Delegacja kompetencji a dewolucja
Delegacja kompetencji – kpa dopuszcza możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygnięcia danej sprawy albo czynności procesowej w określonej sprawie jednemu organowi przez drugi organ administrujący. Możliwość przekazania rozpoznania i rozstrzygania sprawy jest przewidziana w przypadku wyłączenia organu administrującego. W takim przypadku, właściwy do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia, który może jednak wyznaczyć podległy jemu organ jako właściwy do rozpoznania i załatwienia sprawy na podstawie art. 26 § 2.
Dewolucja kompetencji – jest to przeniesienie, na żądanie strony, kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy z jednego organu administrującego na drugi. Wyłączenie organu powoduje dewolucję kompetencji do danej sprawy, sprawę załatwia bowiem organ wyższego stopnia nad organem załatwiającym sprawę.
Etapy postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji
Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji – jest to instytucja procesowa tworząca prawną możliwość eliminacji z obrotu prawnego decyzji dotkniętych przede wszystkim wadami materialnoprawnymi, czyli wadami powodującymi nieprawidłowe ukształtowanie stosunku materialnoprawnego zarówno pod względem podmiotowym, jak również pod względem przedmiotowym. Instytucja stwierdzenia nieważności jest oparta na bezwzględnej dewolucji kompetencji. Organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia. Od zasady dowolucji kompetencji dopuszczalne są tylko 2 wyjątki: odnoszące się do orzeczeń ministra lub SKO, na których kończy się administracyjny tok instancji. Instytucja ta oparta jest również na względnej suspensywności, ponieważ wszczęcie postępowania w tej sprawie nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania weryfikowanej decyzji. Wstrzymanie wykonania decyzji następuje dopiero wtedy, gdy organ stwierdzi, że zachodzi prawdopodobieństwo wystąpienia wady kwalifikowanej. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji składa się z 3 etapów:
1) postępowanie wstępne – wszczęcie postępowania może nastąpić:
a) z urzędu – organ może wszcząć postępowanie:
- z własnej inicjatywy lub z inicjatywy organu administracji państwowej nadzorującego określoną działalność,
- na skutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora
- w wyniku wniosku organizacji społecznej,
- w skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią
b) na żądanie strony – legitymację do żądania wszczęcia postępowania ma podmiot, który twierdzi, że decyzja dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku
2) postępowanie rozpoznawcze – przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest ustalenie istnienia jednej z wadliwości decyzji wymienionych w art.156§1 pkt 1-6 kpa lub też wadliwości określonej w przepisach odrębnych, a także stwierdzenie, czy nie występują przesłanki negatywne. Organ prowadzący postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji nie jest kompetentny do rozstrzygania sprawy co do istoty, a więc odnośnie do przedmiotu, o którym rozstrzygnięto w wadliwej decyzji. Postępowanie rozpoznawcze powinno być prowadzone zgodnie z przepisami kpa regulującymi postępowanie przed organami I instancji, tak jak w każdej nowej sprawie indywidualnej wszczętej przez organ administrujący.
3) podjęcie decyzji – rozstrzygnięcie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji następuje w drodze decyzji. Forma decyzji jest obligatoryjna zarówno w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji, jak również w przypadku odmowy tego stwierdzenia. Organ może wydać decyzję:
- decyzja o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji – jeśli w wyniku postępowania rozpoznawczego organ ustali, że nie występują podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji;
- decyzja stwierdzająca nieważność weryfikowanej decyzji – jeśli stwierdzi, że istnieje przynajmniej jedna z podstaw stwierdzenia nieważności wymieniona w art.156§1 lub określona w przepisie szczególnym, a nie występuje żadna z przesłanek negatywnych; decyzja ta stanowi o eliminacji z obrotu prawnego weryfikowanej decyzji i o zniesieniu jej skutków prawnych.
- decyzja stwierdzająca, że weryfikowana decyzja była wydana z naruszeniem prawa – jeżeli występuje wprawdzie podstawa do stwierdzenia nieważności decyzji, ale równocześnie istnieje jedna z przesłanek negatywnych; decyzja ta daje podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym, tak jak po stwierdzeniu nieważności.
Jeżeli przedmiotem postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności było postanowienie zamiast decyzji, organ wydaje postanowienie.
W przypadku stwierdzenia nieważności decyzji, sprawa indywidualna, w której była wydana weryfikowana decyzja, wraca do rozpoznania w trybie postępowania zwykłego (głównego) w I albo II instancji, stosownie do tego, czy stwierdzono nieważność decyzji ostatecznej czy też nieostatecznej. W zależności od podstawy stwierdzenia nieważności decyzji organ rozpatrujący sprawę albo wydaje decyzję o umorzeniu postępowania (np.; gdy decyzja była wydana z naruszeniem przepisów o właściwości) albo rozstrzyga merytorycznie.
Funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym
Rozpatrując funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania przyjmuje się, że prawo to pełni 2 podstawowe funkcje: ochronną i porządkującą oraz funkcję instrumentalną.
1) funkcja ochronna – przejawia się w ochronie interesu indywidualnego oraz ochronie interesu społecznego.
a) funkcja ochronna interesu indywidualnego przejawia się dwojako:
- funkcja ochronna prawa o postępowaniu – polega na tym, że prawo reguluje sytuację prawną strony, a zatem określa jej prawa i obowiązki. Uregulowanie przez prawo o postępowaniu sytuacji prawnej strony uniezależnia ją w zakresie podejmowania obrony swoich interesów od dobrej lub złej woli organu prowadzącego postępowanie. Kpa już w zasadach ogólnych określa sytuację prawną strony przez przyznanie jej prawa do czynnego udziału w postępowaniu, a następnie w przepisach szczególnych precyzuje prawa i obowiązki strony w tym zakresie.
- funkcja ochronna interesu indywidualnego – przejawia się w nałożeniu na organy administracji publicznej obowiązku uwzględniania interesu indywidualnego z urzędu. Strona w postępowaniu administracyjnym, w związku z obowiązywaniem zasady prawdy obiektywnej, która na organ administracji publicznej, a nie na strony, nakłada obowiązek ustalenia stanu faktycznego sprawy, ma prawo, a nie obowiązek uczestniczenia w postępowaniu, poza wypadkami, gdy zostanie wezwana do udziału w podejmowanych czynnościach. W postępowaniu .podatkowym na stronę mogą być nałożone obowiązki, a jej udział w czynnościach jest obwarowany karą porządkową i możliwością obciążenia kosztami postępowania. Organ z urzędu jest obowiązany chronić interesu strony. Obowiązek ten jest ustanowiony już w zasadach ogólnych (art.7 kpa), a skonkretyzowany przepisami szczegółowymi.
b) funkcja ochronna interesu społecznego przejawia się w wielu instytucjach procesowych. Do nich zaliczamy:
- nałożenie na organy administracji publicznej obowiązku uwzględniania interesu społecznego (art.7 kpa)
- wprowadzenie instytucji udziału w postępowaniu organizacji społecznych na prawach strony,
- ograniczenie praw jednostki ze względu na interes społeczny (np.: wprowadzenie wyjątków od zasady refirmationis in peius),
- dopuszczalność eliminowania z obrotu prawnego decyzji prawidłowych lub dotkniętych wadą niekwalifikowaną ze względu na interes społeczny (art.154,155 kpa), a w postępowaniu podatkowym ze względu na interes publiczny.
Celem postępowania administracyjnego jest zapewnienie realizacji praw i prawnie chronionych interesów obywateli pozostających w zgodzie z interesem społecznym. Istnieją 3 możliwości w relacjach zachodzących pomiędzy interesem indywidualnym a interesem społecznym:
a) mogą się one pokrywać, identyfikować,
b) interes indywidualny może być społecznie obojętny,
c) interesy te są sprzeczne, nawzajem się znoszą.
Zgodnie zasadą z art.7 kpa – organ działający na podstawie przepisów prawa materialnego, przewidujących uznaniowy charakter rozstrzygnięcia, jest obowiązany załatwić sprawę w sposób zgodny ze słusznym interesem obywatela, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny ani nie przekracza to możliwości organu administracji wynikających z przyznanych mu uprawnień i środków. Prawo o postępowaniu administracyjnym wyłącza dowolność działania organów administracji publicznej przez nałożenie na te organy obowiązku ustalenia stanu faktycznego zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej i zamieszczenia w decyzji uzasadnienia faktycznego, jak i prawnego, co podlega kontroli sądu administracyjnego.
W sferze porządku prawnego funkcja ochronna przejawia się w zawarciu w prawie o postępowaniu systemu prewencyjnych i represyjnych gwarancji praworządności działania organów administracji państwowej.
- Do gwarancji prewencyjnych należy zaliczyć wszystkie instytucje procesowe służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej jako podstawy zastosowania odpowiedniej normy prawa materialnego, i wywiedzeniu na podstawie tych dwóch przesłanek prawidłowej decyzji.
- Do gwarancji represyjnych należy zaliczyć całokształt instytucji procesowych, które mają na celu wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji lub postanowień.
2) funkcja porządkująca – funkcja prawa o postępowaniu w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania. Prawo o postępowaniu regulując ciąg czynności procesowych, wyznaczając kolejność czynności procesowych, porządkuje działalność organów i wszystkich pozostałych podmiotów postępowania. Prawo to, nakładając obowiązek podjęcia określonych czynności, ma także istotne znaczenie dla zagwarantowania jednolitości działania organów orzekających i to niezależnie od rodzaju sprawy będącej przedmiotem postępowania.
3) funkcja instrumentalna – przejawia się w tym, że kształtuje się proces tak, aby stał się sprawnym narzędziem działania organów orzekających w osiągnięciu celu procesu. Prawo o postępowaniu kształtuje również ten ciąg czynności właśnie instrumentalnie, jako celowe i skuteczne narzędzie, bo dopiero wtedy staje się możliwe osiągnięcie celu procesu.
Gwarancje skuteczności orzecznictwa NSA
Ustawa o NSA wprowadza następujące gwarancje skuteczności orzecznictwa:
1) ukaranie karą grzywny (art.31 ust.1) – w razie stwierdzenia, że organ administracji publicznej, którego działania lub bezczynności dotyczy orzeczenie sądu, nie wykonał w całości lub części tego orzeczenia. Sąd orzeka o ukaraniu grzywną w przypadku uwzględnienia skargi wniesionej przez uprawniony podmiot, który uprzednio zwrócił się do właściwego organu z pisemnym wezwaniem do wykonania orzeczenia NSA. Grzywnę wymierza się do wysokości diesięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za ostatni miesiąc kwartału poprzedzającego dzień wydania orzeczenia o ukaraniu grzywną, ogłaszanego przez Prezesa GUS na podstawie odrębnych przepisów. Orzeczenie NSA o ukaraniu grzywną podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez opatrywania go klauzulą wykonalności.
2) wydanie wyroku merytorycznego (art.31 ust.2) – wyrok ten NSA wydaje po uwzględnieniu skargi wniesionej przez uprawniony podmiot, który uprzednio zwrócił się do właściwego organu z pisemnym wezwaniem do wykonania orzeczenia NSA. W razie stwierdzenia, że organ administracji publicznej, którego działania lub bezczynności dotyczy orzeczenie NSA, nie wykonał w całości lub części tego orzeczenia, NSA może orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niesporne okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego. Dopuszczalność wydania orzeczenia merytorycznego przez NSA jest uzależniona 2 przesłankami:
a) charakter sprawy – wyłącza orzekanie w sprawach, w których chodzi o przyznanie określonych dóbr materialnych, które pozostają w wyłącznej dyspozycji organów administracji publicznej;
b) niesporność okoliczności stanu faktycznego i prawnego – w razie bowiem konieczności prowadzenia postępowania dowodowego, wydanie wyroku merytorycznego nie jest możliwe.
Klasyfikacja decyzji
Decyzja – art. 104 stanowi, że organ administracji publicznej załatwia sprawę przez wydanie decyzji, chyba że przepisy kodeksu stanowią inaczej. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji; decyzja administracyjna co do zasady rozstrzyga sprawę administracyjną, to rozstrzygnięcie co do jej istoty sprawy może nastąpić w całości lub w części. Istotą sprawy administracyjnej (istotą rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej) jest to rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach strony (może nastąpić w całości lub części). Sprawa administracyjna to są prawa i obowiązki stron. Istnieją dwa rodzaje decyzji administracyjnej: merytoryczna i niemerytoryczna. Każda decyzja ma charakter procesowy, ale tylko decyzja merytoryczna ma charakter materialny.
1) Decyzja merytoryczna – to taka decyzja, która rozstrzyga sprawę co do jej istoty. Każda decyzja merytoryczna ma ten skutek i jest to tzw. skutek materialny. Skutek materialny decyzji administracyjnej, czyli rozstrzygnięcie o prawach i obowiązkach, czyli rozstrzygnięcie istoty sprawy. Każda decyzja merytoryczna ma również skutek procesowy i ten skutek procesowy przejawia się w tym, o czym mówi art.104 §2 w końcówce: „zakończenie sprawy w danej instancji”. Skutek procesowy decyzji administracyjnej polega na tym, że kończy sprawę w danej instancji.
2) Decyzja niemerytoryczna – nie rozstrzyga o istocie sprawy, czyli nie rozstrzyga o prawach i obowiązkach strony. Ma jedynie charakter, skutek procesowy. Kończy sprawę w danej instancji (np.: umorzenie sprawy – kończy sprawę w danej instancji).
Decyzja prawidłowa
Decyzja administracyjna jest prawidłowa, jeżeli łącznie spełnia dwie przesłanki: zgodna jest z normami materialnego prawa administracyjnego; została wydana zgodnie z normami procesowego prawa administracyjnego. Decyzja naruszająca normy materialne lub procesowe jest wadliwa. Akt administracyjny jest wtedy prawidłowy:
- jeśli został prawidłowo, tj. zgodnie z prawdą, ustalony stan faktyczny danego stosunku
- jeśli została prawidłowo, tj. zgodnie z zasadami prawidłowej wykładni, wybrana norma prawna,
- jeśli z obu przesłanek została prawidłowo wyprowadzona konkluzja (sentencja aktu administracyjnego).
Przesłanki prawidłowości decyzji administracyjnej, widzianej jako procesowa forma aktu administracyjnego, mogą być rozpatrywane z uwagi na poprawność rozstrzygnięcia sprawy, której decyzja dotyczy, konkretyzując prawa i obowiązki stron. Decyzja administracyjna korzysta z atrybutu domniemania prawidłowości, co oznacza, że ma ona moc obowiązującą dopóty, dopóki nie zostanie we właściwym trybie wyeliminowana z obrotu prawnego. Dotyczy to wszystkich rodzajów decyzji wadliwych.
Decyzje prawidłowe – pojęcie decyzji
Decyzja administracyjna – jest to objaw woli kompetentnego organu administracji publicznej, zakomunikowany stronie, podjęty na podstawie przepisów prawa materialnego lub prawa procesowego, w trybie, formie i strukturze regulowanej prawem procesowym, rozstrzygający sprawę merytorycznie lub niemerytorycznie
Elementy składowe definicji:
1) objaw woli – czynność prawna, wyraz woli państwa, jednostronny akt woli podjęty albo na podstawie konkretnego przepisu, który stanowi, że w takiej sytuacji należy tak postąpić, albo może być podjęty w granicach uznania administracyjnego.
2) kompetentny organ – który organ ? (podmiotowy zakres stosowania kpa) organ administracji publicznej w ujęciu normatywnym (art.1 + art.5)
3) zakomunikowanie stronie – uzewnętrznienie, doręczenie stronie. Od momentu doręczenia takiej decyzji mamy do czynienia z jej obecnością w obrocie prawnym. Doręczenie może być na piśmie albo ustnie.
4) podstawa prawna – przepisy prawa materialnego i przepisy prawa procesowego. Przepisy prawa materialnego co do zasady będą podstawą prawną rozstrzygnięcia w tzw. trybie zwykłym (przed I i II instancją). Przepisy prawa procesowego co do zasady będzie podstawą prawną decyzji w trybach nadzwyczajnych zmierzających do weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych ( np.: wznowienie postępowania na podstawie art.145 §3 pkt 4 kpa).
5) tryb wydania decyzji – jest to cały ciąg działań zmierzający do wydania decyzji (wszystkie czynności podjęte od momentu wszczęcia do momentu doręczenia decyzji).
6) forma decyzji – co do zasady jest to forma pisemna (wynika z zasady pisemności – art.14 § 1 kpa), wyjątkowo może to być forma ustna (gdy przemawia za tym interes strony, a przepis prawa nie stoi temu na przeszkodzie; treść winna wtedy być utrwalona w protokole lub podpisanej przez stronę adnotacji –art.14 kpa § 2 kpa).
7) struktura decyzji – reguluje art.107: decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub oznaczenie stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne (powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej) , uzasadnienie prawne (wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji z przytoczeniem przepisów prawa), pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji, pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi – w decyzji, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego
Cechy decyzji: decyzja musi być doręczona, od momentu doręczenia organ jest związany wydaną przez siebie decyzją. decyzja korzysta z domniemania prawidłowości.
Decyzja administracyjna a postanowienie (różnice)
Decyzja administracyjna a postanowienie – różnice te występują w czterech płaszczyznach:
1) podstawa prawna :
- w decyzji – co do zasady był to przepis prawa materialnego, wyjątkowo zaś przepis prawa procesowego,
- w postanowieniu – co do zasady jest przepis prawa procesowego, wyjątkowo zaś przepis prawa materialnego
2) przedmiot:
- w decyzji – co do zasady jest to rozstr5zygnięcie istoty sprawy (o prawach i obowiązkach), wyjątkowo nie,
- w postanowieniu – co do zasady nie rozstrzyga istoty sprawy (o prawach i obowiązkach), a wyjątkowo tylko może
3) krąg adresatów...
brzoskwinka81