LIST 9 - pomoc rodzinie - poradnictwo dla rodziców.pdf - doradztwo, poradnictwo - klejarka

COMENIUS 2.1 ACTION

Qualification of educational staff

working with hearing-impaired children

(QESWHIC)

Zeszyt 9

Joanna Kosmalowa

Pomoc rodzinie – porad-

nictwo dla rodziców

Spis treści

Część I. Rodzina z dzieckiem z wadą słuchu ........................................................................3

Psychologiczne aspekty diagnozy wady słuchu u dziecka ...................................................4

Problemy rodziny dziecka z wadą słuchu ...........................................................................10

Część II. Pomoc rodzinie dziecka z wadą słuchu................................................................19

Etapy pracy z rodziną..........................................................................................................20

Pomoc psychologiczna jako podstawa pracy z rodziną dziecka, które ma wadę słuchu....24

Grupa wsparcia dla rodziców jako skuteczna forma nieprofesjonalnej pomocy

psychologicznej...................................................................................................................28

Psychoedukacja rodziców...................................................................................................30

Specyficzne zadania nauczycieli w procesie współpracy z rodziną dziecka z uszkodzonym

narządem słuchu .................................................................................................................32

Część III. Wybrane programy dla rodziców dzieci z uszkodzonym narządem słuchu ..38

Programy dla rodziców oferowane przez Hanen Centre z Kanady ....................................38

Kursy korespondencyjne dla rodziców oferowane przez John Tracy Clinic z Kaliforni ...39

Podsumowanie (conclusions)................................................................................................44

Literatura...............................................................................................................................46

Do przemyślenia / do wykonania .........................................................................................48

QESWHIC Project - Zeszyt 9

Pomoc rodzinie - poradnictwo dla rodzicow

Część I. Rodzina z dzieckiem z wadą słuchu

Oferta pracy

Potrzebni rodzice.

Godziny pracy: bez ograniczeń.

Pora zakończenia pracy: praktycznie nigdy – przynajmniej

przez pierwszych pięć lat na tej posadzie.

Zwolnienia lekarskie i urlopy: nie ma.

Płaca: zazwyczaj żadna.

Przygotowanie: minimalne.

Odpowiedzialność: olbrzymia. Rozwój następnej generacji

Tekst omawiający problemy współpracy z rodzicami dzieci z uszkodzonym narządem słuchu

zaczęłam wierszem D. Haslam (’a) 1. Wydaje się on dobrą ilustracją rodzicielskich obowiązków

i obciążeń, fizycznych i psychicznych, a zatem także dobrym wstępem do refleksji na temat

programów pomocy i społecznego wsparcia dla rodziny, zwłaszcza gdy wychowuje ona

dziecko specjalnej troski. Warto jednak podkreślić, że ten nie do końca żartobliwy wierszyk

odwołuje się do sytuacji tzw. zwyczajnych i typowych rodziców. „Praca” rodziców dzieci,

które urodziły się z głęboką wadą słuchu, jest daleko trudniejsza.

Konsekwencją zdiagnozowania wady słuchu u dziecka jest zgłoszenie się rodziców do

ośrodka, w którym pracują specjaliści zajmujący się problemem wad słuchu u dzieci; podsta-

wowym celem ośrodka jest zorganizowanie tzw. „systematycznej rehabilitacji dziecka z usz-

kodzonym narządem słuchu”. Praktyka działalności wielu ośrodków rehabilitacji na świecie

dowodzi, że gdy trafiają tam rodzice z dzieckiem, które nie słyszy lub niedosłyszy, po krótkim

okresie wstępnym (to czas na różnego rodzaju badania) dziecko zostaje oddane pod opiekę

logopedy (surdologopedy)/ (speech-language pathologist / slp for the deaf). Podejmując pracę z

dzieckiem, na wstępie przekazuje on (she / he) rodzicom podstawowe – jego zdaniem – infor-

macje na temat ich zadań i obowiązków; przede wszystkim jednak wyznacza rytm regularnych

spotkań (w jednych krajach 2 – 3 razy w miesiącu, w innych – częściej), podczas których ćwic-

ząc z dzieckiem udziela różnego rodzaju instruktażu rodzicom. Oczywiście, na świecie funkc-

jonują także ośrodki rehabilitacyjne połączone z różnego rodzaju grupami dziennego pobytu dla

dzieci, czy wręcz ze specjalnym przedszkolem, w którym dziecko objęte jest bardziej

1 Za: D. Haslam, Mieć dzieci i to przeżyć , Oficyna Wydawnicza „Reporter”, Warszawa 1993.

QESWHIC Project - Zeszyt 9

Pomoc rodzinie - poradnictwo dla rodzicow

wszechstronnym oddziaływaniem edukacyjnym; w niektórych instytucjach jest tez poszerzona

oferta edukacyjna dla rodziców. Nie zmienia to jednak faktu, że w znacznej liczbie (w więks-

zości?) ośrodków na świecie standardem dotychczas działającego systemu jest zajęcie się dzie-

ckiem; do tego są merytorycznie przygotowani i do tego „gotowi” specjalizujący się w pracy z

dzieckiem z wadą słuchu terapeuci mowy (SLP) stanowiący zdecydowaną większość kadry w

specjalistycznych poradniach.

