SHAUGHNESSY J., ZECHMEISTER E., (2002), METODY BADAWCZE W PSYCHOLOGII, R.3,
S. 103-140, OBSERWACJA, GDAŃSK, GWP.
Obserwacja: a) z interwencją i b) bez interwencji
Rejestracja wyników obserwacji: film, zdjęcia, zapisy wszystkiego, ale najczęściej rejestruje się tylko partie obserwowanych zachowań, które wiążą się z celem badania.
Celem obserwacji w warunkach naturalnych jest opis zachowania, które pojawia się w sposób
niesprowokowany, oraz zbadanie związków pomiędzy zmiennymi.
Obserwacja w warunkach naturalnych nasila trafność zewnętrzną wyników badania.
Kiedy ze względów etycznych i moralnych eksperyment nie jest dopuszczalny, obserwacja w warunkach naturalnych staje się istotną strategią badawczą.
Etologowie posługują się obserwacją w warunkach naturalnych, by opisać wrodzone wzorce zachowania zwierząt i ludzi.
Obserwacja w warunkach naturalnych jest bardziej… naturalna. Badacz pasywny i jedynie notuje.
Obserwacja stanowi podstawową metodą etologów – badających zachowanie się organizmów w ich naturalnym środowisku.
Wiele badań psychologicznych wykorzystuje obserwację z interwencją.
Wyróżnia się trzy metody obserwacji z interwencją: obserwację uczestniczącą, obserwację ustrukturowaną i eksperyment naturalny. Czemu interweniujemy?
1. Wywołanie zdarzenia
2. Zbadanie ograniczeń reakcji organizmów
3. Uzyskanie dostępu do sytuacji zwykle zamkniętego naukowej obserwacji
4. Zaaranżowanie warunków, gdzie wyznaczniki zdarzeń są kontrolowane
5. Umożliwienie porównań dzięki manipulacji jednej lub więcej zmiennych niezależnych celem określenia ich wpływu na zachowanie.
Obserwacja uczestnicząca:
• Niezamaskowana obs.ucze.jest stosowana w celu zrozumienia kultury i zachowania jednostek lub grup
• Zamaskowana obserwacja uczestnicząca wykorzystuje się w sytuacjach gdy badacz podejrzewa, że uczestnicy zmieniliby swoje zachowanie pod wpływem wiedzy, iż są obserwowani
• Obserwacja uczestnicząca pozwala badaczom na rejestrację zachowania i sytuacji, które bywają niedostępne dla obserwacji naukowej
• Obserwatorzy uczestniczący mogą czasami utracić swój obiektywizm i wpływać na osoby, których zachowanie jest rejestrowane.
Uczestnicząca – np. Rosenhan
Ustrukturowana – Piaget
Eks.naturalny – psych. społeczna
W eksperymencie naturalnym badacze manipulują jedną lub wieloma zmiennymi niezależnymi w warunkach naturalnych, by określić ich wpływ na zachowanie.
Pozorant jest współpracownikiem badacza który zachowuje się w specyficzny sposób, stwarzając określone warunki, czyli sytuację eksperymentalną.
Rejestrować można wszystko lub tylko to, co nas interesuje ze względu na cel badania.
Podsumowanie, analiza i opis wyników badania zależy od sposobu rejestracji zachowania.
Zapis jakościowych danych o zachowaniu
• Narracyjny zapis zachowania w postaci słownego opisu, kasety magnetofonowej, wideo to szczegółowa rejestracja obserwowanego zachowania
• Badacze klasyfikują i organizują dane z narracyjnego zapisu zachowania, aby sprawdzać swoje hipotezy.
• Zapis narracyjny zawiera czasami wnioski obserwatora dotyczące motywów lub odczuć osób obserwowanych, podobnie jak ma to miejsce w etnografii lub psychologii ekologicznej.
• Zapisu przebiegu wydarzeń w eksperymencie naturalnym dokonuje przeszkolony obserwator, zapis obejmuje raczej poszczególne zdarzenia i zachowania będące przedmiotem zainteresowania badacza niż wyczerpującą relację wszystkich zachowań.
• Opis zachowań dokonywany jest w trakcie lub bezpośrednio po zachowaniu
Podczas dokonywania opisu zachowania obserwator powstrzymuje się od wyciągania wniosków.
Zapis naturalnego przebiegu wydarzeń jest krótszy od zwykłego narracyjnego.
Zapis ilościowych danych o zachowaniu:
• Ilościowe pomiary zachowania, np. częstości występowania czegoś lub czasu trwania
• Typy skal pomiarowych:
o nominalna (klasyfikacja zdarzenia),
o porządkowa (rangowanie zdarzeń – kolejność, ale nie wielkość różnic),
o interwałowa(jak daleko od siebie znajdują się dwa zdarzenia w danym wymiarze),
o stosunkowa (dodaje do wszystkiego absolutną wartość zero)
• Skale szacunkowe są zazwyczaj traktowane jako interwałowe, ale najczęściej są porządkowymi
• Urządzenia elektroniczne nieźle się sprawdzają przy zapisie zachowania w warunkach naturalnych
Warto definiować najważniejsze terminy i wskaźniki przed obserwacją.
Lista zachowań – czy coś wystąpiło czy nie + npp. Płeć, rasa – takie cechy można wychwycić.
Zakres możliwych uogólnień z obserwacji (trafność zewnętrzna) zależy od sposobu dobrania próbki.
Okresy obserwacji mogą być dobierane przez badacza albo systematycznie, albo losowo.
Badacze posługują się metodą próbek zdarzeń, jeśli interesujące ich zdarzenia pojawiają się nieregularnie.
Metoda próbek sytuacyjnych wiąże się z badaniem zachowania w różnych okolicznościach, miejscach i warunkach, często z udziałem różnych uczestników.
Metoda próbek sytuacyjnych podnosi trafność zewnętrzną badania, bo sprawdzamy czy to samo zachowanie przebiega w ten sam sposób w różnych sytuacjach.
Redukcja danych to proces podsumowywania danych obserwacyjnych!!
Dane z narracyjnego zapisu zachowania są przetwarzane na dane ilościowe za pomocą ich kodowania wedle jakichś ustalonych kryteriów, na przykład poprzez klasyfikację zachowań. Dane są redukowane za pomocą takich miar opisowych jak częstość, średnia i odchylenie standardowe.
RZETELNOŚĆ OBSERWATORÓW
Miarą rzetelności obserwatorów jest stopień zgodności między nimi.
Rzetelność oceniana metodą zgodności wzrasta dzięki szkoleniu sędziów i dostarczaniu im informacji zwrotnych o stwierdzonych rozbieżnościach ich sądów oraz podaniu im jasnych definicji rejestrowanych zachowań i zdarzeń.
Wysoka zgodność sędziów zwiększa pewność co do trafności obserwacyjnych wskaźników zachowania.
Zgodność sędziów określa się wyliczając jej procent lub korelację w zależności od sposobu pomiaru i zapisu zachowania.
Zachowanie danych osób może przestać być reprezentatywne dla ich normalnego zachowania, jeżeli zdają sobie one sprawę z tego, że są obserwowani.
Zachowanie uczestników podczas badań może wynikać z ukrytych wymogów sytuacji eksperymentalnej.
Do metody kontroli reaktywności, czyli zaburzającego wpływu aktu pomiaru na jego wyniki, zaliczamy pomiary nieinwazyjne, adaptację (habituację-po wielu sesjach ludzie się przyzwyczajają i desensytyzację – stopniowe zbliżanie się do obserwowanej grupy) i pośrednią obserwację zachowania.
Kontrolując reaktywność badacze powinni mieć na uwadze kwestie etyczne.
Reaktywność – zaburzający wpływ, jaki badacz wywiera na obserwowane zachowanie
Osoby badane mogą się zastanawiać – czego my od nich oczekujemy…
Tendencyjność obserwatora – jego oczekiwania prowadzą do systematycznych zniekształceń. Może się to pojawić jeśli obserwatorzy są świadomi hipotez badania (czasem stosuje się ślepe testy).
Pierwszym krokiem w kontrolowaniu tendencyjności obserwatora jest uznanie możliwości jej wystąpienia.
Obserwatorów można po prostu przeszkolić i nie mówić im o prawdziwych celach i hipotezach.
Psychologia ekologiczna – bada zachowanie ludzi w ich codziennym środowisku.
psychologia-UJ