je przez chwilę prostopadłe do podłogi). W tej pozycji pozostają przez kilka sekund, po czym pomału ustami wypuszczają powietrze i wracają do pozycji siedzącej (wyjściowej).
Dzieci siedzą przy stolikach, nogi swobodnie oparte całymi stopami o podłogę, dłonie leżą na udach, tułów wyprostowany. Liczba siedzących dzieci przy jednym stoliku zależy od jego kształtu i wielkości.
Na stoliku kładziemy lekką piłeczkę, najlepiej pingpongową. Zadaniem dzieci jest dmuchanie w piłeczkę tak, aby była cały czas w ruchu i nie spadła ze stołu.
Ćwiczenie to budzi wiele emocji, jest chętnie wykonywane przez dzieci, ale nie można je przedłużać gdyż jest męczące i ze względu na towarzyszące mu silne emocje powoduje niepotrzebne napięcia mięśniowe.
Do ćwiczenia potrzebne są małe, delikatne "ptasie" piórka lub bardzo lekkie papierki. Dzieci swobodnie poruszają się po sali i starają się tak dmuchać w papierek - piórko, aby utrzymać je jak najdłużej w powietrzu.
W ćwiczeniu tym dzieci w sposób naturalny, poprzez zwiększone zapotrzebowanie tlenowe aktywizują funkcję narządów oddechowych.
Dzieci leżą na plecach, głowa ułożona prosto z linią kręgosłupa, ramiona przylegają do podłogi, ręce wyciągnięte swobodnie wzdłuż ciała, dłonie odwrócone wewnętrzną stroną do góry, nogi wyprostowane, pięty złączone, palce stóp lekko rozchylone.
Przy tłumaczeniu tego ćwiczenia należy podejść do każdego dziecka i pokazać mu na jego rękach i nogach (przez delikatne podniesienie i puszczenie rąk i nóg), na czym polega rozluźnienie ciała. Kiedy dzieci potrafią już leżeć w rozluźnieniu, prosimy, aby zamknęły oczy i wyobrażały sobie coś bardzo pięknego, np. wspaniałe wakacje, cudowną podróż, ulubioną zabawkę itp. Do relaksu dołączamy bardzo cichy i spokojny, relaksowy akompaniament.
Po zakończeniu ćwiczenia dzieci w pozycji leżącej przeciągają się tak jak po przebudzeniu, wyginając tułów raz w prawo, raz w lewo.
Ćwiczenie to połączone jest z ćwiczeniem oddechowym, zalecam je szczególnie przy nadmiernym napięciu mięśniowym lub wysokiej pobudliwości grupy.
Dzieci siedzą w pozycji klęcznej, pośladki oparte na piętach, dłonie swobodnie leżą na udach, głowa prosto. Po przyjęciu takiej postawy wciągają nosem powietrze, następnie jednym krótkim krzyknięciem ha! (głębokim, wyrwanym z wnętrza organizmu) wydychają powietrze, wyrzucając z siebie nadmiar energii. W czasie tego ćwiczenia nie należy uciszać dzieci, a nawet pobudzać do spontanicznego wyrzucenia z siebie jednym krzyknięciem nagromadzonej energii czy napięcia.
Ćwiczenie to można powtórzyć 2-3 razy, ponieważ wymaga ono dużej koncentracji. Potem dzieci przestają być zainteresowane dokładnym jego wykonaniem i zaczynają krzyczeć, przekrzykiwać się, niepotrzebnie wysilając głos i napinając mięśnie. Poza tym większa liczba powtórzeń nie jest wskazana, a przy zniekształceniu ćwiczenia może dać odwrotny - od zamierzonego - skutek.
Dzieci leżą swobodnie w najwygodniejszej dla siebie pozycji, tzn. na plecach, brzuchu, boku i słuchają muzyki. Na sygnał muzyczny zwijają się w kłębuszek, chowają głowę, podkurczają nogi, na których zaciskają ręce. Przez chwilę trwają w tej pozycji. Powrót pierwszej melodii oznacza powrót do leżenia w pozycji wyjściowej.
Dzieci poruszają się po całej sali, na umówiony sygnał muzyczny lub słowny zatrzymują się, aby "strącić z drzewa" wysoko rosnące jabłko. Nogi uginają w kolanach i wyskakują pionowo jak najwyżej, tak żeby wyprostować całe ciało w powietrzu i wyciągniętymi w górę rękami "strącić" jabłko. Po czym "opadają" do przysiadu, a następnie do pozycji leżącej i naśladują toczące się po ziemi jabłko.
Dzieci stoją w rozsypce w dowolnie wybranym miejscu sali, przodem zwrócone do osoby prowadzącej. Na sygnał muzyczny stają na palcach, ręce wyciągają jak najwyżej w górę. Na następne kolejno po sobie następujące sygnały dzieci rozluźniają i opuszczają bezwładnie w dół najpierw palce dłoni, potem całe dłonie, przedramiona, ramiona, głowę, górną część tułowia, uginają kolana i stopy, dotykają całymi stopami podłogi, pochylają się coraz niżej i wreszcie kładą się na podłodze.
Ćwiczenie to z początku wykonywane dość wolno, po pewnym czasie ćwiczeń nabiera dość żywego tempa i sprawia dzieciom wiele radości.