Od rodziców oczekuje się odtąd przede wszystkim twórczej i zaangażowanej postawy

wobec dziecka i jego specyficznych potrzeb, postawy, która ma rodzć racjonalne i wyważone

decyzje, jak również działania przynoszące postępy w rozwoju dziecka. Jest to, skądinąd, jasne

i słuszne – wszyscy specjaliści wiedzą, że wczesna diagnoza, a za nią wczesna skuteczna reha-

bilitacja zwiększa szanse dziecka na optymalny rozwój. Nic więc dziwnego, że w lekarzu,

logopedzie, czy terapeucie słuchu budzi zdziwienie (irytację?, lekceważenie?, złość?, ...) matka

czy ojciec, którzy działają niezgodnie z „powszechnie wyobrażanymi” standardami DOBREGO

RODZICA; – irracjonalnie, bez zaangażowania, nieefektywnie, często w pojęciu i opinii spec-

jalisty zaniedbując swoje rodzicielskie obowiązki, tym samym – lekceważąc możliwości i

zaprzepaszczając szanse dziecka. Tymczasem te irytujące, czy tylko budzące zadumę i krytykę

zachowania (postawy) rodziców są zupełnie naturalną reakcją na to wszystko, co dzieje się z

rodzicami (rodziną) w związku z diagnozą wady słuchu dziecka. Tylko pełna świadomość tego,

przez co przechodzą rodzice dowiadując się, że ich dziecko nie słyszy, a więc i zrozumienie i

empatyczne akceptowanie rodziców dają szanse na efektywną współpracę między rodzicami i

specjalistami. Świadome towarzyszenie rodzicom w tej bardzo trudnej dla nich drodze może

sprawić, że rodzice otrzymawszy tak potrzebne im wsparcie i pomoc, stworzą dziecku prawd-

ziwie stymulujące warunki rozwoju. Ostatecznie także terapeuta mowy i inni specjaliści zaan-

gażowani w szeroko rozumiany proces wychowania dziecka z wadą słuchu będą mieli poczucie

sensowności własnych działań i tak poszukiwane w tym zawodzie poczucie zawodowej satys-

fakcji.

Psychologiczne aspekty diagnozy wady słuchu u dziecka

Stwierdzenie wady słuchu u dziecka, podobnie zresztą jak i w przypadku innych niepeł-

nosprawności czy przewlekłych chorób zagrażających prawidłowemu rozwojowi dziecka, jest

zdarzeniem, które wstrząsa życiem rodzinnym. Moment ten wyznacza początek całkowicie

nowego etapu życia rodziny, z tym że to NOWE nie jest źródłem nadziei i radości, lecz wręcz

QESWHIC Project - Zeszyt 9

Pomoc rodzinie - poradnictwo dla rodzicow

przeciwnie – niesie cierpienie, ból, gniew, frustracje, lęk, przerażenie, złość, zawiść, nienawiść,

agresję ... Wszystkie te trudne do zniesienia uczucia nie są – co warto sobie wyraźnie na wstę-

pie uświadomić – udziałem dziecka, u którego zdiagnozowano uszkodzenie słuchu. W świado-

mości i przeżyciach dziecka, zwłaszcza małego, nic w tym momencie nie ulega zmianie, świat

pozostaje taki sam jak dotychczas. To w świadomości i w przeżyciach, a potem i w codziennym

życiu rodziców (rodziny) następują zmiany, które sprawiają, że – jak formułują to niektórzy

rodzice – nigdy potem świat już nie może być i nie jest taki sam .

Diagnoza niepełnosprawności dziecka jest dla jego rodziców wstrząsem porównywal-

nym z reakcją na najbardziej dramatyczne wydarzenia życiowe, np. śmierć lub zagrożenie życia

kogoś bliskiego. Mówi się, że rodzice doznają urazu psychicznego nazywanego traumą . Fakt

ten jest często lekceważony przez lekarzy i innych specjalistów zajmujących się problemami

dziecka z wadą słuchu, choć ma bardzo znaczący wpływ na wszystkie działania rodziców w

okresie najbliższych miesięcy, a nawet lat. Musi zatem być brany pod uwagę, gdy budowany

jest program działań prowadzących rodziców do skutecznego wspierania rozwoju ich niesłys-

zącego dziecka.

Naukowa i popularno-naukowa literatura przedmiotu publikowana w różnych krajach i

językach jasno opisuje, co dzieje się z rodzicami potem, po ogłoszeniu wyroku , jak często oni

sami dramatycznie nazywają ten moment (A. Twardowski, 1991; M. Kościelska, 1998; E.

Pisula, 1998). Mówi się o trudnym i bolesnym dla rodziców procesie przystosowawczym do

nowej sytuacji. Proces ten daje się ująć w ramy kilka etapów, które chcę krótko przybliżyć

czytelnikom, przy czym dobrze jest zdawać sobie sprawę, że każde takie ujęcie ma jedynie

charakter porządkujący. Po pierwsze, mimo że trudności emocjonalne we wszystkich rodzinach

w tego typu sytuacjach są podobne, sposób przeżywania diagnozy niepełnosprawności dziecka

w konkretnych rodzinach jest sprawą indywidualną, zależną od wielu czynników (rodzaj zabur-

zenia u dziecka, osobiste doświadczenia i cechy psychiczne rodziców, sytuacja społeczno-

materialna, itd.). Po drugie, rozmaite sytuacje i zdarzenia życiowe danej rodziny mogą sprawi-

ać, że ich indywidualna droga adaptacji do sytuacji nie jest prosta i nie prowadzi wyłącznie „do

przodu”, ku poprawie i ku faktycznemu rozwiązaniu problemów. Pełna jest raczej nawrotów do

stanów emocjonalnych wcześniejszych etapów , które charakteryzują się większą ostrością

objawów. Właśnie dlatego, planując pracę terapeutyczną, musimy zdawać sobie jasno sprawę z

konieczności dokonywania permanentnej diagnozy indywidualnej sytuacji psychologicznej

LIST 9 - pomoc rodzinie - poradnictwo dla rodziców.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: