Choroby człowieka
zakaźne, pasożytnicze, nowotworowe

Zawartość

1. Ogólnie o chorobach              3

1.1 Ogólne informacje              3

1.2 Definicja dotychczasowa              3

1.3 Definicja najnowsza              3

1.4 Czynniki chorobotwórcze              5

1.5 Klasyfikacja chorób              5

1.6 Przebieg choroby              6

2. Choroby zakaźne              7

2.1 Ogólne informacje              7

2.2 Czynniki etiologiczne i postacie              7

2.3 Droga szerzenia się              8

2.4 Objawy i rozpoznanie              8

2.5 Leczenie              8

2.6 Profilaktyka              9

2.7 Historia chorób zakaźnych              9

3. Choroby pasożytnicze              10

3.1 Ogólne informacje              10

4. Choroby nowotworowe              11

4.1 Ogólnie o nowotworach              11

4.2 Rodzaje nowotworów              11

4.3 Leczenie              12

1. Ogólnie o chorobach

1.1 Ogólne informacje
 

Choroba - jedno z podstawowych pojęć medycznych, ogólne określenie każdego odstępstwa od stanu określanego jako pełnia zdrowia organizmu.

Dokładne sprecyzowanie stanu określanego jako choroba jest równie trudne jak określenie stanu pełni zdrowia, gdyż podlega subiektywnej ocenie.

Zwalczaniem chorób u ludzi zajmuje się medycyna, a u zwierząt weterynaria. Nauką o chorobach roślin jest fitopatologia. Poznanie przyczyn chorób pozwala na zapobieganie im czyli profilaktykę chorób. Na poziomie społeczeństw, populacji czy na poziomie globalnym stosując metody epidemiologiczne można wpływać na zwalczanie chorób trapiących te skupiska ludzkie prowadząc politykę zdrowotną (zdrowie publiczne).

Choroba polega na zaburzeniu funkcji lub uszkodzeniu struktury organizmu. O zaistnieniu choroby można mówić wtedy, gdy działanie czynnika chorobotwórczego powoduje przekroczenie zdolności organizmu do adaptacji, co z kolei wywołuje niepożądane, szkodliwe następstwa.

1.2 Definicja dotychczasowa
 

Do niedawna definiowano chorobę jedynie jako odwrotność zdrowia. Posługiwano się definicją sformułowaną przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization - WHO) w roku 1974 (patrz). Stwierdza ona, że:

Zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia ("dobrostanu") fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko nieobecnością choroby czy niedomagania.

1.3 Definicja najnowsza
 

Niedawno zaproponowano nową, następującą definicję choroby (patrz):

Choroba jest takim stanem organizmu, kiedy to czujemy się źle, a owego złego samopoczucia nie można jednak powiązać z krótkotrwałym, przejściowym uwarunkowaniem psychologicznym lub bytowym, lecz z dolegliwościami wywołanymi przez zmiany strukturalne lub zmienioną czynność organizmu. Przez dolegliwości rozumiemy przy tym doznania, które są przejawem nieprawidłowych zmian struktury organizmu lub zaburzeń regulacji funkcji narządów.

W definicji tej jest mowa o zmianach struktury organizmu. Istnieje bardzo dużo przyczyn nieprawidłowej struktury organizmu. Zmiany struktury wynikają z [#1] błędów w zapisie genetycznym na 'wzorzec organizmu', bądź [#2] 'programie na rozwój embrionalny organizmu', przekazywanym także genetycznie. Błąd może istnieć także w [#3] 'zaprogramowanych' mechanizmach reakcji na ingerencję zewnętrzną, co dotyczy w szczególności reakcji systemu immunologicznego. Inne liczne przyczyny zmian struktury wynikają z [#4] ekspozycji na szkodliwe czynniki zewnętrzne, tak znaczne, iż przekraczają zdolności adaptacyjne ustroju.

Przykładem błędów typu [#1] mogą by takie choroby wywołane przez 'punktowe' mutacje patologiczne takie jak hemofilia, mukowiscydoza lub przez błędy wielu powiązanych ze sobą genów, tak jak to ma miejsce w uwarunkowaniach rozwoju schizofrenii, psychozy maniakalno - depresyjnej lub np. cukrzycy. Przykładem błędów typu [#2] są rozmaite tzw. wady rozwojowe a błędem typu [#3] tzw. choroby autoimmunologiczne.

Podkreślane przez wielu autorów zaburzenia regulacji (homeostazy) są zazwyczaj próbą kompensacji przez organizm skutków nieprawidłowego funkcjonowania poszczególnych narządów lub systemów organizmu człowieka, wynikających z wcześniejszych, nieprawidłowych przemian struktury. Pierwotna przyczyna chorób psychosomatycznych wynika natomiast ze zmiany struktury 'istotnej dla danego człowieka sytuacji życiowej, a więc sytuacji w świecie zewnętrznym'.

Istnieją, wyróżniane w terminologii medycznej, tzw.zaburzenia czynnościowe, do których zaliczane są takie stany jak: colon irritabile, colitis spastica i rozliczne stany nerwicowe, np. te które tzw. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób nazywa jako: "Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną" (F45.0,F 45., F45.3). Wydaje się jednak, że zachodzące wtedy zaburzenie regulacyjne, np. zaburzenia perystaltyki nie prowadzą do wystąpienia zmian strukturalnych. Przez zaburzenie czynnościowe rozumiemy właśnie stan, kiedy to, nawet długotrwałe zaburzenie regulacji nie prowadzi do zmian narządowych.

Znaczny postęp w rozumieniu istoty choroby wniosły rozważania bioinformatyków, którzy zdefiniowali niedawno systemy organizmu człowieka, zgodnie z rygorami tzw.: ontologii medycznej.

Zdołali oni ustanowić kryterium wyróżniania oddzielnego systemu ciała człowieka. Systemem jest układ narządów realizujący pewne funkcje które, jeśliby nawet tylko chwilowo 'wyłączyć' powodowało by to śmierć człowieka. Czynności takie nazwali oni funkcjami krytycznymi organizmu człowieka.

Podana wyżej definicja choroby zakłada więc, że w strukturę organizmu 'wbudowane' są możności (mechanizmy) odczuwania takich zaburzeń, które dotyczą stałego szacowania 'zachowywania zadanej struktury' jak i spełniania funkcji krytycznych.

Przypomnienie patogenezy niektórych chorób jest w stania przybliżyć nas do zrozumienia w jaki sposób odbywa się owe szacowanie 'zachowania zadanej struktury organizmu'. W łańcuchu patogenetycznym anoreksji istnieje niewątpliwie 'mylne szacowanie obrazu ciała'. Wychudzone, czasami skrajnie, pacjentki sądzą że są 'zbyt grube', wręcz otyłe. Zachodzi więc błędne szacowanie rzeczywistej postaci ciała w porównaniu z zapamiętanym i dostępnym jedynie podświadomie zadanym 'obrazem ciała' lub zachodzi 'zapamiętanie niewłaściwego pożądanego obrazu ciała'. Podobne ogniwa patogenetyczne zachodzą w przebiegu wielu zespołów natręctw i zespołów paranoidalnych.

Wydaje się więc, że organizm realizuje stale 'percepcję siebie samego' i porównuje ją z pewnym 'wyobrażenia siebie samego'. Owa percepcja i wyobrażenie jest istotne dla istnienia 'samoświadomości' (self - awareness).

W większości procesów chorobowych wykrywana jest jednak głównie ['niemożność utrzymania parametrów podlegających regulacjom homeostatycznym w właściwych, zadanych przedziałach'] Można ustalić rozległą listę takich parametrów. Zakres tzw. przedziałów prawidłowych tych wartości jest najbardziej podstawową, najbardziej 'podświadomą' (właściwie nieświadomą) częścią owego zadanego, właściwego 'wzorca ciała i realizacji owych funkcji krytycznych'.

Szlaki afferentne trzech, czterech układów regulujących czynność narządów (układ nerwowy, endokrynny, immunologiczny i sieć oddziaływań poprzez cytokiny) przekazują informacje do centralnego systemu nerwowego, które scalane tam, wytwarzają percepcje 'dolegliwości'. Człowiek, który ma zaburzenia doznań ze strony ciała może nie być w stanie odczuwać prawidłowo 'dolegliwości chorobowych'. Bywa tak w zaburzeniach czucia, co predysponuje do przypadkowych, częstych poparzeń, bywa tak w chorobie Alzheimera i otępieniu naczyniopochodnym oraz w licznych zaburzeniach świadomości.

1.4 Czynniki chorobotwórcze
 

·         czynniki fizyczne

·         starzenie się organizmu

·         uraz mechaniczny

·         uraz psychiczny

·         wada genetyczna

·         czynniki chemiczne (zatrucia)

·         czynniki zakaźne

·         czynniki środowiskowe

1.5 Klasyfikacja chorób
 

·         choroby genetyczne

·         choroby wywołane urazem lub przeciążeniem

·         choroby psychiczne

·         choroby autoimmunologiczne

·         choroby z niedożywienia, przekarmienia lub niedoborów pokarmowych

·         choroby hormonalne

·         choroby pasożytnicze parazytozy

·         choroby o nieznanej przyczynie (etiologii)

Choroby klasyfikuje się względu na:

·         etiologię:

o        o zakaźne

o        o niezakaźne

·         podstawy anatomiczno-topograficzne:

o        o serca

o        o nerek

o        o płuc

·         wiek i płeć:

o        o kobiece

o        o podeszłego wieku

o        o wieku dziecięcego

·         zasięg zmian chorobowych:

o        o czynnościowe

o        o zwyrodnieniowe

·         mechanizmy czynnościowe:

o        o alergiczne

o        o zwyrodnieniowe

·         dyscypliny medyczne:

o        o chirurgiczne

o        o internistyczne

·         dziedziczne

·         wrodzone

1.6 Przebieg choroby
 

Ø      I. OKRES UTAJENIA (dla chorób zakaźnych OKRES WYLĘGANIA) Trwa od zadziałania czynnika chorobotwórczego do wystąpienia objawów.

Ø      II. OKRES ZWIASTUNÓW (prodromalny) Trwa od pojawienia się pierwszych objawów do pełnego rozwoju objawów klinicznych. Okres ten może kończyć się wyzdrowieniem, ponieważ mechanizmy obronne ustroju mogą być bardzo silne i zahamować rozwój choroby.

Ø      III. OKRES JAWNY To okres, w którym występują podstawowe objawy choroby.

Ø      IV. OKRES ZDROWIENIA To okres kiedy, następuje przesilenie i rozpoczynają się wycofywać podstawowe objawy choroby.

Ø      V. WYZDROWIENIE Pełne wyzdrowienie oznacza likwidację wszystkich zaburzeń i przywrócenie pełnej funkcji ustroju.

2. Choroby zakaźne

2.1 Ogólne informacje
 

Choroby zakaźne, choroby infekcyjne - grupa chorób ludzi, zwierząt i roślin, będących następstwem zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i złamania sił odpornościowych organizmu (lub w odwrotnej kolejności) lub obecności w organizmie bioaktywnych toksyn (jadów) drobnoustrojów.

Do niedawna mianem choroby zakaźnej określano choroby wywoływane także przez robaki (np. owsica), pierwotniaki (np. malaria) i małe stawonogi (np. wszawica). Obecnie te choroby nazywane są chorobami pasożytniczymi.

Choroba zakaźna, która może łatwo przenosić się pomiędzy organizmami (czy to ludzkimi czy zwierzęcymi) w sposób pośredni lub bezpośredni nosi nazwę choroby zaraźliwej.

2.2 Czynniki etiologiczne i postacie

Przyczyną chorób zakaźnych mogą być następujące czynniki etiologiczne:

·         wiroidy zakażające tylko rośliny

·         wirusy

·         priony

·         bakterie

·         riketsje

·         grzyby

Zdolne do wywołania choroby są jednak tylko niektórzy przedstawiciele wymienionych grup. W dużej części zależy to od zdolności do wywołania choroby danego patogenu, a także od odporności własnej pacjenta, dawki i wirulencji czynnika zakaźnego oraz wpływu dodatkowych czynników. W obecnych czasach, gdy AIDS występuje epidemicznie, a część zakażeń powodowana jest przez pewne działania medyczne (zakażenia jatrogenne, np. przez obniżanie odporności organizmu przy przeszczepach) niemożliwym jest określenie ściśle grupy patogennych drobnoustrojów.

Powszechnie stosowany jest podział na:

·         choroby bakteryjne

·         choroby wirusowe

·         grzybice

·         riketsjozy

·         choroby prionowe (zakaźne encefalopatie gąbczaste (TSE))

·         jadzice - choroby wywołane przez jady

Dokładniejszy podział na krętkowice, chlamydiozy itd. jest mało powszechny.

2.3 Droga szerzenia się
 

Rezerwuarem zarazków (pierwsze ogniwo łańcucha epidemiologicznego) jest najczęściej organizm chory (np. w przypadku ospy prawdziwej człowiek, gruźlicy - zwierzę lub człowiek, mozaiki tytoniowej - roślina) lub nosiciel (np. w przypadku duru brzusznego). Rzadziej źródłem zakażenia jest materia nieożywiona (np. gleba jest źródłem tężec). Do zakażenia jakiegoś organizmu może dojść różnymi drogami (II ogniwo), co niekoniecznie wiąże się z wywołaniem choroby, gdyż drobnoustroje chorobotwórcze mogą zostać zwalczone przez układ odpornościowy, wywołać nosicielstwo, itp. Możliwe jest także przeniesienie czynnika etiologicznego na osobniki z tego samego gatunku lub między gatunkami (III ogniwo). Przeniesienie patogenu na inny gatunek, np. w przypadku wścieklizny u ludzi, może być "ślepą uliczką" dla wywołujących tę chorobę RNA-wirusów.

2.4 Objawy i rozpoznanie
 

Objawy chorób zakaźnych są różne, a mówiąc dokładniej, są zależne od patogenu i stanu chorego. Większość chorób zakaźnych cechuje gorączka, choć nie jest to regułą (np. botulizm).

W rozpoznaniu dużą uwagę przywiązuje się do:

·         objawów obiektywnych (ze względu na fakt, że wiele zarazków manifestuje w swoisty, charakterystyczny tylko dla siebie, sposób np. czarna krosta - wąglik; plamkowo-grudkowa wysypka powstała w jednym "rzucie" - ospa prawdziwa; rumień wędrujący - borelioza itd.)

·         hodowli mikrobiologicznych

·         badań serologicznych.

·         ...