l POJĘCIE RUCHU SPOŁECZNEGO
wg. Szczepańskiego
Ruchy społeczne są to zbiorowe dążenia ludzi do realizacji wspólnego celu.
Uważał on, ze ruchy społeczne są procesami prowadzącymi do czynnego przekształcania
rzeczywistości społeczeństwa.
działanie zbiorowe charakterystyczne dla ruchów społecznych to wystąpienia zbiorowe o
charakterze masowym zmierzające do wywarcia nacisku na przeciwnika, ośrodki decyzyjne i opnie
publiczna.
Profesor Szczepański - ruchy społeczne to zbiorowe dążenia ludzi do realizacji wspólnego celu,
- ruchy społeczne są procesami do czynnego przekształcania rzeczywistości społecznej. Ruch społeczny (dwa typy)
I prowadzenie ruchów społecznych kierunkowych do ludzi o szczególnych celach,
II proces powodujący zmiany w myśleniu, w zmianach
2 CECHY SOŁECZENSTWA MASOWEGO A GENEZA RUCHÓW SPOŁECZNYCH
geneza ruchu społecznego:
• perspektywa psychologiczna
• perspektywa socjologiczna
• perspektywa historyczno.
Społeczeństwo masowe, typ współczesnego społeczeństwa biernych odbiorców, rządzonego przez zbiurokratyzowane struktury władzy, zdominowanego przez komercyjną kulturę masową. Powstaje na skutek negatywnych procesów związanych z industrializacja i urbanizacja. Warunki pozwalające na pojawienie się ruchów społecznych, cechy społeczeństwa masowego
• proces urbanizacji-pojawienie się wielkich skupisk ludzi,
• industrializacja-pojawienie się wielkich fabryk i osiedlanie się w okolicach,
• pojawienie się nowych technologii-interesy pozwalają na przekazywanie myśli i technologii,
• reżim demokratyczny,
• pul wolnego czasu,
• pul niezadowolenia,
• umasowienie edukacji-pozwala na zgromadzenie wielkiej liczby osób dzięki czemu można
się wymieniać wiedzą.
Cecha charakterystyczna ruchów społecznych jest to ze ludzie nie działają w pojedynkę. Początek ruchów społecznych wiąże się z XIX w
Wiele analiz koncentruje się na celach, genezie, treści albo z kolei na systematyzowaniu, charakterystyce zbiorowych działań do wymienionych wyżej celów.
Geneza ruchu społ.:
a) perspektywa psychologiczna
b) perspektywa socjologiczna - kategoria deprywacji, upatruje przyczyn między władzą a grupą społ.
c) perspektywa historyczno - polityczna
Alain Tourain (geneza ruchu społecznego)
- przedmiot walki lub negocjacji,
- oponenci,
- zdefiniowanie „pola" czyli „stawki"
Ad.b
- chodzi tu o konflikty między większością a mniejszością
- komunikacja między jednostką a władzą
- konflikt między władzą, a społecznością - tworzy ruchy społ. Ad.c
- upatruje ruch społ. w kategorii konfliktu
- pojawia się konflikt społeczny, który dotyczy podziału dóbr cennych (materialne, wartości kulturalne, prawa dla mniejszości)
Alain Tourain - uważa, że genezę ruchów społecznych należy sprowadzić do konfliktu
- w latach 60 były płytko rozumiane w podkulturze
- pojęcie konfliktu zakłada zdefiniowany stan konfliktu, podmiotu negocjacji
POLE - obszar w którym tworzą się konflikty
STAWKA - o co tworzy się konflikt
3 CELE RUCHÓW SPOŁECZNYCH
Cele ruchów społecznych mogą by ć ujmowane jako cele strategiczne, taktyczne-krótkoterminowe,
Misztal uważa, że cele ruchów społecznych są:
• wyrazem niezaspokojenia w ramach istniejącego systemu określonych potrzeb materialnych jak i niematerialnych nie całego społeczeństwa ale grup,
• uważa, ze są sygnałem, ze zakres i formy zaspokajania określonych potrzeb nie satysfakcjonują pewnych grup społecznych,
• uważa, ze są świadectwem pojawienia się nowych układów wartości, stylów życia, które nie
maja miejsca w istniejącym systemie.
Ruchy społeczne mogą być ujmowane w perspektywie długofalowej jako cele strategiczne. Ruchy krótkoterminowe - zwane cząstkowymi (taktyczne) Giedroć - wskazywał cele długoterminowe
Mieroszewski - droga małych kroków (reżim pod naporem społ. będzie ustępował ale powoli, jeśli społ. będzie napierało)
Nie byli oni liderami żadnego ruchu, ale kształtowali opinię publiczną. Prof. Miszczal - cele ruchów społecznych są wyrazem niezaspokojenia w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego pewnych, określonych potrzeb materialnych i niematerialnych ale potrzeb pewnych grup ludzkich.
Są one sygnałem, że zakres i formy zaspokajania pewnych potrzeb nie satysfakcjonują pewnych grup społecznych.
Uważa, że są świadectwem pojawienia się nowych układów wartości, stylów życia, które nie mają miejsca w istniejącym systemie.
Aktywność zbiorowa (Sztąpka)
- działania masowe,
- zachowania zbiorowe,
- działania zbiorowe
Skutkiem społeczeństwa masowego są te trzy działania:
> ludzie zawsze działają pojedynczo, nie ma tu dążenia do wspólnego działania np. pójście do
sklepu, do kościoła, odkładanie oszczędności do banku -jest to działanie masowe ale odrębne, > zachowanie wielkiej grupy ludzi, ale ci ludzie działają osobno np. w kinie, parku (tłum,
widownia w audytorium, publiczność - nie są ruchem społecznym) > są instrumentem do realizacji pewnych celów np. artykulacja wspólnych celów, określenie
strategii postępowania, podział funkcji między uczestnikami, koordynacja działań tego ruchu -
wyłania się przywództwo
Działania zbiorowe charakterystyczne dla ruchów społ. to występowania zbiorowe o charakterze masowym zmierzające do wywarcia nacisku na przeciwnika; ośrodki decyzyjne i opinię publiczną.
^ Nie wszystkie działania zbiorowe są ruchem społ.
>- Aby mówić o rudiadi społ. muszą być zrealizowane poszczególne cechy:
1) Zespołowa działalność zmierzająca do zmiany lub obrony zinstytucjonalizowanych stosunków, ważnych z punktu widzenia interesów określonych kategorii ludzi
2) Działalność grup społecznych, grup ludzi, a nie państwa czy organów władzy państwowej
3) Działalność zespołowa, której towarzyszą przekonania ideologiczne będące czynnikiem mobilizującym do działania
4) Przebiegają one w ramach niezinstytucjon. i niezformal. formach aktywności i w tym sensie są czymś pośrednim między zachowaniami zbiorowości, a zbiorowością zawodową.
-Z pojawianiem się ruchów pojawia się sytuacja konfliktowa.
4 CECHY RUCHÓW SPOŁECZNYCH
Cecha społeczeństwa zbiorowego jest działanie masowe, nie jest ruchem społecznym to gdy ludzie
działają pojedynczo(odkładanie pieniędzy bo każdy odkłada indywidualnie)niema sfery wspólnego
celu, powodują konkretne skutki zachowania, zbiorowe pojawiają się gdy ludzie działają obok
siebie nie wspólnie. Tłum, widownia, publiczność są to zachowania społeczne, które nie są ruchem
społecznym.
Cechy, które spowodowały, że pojawiły się ruchy społeczne:
a) industrializacja - rozwój wielkich fabryk, przedsiębiorstw; pracuje w nich wielka masa ludzi, osiedla są w bliskiej odległości od fabryk; pozwala to na uświadomienie wspólnych celów i strategii działania
b) proces urbanizacji - pojawienie się wielkich skupisk ludzi na małej płaszczyźnie; ludzie żyją w wielkich zbiorowościach; spotykają się, wymieniają poglądy; artykułowanie wspólnych celów, wspólna baza działań; polityka ulicy - mówi się o niezadowoleniach
c) umasowienie edukacji - duża masa ludzi zdobywających pewne kwalifikacje; dąży do aktywności, podniesienia poziomu, powoduje to umiejętność artykułowania opinii, swoich potrzeb, pozwala wymieniać się wiedzą doświadczeniami
d) pojawienie się nowych technologii - pozwalają propagować interesy, przekonywać innych o tych interesach
e) pula niezadowolenia - rośnie populacja osób upośledzonych w dostępie do czegoś np. w dostępie do pracy, rządzenia, w poziomie bogactwa; powoduje zmianę zasad funkcjonowania Społeczeństwo masowe - podkreśla wagę i znaczenie zmian; powołują ludzi do aktywnego działania
f) ideologia aktywistyczne -
g) reżim demokratyczny - ruchy społ. będą działały niezależnie od władzy; im bardziej
demokratyczny reżim to lepsze dla rozwoju ruchów, h) pula wolnego czasu -jest on niezbędny; wielu autorów pokazuje że to właśnie on pozwala
aktywować się innym ruchom społecznym.; realizowana do innych celów póz
5 WARUNKI SKUTECZNOŚCI RUCHÓW SPOŁECZNYCH
Działania zbiorowe, które mogą być formą ruchów społecznych nie da się zrealizować
indywidualnie
• wyrażenie wspólnych celów,
• określenie strategii postępowania,
• podział funkcji miedzy uczestników,
• koordynacja działań,
• wyłonienie się przywódcy. Ruchy społeczne są wyłaniane spontanicznie, żywiołowo
6 KONFLKTY SPOŁECZNE JAKO PRZYCZYNA POJAWIENIA SIĘ RUCHÓW
SPOŁECZNYCH
rodzaje konfliktów społecznych:
rywalizacyjna realizacja interesów zbiorowych-najbardziej w ekstremalnej formie formie dotyczy zagadnień,relacji miedzy zyskami i nakładem,dzieli się na klasy wyższe i niższe,
• rekonstrukcja tożsamości społecznej,kulturalnej lub politycznej-oponenta określa się jako
intruza,nie chodzi o klasyfikacje klas bo aktorzy definiują siebie jako cos co zagraża np. Inwazja, najczęściej wskazywany opór jest grup zawodowych przed zmianami,
• walka o zmianę reguł-konflikty nastawiane są instytucjonalnie .każdy z aktorów definiuje oponenta:pole konfliktu(potem najczęściej jest podejmowana decyzja,zmiana reguł),
• obrona statusów czy tez przywilejów-grupy zamiast wprost walczyć o swoje dochody np. Nauczyciele to wskazują ze to zmiana jest problemem szerszej społeczność, nie jest interesem tylko ich ale całego społeczeństwa,
• konflikt o społeczna kontrole nad głównymi wzorcami kulturowymi-wskazuje ze podczas konfliktu są dwie gr konfliktu: przywódcy- narzuca wzorce, lud-są zarazem podporządkowane elita, pozwalaj ą sobą kierować,
• tworzenie nowego porządku- dążenie do nowego porządku, sprowadza se do konfliktu do zdecydowanych zmian we wszystkich sferach życia społecznego, przybiera często postać rewolucji,
• konflikty narodowe-dotyczy większości i mniejszości narodowej,etnicznej,stawka tego konfliktu^SĄ waijojici zącłipwane przez dana jednostkę.
7 ROIA Jlffif^Oticf W RUCHU SPOŁECZNYM NA WYBRANYM PRZYKŁADZIE Przywódca charyzmatyczny-to lider grupowy, który obdarzony jest charyzmą. Badania nad ludźmi z charyzmatycznymi pozwoliły ustalić, ze posiadają oni wiele wspólnych cech, umiejętności i właściwości psychologicznych. Osoby charyzmatyczne:
• głoszą dalekosiężną wizję, ideę i potrzebę zmian,co wywołuje zwykle wiele emocji u członków grupy i obserwatorów,
• budzą nadzieje na zmiany, w związku z czym ludzie obdarzają ich dużym zaufaniem,
• mają przyciągający uwagę styl bycia np. Benito Mussolini,
• traktują innych ludzi indywidualnie np. Napoleon, który znał imiona swoich tysięcy
żołnierzy.