ZESTAW ĆWICZEŃ USPRAWNIAJĄCYCH NARZĄDY ARTYKULACYJNE DO PRZEPROWADZANIA W TRAKCIE PRZERW ŚRÓDLEKCYJNYCH
Przyczyną wadliwej artykulacji bywa często gorsza sprawność narządów mowy, a także brak czucia ułożenia tych narządów. Proponowane ćwiczenia mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych ruchów warg, języka i podniebienia miękkiego nie tylko dla dzieci z wadami wymowy.
PRZYKŁADY ZABAW-GIMNASTYKA WARG I JĘZYKA:
- ”Niedźwiadki”
Dzieci chodzą po sali naśladując ruchy niedźwiadków (ciężko stąpają). Na przerwę w muzyce lub na określony sygnał „niedźwiadki” zatrzymują się i „zlizują miód z górnej wargi”, przesuwając w tym celu wokół niej językiem. Czynność tę dzieci powtarzają kilkakrotnie.
- „Kotki”
Dzieci kotki krążą po sali, naśladując koty. Na przerwę w muzyce lub określony sygnał „kotki stają na miejscu pijąc mleczko z miseczki”.
- „Rytm piosenki”
Nauczyciel gra lub śpiewa piosenkę. Dzieci usiłują rozpoznać jaka to piosenka, a następnie czubkiem języka mlaskają jej fragment.
- „Języczek wędrowniczek”
Każde dziecko ma przed sobą lusterko. Nauczyciel opowiada, pokazując ruchy języka.
Język wybrał się na wycieczkę do lasu. Pojechał tam na koniku (mlaskanie językiem- naśladowanie konia). Na łące zostawił konia (prrrrr). Następnie rozejrzał się dookoła (język ruchem okrężnym oblizuje wargi: górną i dolną). Potem wszedł do lasu (język chowamy w głąb jamy ustnej). Przeszedł las wzdłuż (język przesuwamy po podniebieniu w głąb jamy gardłowej) i wszerz (przesuwamy językiem za zębami górnymi i dolnymi). A wtedy już przedarł się przez gęstwinę krzewów i drzew (język przeciskamy przez zaciśnięte zęby). Zauważył, że zrobiło się ciemno. Rozejrzał się w prawo, i w lewo, spojrzał w górę i w dół (język przesuwamy z jednego kącika ust do drugiego – od ucha do ucha, potem sięgamy nim nosa i brody). Wsiadł na konia i pojechał do domu (kląskanie językiem).
- „Porządki”
To jest myszka i jej domek. Gdy tylko zaświeciło słońce, myszka wyszła przed domek (wysuń język jak najdalej na brodę), rozejrzała się dookoła (zrób kółka językiem), spojrzała w prawo, a potem w lewo (język dotyka prawego i lewego kącika ust). Postanowiła wrócić do domu i zrobić w nim porządki.
Najpierw umyła sufit (język dotyka podniebienia), potem zamiatała podłogę (język wykonuje ruchy na dnie jamy ustnej), wytarła kurze z mebli (język myje wewnętrzną stronę zębów), umyła okna, najpierw jedno, (wypychamy językiem policzek), potem umyła drugie. Na koniec wyciągnęła odkurzacz i odkurzyła dywanik (język zwija się w rurkę). Ponieważ odkurzacz nie wyczyścił dokładnie dywanika, myszka wzięła trzepaczkę i wytrzepała dywanik (mlaskanie językiem). Teraz myszka postanowiła coś zjeść. Nałożyła na miseczkę (język układamy w miseczkę) tik-taka i odpoczęła po ciężkiej pracy.
-„Język”
Język to tancerz jest nad tancerze.
Każdy to przyzna i przyzna szczerze.
Bo ten języczek oj bez pamięci
To się wydłuża, kurczy i kręci.
Płaszczy, rozszerza- to w trąbkę zwija.
Raz jest jak jaszczur,
Raz jest jak żmija,
Raz jak igiełka,
To znów jak narty.
Długi, wypukły, wklęsły, rozwarty.
To w górę skacze, z powrotem spada,
Jak zręczny szermierz, co szpadą włada.
Jak sztukmistrz biegły,
Linoskok śmiały,
Tak ten języczek koniuszkiem małym
Wywija, cofa, skręca,
Zawraca, zadaje cięcie,
Drga i kołata,
Żeby wyrzeźbić, wymodelować,
Malarskim pędzlem plastycznie podać
Tę wartość słowa,
Ten szczegół boski-
Co nosi nazwę małej spółgłoski.
Autor nieznany
-„Gimnastyka”
Na początku jest rozgrzewka,
Językowa wprzód wywieszka.
Cały język wyskakuje,
Wszystkim nam się pokazuje.
W dół i w górę,
W lewo, w prawo.
Pięknie ćwiczy!
Brawo! Brawo!
Język wargi oblizuje,
Piękne kółka wykonuje.
Popatrzymy do lusterka,
Jak się język bawi w berka.
Kto spróbuje z miną śmiałą
Zwinąć język w rurkę małą?
Może uda się ta sztuczka.
Trzeba uczyć samouczka.
Autor: M. Rocławska
...
thorba