Judaizm
Słowo "judaizm" pochodzi od plemienia Judy i oznacza religię Izraela - narodu wybranego przez Boga. Na wezwanie Jahwe odpowiedział pierwszy z patriarchów Abraham. Abraham przybył około 1800 p.n.e z Mezopotamii i osiedlił się w Kaanan, "ziemi obiecanej", znanej później jako Palestyna, która miała takie terytorium jak dzisiejsze państwo Izrael. Przymierze zawarte przez Boga z Abrahamem było porozumieniem, zgodnie z którym Bóg wyznaczył "naród wybrany" spośród potomków Abrahama. W zamian Abraham i jego następcy zaofiarowali Bogu całkowite posłuszeństwo. W okresie klęski głodu dwunastu synów Jakuba, potomka Abrahama, uciekło do Egiptu, gdzie stali się niewolnikami. Później około 1250 r. p.n.e. Mojżesz wyprowadził kolejne już pokolenie z egipskiej niewoli. Był to "exodus". Podczas tej wędrówki Bóg praojców Jahwe zawarł kolejne Przymierze z Izraelitami na górze Synaj, za pośrednictwem Mojżesza, które zostało ujęte w "dekalogu" wyrytym na kamiennych tablicach i potwierdzonym krwią zwierzęcia ofiarnego. To właśnie Mojżesz jest oficjalnie uznawany za prawodawcę, za depozytariusza przymierza Jahwe z ludem wybranym, za prawdziwego religijnego i społecznego założyciela narodu żydowskiego.
Bóg Izraela pojawił się jako Stwórca - władca całego świata. Od tamtej pory izraelska tożsamość związana jest z religią. W swoich codziennych modlitwach Żydzi oświadczają, że są "dziećmi Abrahama", przyjaciela Boga, a ich naród nazywa się Izrael od imienia nadanego przez Boga Jakubowi.
Izraelici stworzyli silne królestwo pod rządami kolejnych królów: Saula, Dawida i Salomona. Niestety podział królestwa i kolejne podboje Asyryjczyków i Babilończyków w VIII i VI wieku p.n.e doprowadziły ostatecznie do rozproszenia Hebrajczyków poza granicami ich państwa. Kiedy w końcu wrócili do ojczyzny, Izrael nie odzyskał już politycznej siły. Okres panowania rzymskiego skończył się rozproszeniem Hebrajczyków i zniszczeniem dwukrotnym niezwykle ważnej dla nich Świątyni Jerozolimskiej. Mimo rozpadu jedności politycznej kraju wiara Izraelitów w ich przeznaczenie jako "narodu wybranego" oraz oddanie dla idei jedynego prawdziwego Boga, przetrwały. Wiara wspierała i umacniała tradycje i obyczaje, które nie zmieniły się aż do dziś.
Podstawy wiary:
1. Istnienie Stwórcy
2. Jego jedność
3. Jego niematerialność
4. Jego wieczność
5. Obowiązek służenia i czczenia tylko jego samego
6. Istnienie proroctwa
7. Pierwszeństwo Mojżesza przed innymi prorokami
8. Objawienie Prawa Mojżeszowi na górze Synaj
9. Niezmienność Prawa
10. Bóg jest wszechwiedzący
11. Odpłaca na tym i na tamtym świecie
12. Przyjście Mesjasza
13. Zmartwychwstanie
Według żydowskich wyobrażeń wszyscy ludzie są stworzeni na obraz i podobieństwo Boga i należy szanować każdego człowieka, a szczególną opieką otoczyć słabszych: wdowy, sieroty, cudzoziemców, prześladowanych, jeńców i biednych. Każdy człowiek jest wolny i ma wolna wolę dokonywania wyboru między dobrem a złem. Nikt nie dziedziczy brzemienia grzechu. Świat jest dobrym przyjaznym miejscem stworzonym dla szczęścia ludzi. Człowiek powinien używać darów świata dla pomyślności ludzi i dla służby bożej. Zbawienie osiąga się na tym świecie i za pośrednictwem doczesnych dóbr. Pomimo wiary w zmartwychwstanie i nieśmiertelność duszy, Żydzi bardziej troszczą się o dobre warunki życia teraz, niż o przygotowania do życia przyszłego "w niebie".
Dziesięć przykazań (na podstawie żydowskiego tekstu Księgi Wyjścia 20 2-17)
1. Jam jest Pan, Bóg twój, który cię wyprowadził z ziemi egipskiej, z domu niewoli.
2. Nie będziesz miał innych bogów obok mnie. Nie czyń sobie podobizny rzeźbionej czegokolwiek, co jest na niebie w górze, i na ziemi w dole, i tego, co jest w wodzie pod ziemią. Nie będziesz się im kłaniał i nie będziesz im służył, gdyż Ja, Pan Bóg twój jestem Bogiem zazdrosnym , który karze za winę ojców na synach do trzeciego i czwartego pokolenia tych, którzy mnie nienawidzą, a okazuje łaskę do tysiącznego pokolenia tym, którzy mnie miłują i przestrzegają moich przykazań.
3. Nie nadużywaj imienia Pana Boga twojego, gdyż Pan nie zostawi bez kary tego, który nadużywa imienia Jego.
4. Pamiętaj o dniu sabatu, aby go święcić. Sześc. dni będziesz pracował i wykonywał wszelką swoją pracę, ale siódmego dnia jest sabat Pana, Boga twego: nie będziesz wykonywał żadnej pracy ani ty, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służebnica, a ni twoje bydło, ani obcy przybysz, który mieszka w twoich bramach. Gdyż w sześciu dniach uczynił Pan niebo i ziemię, morze i wszystko, co w nich jest, a siódmego dnia odpoczął. Dlatego Pan pobłogosławił dzień sabatu i poświęcił go.
5. Czcij ojca swego i matkę swoją, aby długo trwały twoje dni w ziemi, którą Pan, Bóg twój, da tobie.
6. Nie zabijaj.
7. Nie cudzołóż.
8. Nie kradnij.
9. Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu.
10. Nie pożądaj domu bliźniego swego, nie pożądaj żony bliźniego swego ani sługi, ani jego służebnicy, ani jego wołu, ani jego osła, ani żadnej rzeczy, która należy do bliźniego twego.
Dziesięć przykazań w zmienionej formie funkcjonuje w innych religiach monoteistycznych, takich jak chrześcijaństwo czy islam. Judaizm - religia stworzona przez Hebrajczyków była pierwsza formą monoteizmu i dała podwaliny pod inne wielkie religie świata. Kwintesencja etyki Judaizmu zawiera się w dwóch sentencjach biblijnych: Będziesz miłował twojego Boga Jahwe z całego serca, z całej duszy swojej, ze wszystkich swych sił oraz bliźniego swego jak siebie samego. Ponadto Żydów obowiązuje 613 nakazów i zakazów sformułowanych w Biblii i Talmudzie, szczegółowo regulujących życie Żydów zgodnie z nakazami wiary.
Żydowskie święte teksty:
1. Tora (prawo) - Pierwsze pięć ksiąg Biblii, przypisywanych Mojżeszowi, inaczej: Pięcioksiąg. W jego skład wchodzą:
· Księga Wyjścia
· Księga Rodzaju
· Księga Kapłańska
· Księga Liczb
· Księga Powtórzonego Prawa
2. Ponadto kroniki królów Judy i Izraela, wypowiedzi proroków i przekazywane tradycje, tzw. księgi sapiencjalne, czyli mądrościowe, tworzą Torę w szerszym rozumieniu. W tej postaci jest ona także nazywana ogólnie Biblią, aczkolwiek różni się nieco od Biblii chrześcijańskiej, gdyż nie przyjmuje wielu tekstów powstałych i zredagowanych wprost po grecku. Warto tutaj nadmienić, że Tora pisana nazywana jest przez chrześcijan Starym Testamentem, natomiast Tora ustna (Talmud) jest charakterystyczna tylko dla Żydów.
3. Miszna (powtarzanie) - Nauki etyczne i moralne czerpiące z Biblii, spisane przez Jehudę ha-Nassi w II wieku n.e. W skład Miszny wchodzą "halachy" (droga) - zasady postępowania, przepisy rytualne oraz "hagady" (opowieści) - legendy i przypowieści biblijne, upiększone, rozbudowane, swobodnie zinterpretowane. Celem hagady było kształtowanie charakteru i podtrzymywanie sił moralnych
4. Talmud (nauki) - oparty na Misznie i rozszerzony o dalsze rozważania i komentarze (Gemara), istnieje w dwóch wersjach: Babilońskiej z około 500 r. n.e.i Jerozolimskiej (palestyńskiej) wcześniejszej o 100 lat. Wersja Babilońska jest obecnie uznawana za autorytet.
Wyznawcą Judaizmu może być tylko ten, kto urodził się z matki Żydówki. Bardzo rzadko dopuszcza się przyjmowanie wyznawców innego pochodzenia etnicznego. Pobożni Żydzi modlą się trzy razy dziennie, dotrzymując ścisłych zasad spożywania pokarmów włącznie z upewnieniem się, ze posiłek jest w całości czysty (koszerny). Zgodnie z umową Boga z Abrahamem w osiem dni po urodzeniu wszyscy żydowscy chłopcy są obrzezywani - obecnie najczęściej w szpitalu w obecności rabina. Bardzo ważnym świętem zarówno religijnym jak i rodzinnym jest "szabas" (odpoczynek) obchodzony co tydzień w sobotę. Ponieważ dzień u Żydów kończy się wraz z zachodem słońca, szabasowe święto zaczyna się już w piątek wieczorem.
Święta żydowskie:
1. Pascha - obchodzone na wiosnę na pamiątkę wyswobodzenia z egipskiej niewoli, trwa 8 dni.
2. Święto tygodni (Szawout) - 7 tygodni po święcie paschy na cześć urodzajnych żniw, łączy się z przyjęciem Praw na górze Synaj.
3. Święto szałasów (Sukot) - jesienny festiwal z okazji zbioru owoców, w czasie którego mieszka się na dworze w szałasach z gałęzi na pamiątkę przejścia Izraelitów przez pustynię.
4. Święto Świateł (Chanuka) - zimowe święto na cześć wyświęcenia po zbeszczeszczeniu przez Greków drugiej świątyni jerozolimskiej przez Judę Machabeusza w 165 r. p.n.e.
5. Purim - Na pamiątkę wyzwolenia spod panowania perskiego, według podania Księgi Ester.
6. Dzień Pojedniania (Jom Kipur) - wypada w 10 dniu roku. To najważniejsze święto poprzedza 24-godzinny całkowity post na znak ukajania sie przed Bogiem za grzechy własne i całego społeczeństwa.
7. Nowy Rok (Rosz Haszana) - obchodzony na początku jesieni rozpoczyna kalendarz religijny.
Judaizm przyjmuje zasadę harmonii pomiędzy Bogiem i światem, podstawą której jest posłuszeństwo Prawu ogłoszonemu człowiekowi przez Boga oraz przymierze zawarte za pośrednictwem Mojżesza na Górze Synaj. Z narodu żydowskiego, jako narodu wybranego, wyjdzie Mesjasz, który ustanowi królestwo Boże na ziemi, będące przygotowaniem do ostatecznego królestwa w przyszłym świecie, w którym nastąpi zmartwychwstanie zmarłych i sąd ostateczny oraz powszechny dopełniający dzieło boże.
Symbole judaizmu:
1. Magen David - gwiazda Dawida, zwana także Tarczą Dawida. Jest to sześcioramienna gwiazda utworzona przez dwa przeplatające się trójkąty (heksametr).
2. Menora - świecznik siedmioramienny wykonany z jednej bryły metalu (współcześnie również podstawowy element herbu państwa Izrael).
Tam gdzie mieszka dziesięciu żydowskich mężczyzn, może powstać synagoga - żydowska świątynia. Służy ona całej społeczności jako miejsce modłów, nauki i obchodów publicznych. Żydzi gromadzą się w niej na szabasowe modły w piątek wieczorem i sobotę rano. Budynek ma zarys prostokąta, którego jeden bok jest skierowany w stronę Jerozolimy. Na tym właśnie boku stoi arka a w niej zwoje Tory. Wyjmuje się ją i obnosi po synagodze, a wierni oddają jej pokłon, po czym następuje czytanie wybranych fragmentów. Na początku czytają kapłani i i członkowie rady kapłańskiej (lewici), a potem mogą czytać wierni. Gdy żydowski chłopiec ukończy 13 lat staje się "synem przykazań" (bar micwa) i od tej pory uznawany jest za dorosłego ze wszystkimi przywilejami i obowiązkami. Podczas specjalnej uroczystości wzywa się go do stojaka, aby odczytał urywki Tory.
Modły odprawiają nauczyciele albo prawnicy (rabini), zarządca synagogi, kantorzy albo kapłani. W czasie modlitw mężczyźni maja na głowach kapelusze albo mycki, a na ramionach szale modlitewne. Kobiety noszą tylko kapelusze. W synagogach ortodoksyjnych kobiety i mężczyźni modlą się oddzielnie.
Chasydyzm
Chassidim" po hebrajsku oznacza "ludzie nabożni", czyli wierni kochający Boga nade wszystko. Pojawiali się w dziejach Judaizmu od samego początku, walcząc o wiarę, między innymi wspierając bunt Machabeuszy przeciwko Grekom. W XIII wieku utworzyli ruch mistyczno-ascetyczny oparty na wewnętrznej pobożności, wyrzeczeniach, miłości Boga i bliźniego.
Najsłynniejszy jest chasydyzm, który rozwinął się w XVIII wieku w krajach Europy Wschodniej, gdzie Żydów było szczególnie dużo. Judaizmowi uczonemu i talmudycznemu przeciwstawiał on życie wewnętrzne, miłość do Boga zbawiającego i miłość do drugiego człowieka. Ruch chasydzki zapoczątkowany przez Izraela ben Eliezera na Podolu, rozprzestrzenił się w Polsce i Rosji i przetrwał do XX w. Najsłynniejszymi reprezentantami byli m. in. Martin Buber oraz laureat Nagrody Nobla Isaac B. Singer.
Kabała
Słowem tym, znaczącym "tradycja", określa się nurt teozoficzny przewijający się przez Judaizm do dzisiaj. Jest nie tylko nauczaniem teoretycznym, ale także doświadczeniem religijnym opartym na rozmaitych imionach boskich, które ma prowadzić do profetycznej iluminacji. Już w Księdze Ukształtowania pojawia się doktryna sefirotów, które z czasem zaczęto uważać emanacje boskie idące etapami od Niepoznawalnego Ducha do stworzenia świata materialnego.
Około XII wieku Ksiega Sefer ha-Bahir rozwija kabałę poprzez ukazanie wątku żeńskiego "Obecność" - Szechina. W XIII w. w Hiszpanii powstaje Księga Zohar (Księga Blasku) i jest to kulminacyjny punkt tej ezoterycznej nauki. Według tego pisma wszystko istnieje o tyle, o ile uczestniczy w imieniu boskim, będącym ukrytym podłożem wszechrzeczy. Powołaniem mistyka jest odnalezienie elementów tego tajemnego języka, w którym objawia się zamysł Boga.
Esseńczycy
Tworzyli zwartą braterska wspólnotę , wiodącą na pustyni bardzo surowe życie monastyczne pod kierownictwem "Nauczyciela Sprawiedliwości", którego zadaniem było przekazywanie inicjowanym adeptom "cudownych i prawdomównych tajemnic" ukrytych w Bibliii. Adepta ubiegającego się o przyjęcie do sekty obowiązywał roczny postulat, a potem dwuletni nowicjat.
Istotną część tej doktryny ujawniły odkryte niedawno rękopisy z Qumran znad Morza Martwego. Zawierają one teksty biblijne, księgi apokryficzne o treści apokaliptycznej bądź eschatologicznej, a także dzieła specyficzne dla sekty: komentarze do tekstów biblijnych, hymny oraz "Regułę Wojny Synów Światła przeciwko Synom Ciemności". Reguła ta pokazuje przede wszystkim aspekt mnichów wojujących.
Esseńczycy uważali się za jedynych znawców prawdy o planie obmyślonym dla świata przez Boga. Deklarowali życie mnisze, wyrzeczenie się wszystkiego, nawet w miarę możności małżeństwa, aby przyjąć Boga - gdy przyjdzie - w stanie absolutnej czystości. To oddzielenie się od świata pociągnęło jednak za sobą krwawe walki między "wybranymi" i bezbożnymi.
gumisx32