Charyzma jest więc pewna relacją między jednostką a jej zwolennikami, fanami, poplecznikami RtjfYNIZACJA CHARYZMY (Max W«ber) - utrata charyzmy przez przywódcę na skutek włączenia go w rutynowe, codzienne działania administracyjne czy organizatorskie, w których ujawnia swoje słabości, popełnia błędy i okazuje się zastępowalny przez innych
8 DYNAMIKA RUCHÓW SPOŁECZNYCH: WARUNKI WYŁANIANIA SIĘ RUCHÓW
DYNAMIKA RUCHÓW SPOŁECZNYCH
Ruchy społeczne rodzą się, rozwijają, odnoszą sukcesy lub porażki, ale w końcu rozpadają się i
zanikają
NEIL SMELSER (amerykański socjolog) - skupił uwagę na okresie wyłaniania się ruchu
społecznego, wskazując na cztery warunki:
sprzyjający kontekst strukturalny - zakorzeniona w kulturze i mentalności zbiorowej,
przekazywana przez wieki, tradycja kontestacji
pojawienie się strukturalnego napięcia - w społeczeństwie pojawić się muszą sprzeczności
interesów i wartości pomiędzy jego segmentami oraz związane z tym antagonizmy i
konflikty
wspólne przekonania (świadomość zbiorowa) - rozbieżność interesów czy wartości musi
zostać dostrzeżona, zdefiniowana, zinterpretowana i przeżyta emocjonalnie
zdarzenie inicjujące -jest to jakieś zdarzenie indywidualne, partykularne, ale o takirn
wydźwięku symbolicznym czy emocjonalnym, że stanowi wstrząs dla zbiorowości i
wyprowadza ludzi na ulicę
W tle wielu ruchów społecznych odnajdziemy trzy charakterystyczne doznania:
nierówności, niesprawiedliwości i deprywacji
Opierają się one zawsze na porównywaniu własnej sytuacji z sytuacją innych lub porównywaniu możliwości z aspiracjami Amerykańscy badacze ruchów społecznych: TED GIJRR i JAMES D A VIS mówią o poczuciu„relatywnej deprywacji"
RELATYWNA DEPRYWACJA - odczuwana jako niesprawiedliwa i niesłuszna, rozbieżność
między rzeczywistymi osiągnięciami a aspiracjami w dziedzinie standardu życia, zarobków, władzy
czy prestiżu
Zdarzenie inicjujące zamyka genezę ruchu społecznego. Zaczyna się właściwa „kariera" ruchu. Jej
pierwszym etapem jest REKRUTACJA CZŁONKÓW
9 MODELE REKRUTACJI CZŁONKÓW
modele rekrutacji członków:
MODEL WULKANICZNY - przekonanie, że ruch społeczny wybucha oddolnie, na skutek nagromadzenia napięcia i niezadowolenia wśród mas społecznych MODEL MOBILIZACJI ZASOBÓW - przekonanie, że ruch społeczny jest efektem manipulatorskich zabiegów działaczy czy ideologów, którzy propagują ideologię kontestacji i mobilizują bierne skądinąd i nieświadome masy społeczne do działań zbiorowych SYNDROM PASAŻERA NA GAPĘ - powstrzymywanie się od wspierania działań zbiorowych zmierzających do zdobycia dóbr publicznych, oparte na egoistycznie racjonalnej kalkulacji, w myśl której ryzyko działania jest nieopłacalne, gdy wywalczenie tych dóbr przez innych i tak przyniesie równe korzyści także biernym
W toku rekrutacji wyróżniają się na ogół dwie kolejne fale:
REKRUTACJA PIERWOTNA - przystąpienie do ruchu społecznego z autentycznych pobudek
ideowych i chęci walki o realizację celów ruchu
REKRUTACJA WTÓRNA - przystąpienie do ruchu społecznego, który się rozwija i odnosi sukcesy, w poszukiwaniu satysfakcji wspólnotowych i towarzyskich, a także spełnienia wj^phj^istyezn^ celów karierowych
...
jacekmioduszewski25