KLASYCZNE PODZIAŁY INSTRUMENTÓW POLITYKI PIENIĘŻNEJ

I.

1.      Instrumenty pośrednie ( np. kredyty refinansowe )

·         Operacja otwartego rynku

·         Stopa dyskontowa

2.     

Instrumenty bezpośrednie

·         Rezerwy obowiązkowe

·         Pułapy kredytowe

·         Pozostałe

II

1.      Narzędzia administracyjne

·         Rezerwy obowiązkowe

·         Pułapy kredytowe

·         Nieoprocentowane depozyty dewizowe

2.      Narzędzia o charakterze administracyjno-ekonomicznym

·         Kredyty refinansowe

3.      Narzędzia o charakterze rynkowym

·         Operacje otwartego rynku

III

1.      Środki ilościowej kontroli kredytu

·         Stopy refinansowe

·         System rezerwy obowiązkowej

·         Operacje otwartego rynku

·         Pułapy kredytowe

2.      Środki jakościowej i selektywnej kontroli kredytu

·         Maksymalne terminy płatności kredytów

·         Dodatkowe gwarancje powiązane z rodzajem i wysokością kredytów

·         Udzielanie bankom kredytów przez podawanie celów na które mogą być przyznawane kredyty lub ich zakaz w niektórych przypadkach

·         Procentowe ustalenie stosunku konkretnych pożyczek do kapitału banku.

Instrumenty polityki pieniężnej

Ustawa z dnia 29.sierpnia 1997r o NBP

( DzU. Nr.140 , poz. 939 )

Instrumenty NBP :

1.      Operacje depozytowo-kredytowe ( Standing facilities )

2.      Rezerwa obowiązkowa )

3.      ( OOR ) Operacje otwartego rynku

Ad 1) OPERACJE KREDYTOWE

Od 1989 roku NBP udzielał następujące rodzaje kredytów refinansowych :

1.      Kredyt refinansowy podstawowy

a)      kredyt celowy

b)     skonwertowany

c)      kredyt na rachunku bieżącym

d)     kredyt na inwestycje centralne

2.      Kredyty refinansowe pod zastaw papierów wartościowych

a)      kredyt lombardowy

b)     kredyt redyskontowy

3.      Kredyt aukcyjny

Kredyt aukcyjny udzielany w latach 90-33, pierwotna organizacja sprzedaży bonów pieniężnych NBP. Od roku 1993 zastąpiony szerszym instrumentem, czyli operacjami otwartego rynku

Kredyt celowy-Udzielany był na początku lat 90-tych bankom komercyjnym w celu uzdrowienia gospodarki finansowej banku. Kredyt celowy został zastąpiony kredytem redyskontowym.

Kredyt skonwertowany- Udzielany jednorazowo w 1989 roku bankom komercyjnym, które przejęły od NBP portfel  usług detalicznych.

Kredyt w rachunku bieżącym- Jest to kredyt banków komercyjnych na swoich rachunkach w banku centralnym.

Kredyty na inwestycje centralne- To kredyt zaciągnięty na inwestycje o zasięgu ogólnopolskim lub regionalnym. Kredyt ten ma  zadanie oddziaływanie na bank centralny . Jest to kredyt udzielany w największej ilości przez NBP.

Kredyt redyskontowy ( Art. 42, 43, 44, 45 )

Udzielany jest pod zastaw weksli. NBP ustala stopę kredytu redyskontowego oraz tzw. Kontyngent redyskonta.

1.      Bank centralny może odmówić bankowi komercyjnemu kredytu, jeśli nie spełnia on wiarygodności kredytowych.

2.      Bank centralny może udzielić kredytu w wysokości mniejszej niż bank komercyjny się domaga.

Warunki, którym powinny odpowiadać weksle przyjmowane  przez NBP oraz redyskonta:

1.      Odpowiadające określonym przepisom prawa wekslowego.

2.      Od których uiszczono opłatę skarbową we właściwej wysokości

3.      Pochodzące z dokonywanych obrotów gospodarczych ( weksle kupieckie i handlowe )

4.      Podpisane przez wystawców i akceptantów

5.      Których termin płatności wynosi max 3 miesiące

6.      Z terminem płatności w określonym dniu

7.      Płatne w oddziałach banków, w których dłużnicy mają rachunki

8.      Opatrzone indosem otwartym ( in blanco ) w banku, który weksel zdyskontował bez klauzul ograniczających prawo przeniesienia lub prawo zwrotnego poszukiwania

9.      Podpisana w sposób bezsporny umożliwiający identyfikację podpisanych osób.

Indos-przeniesienie praw z weksla

                   TRANZAKCJA                                   DYSKONTO                                        Redyskonto                

WYSTAWCA                       REMITENT                      BANK KOMERCYJNY                       NBP           

(DŁUZNIK)                       (WIERZYCIEL)                                                                                   (W)

(W)                                             (W)

                                                                                                                                                                                                                                                                                                egzekucja                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      BANK DŁUŻNIKA

Dłużnik przekazuje weksel remitentowi, ten może albo trzymać go do dnia spłaty, lub płacić tym wekslem dalej. Może również iść do banku i dokonać dyskonta weksla. Wtedy bank komercyjny bierze kredyt dyskontowy i zastawia wekslem. NBP przekazuje ten weksel do banku dłużnika. Jeżeli na rachunku dłużnika są pieniądze, to przekazuje je do NBP na spłatę kredytu. Jeżeli ich nie ma, to bank dłużnika przesyła weksel do NBP który ten weksel oprotestowuje, może on rozpocząć działania egzekucyjne wobec dłużnika. NBP ściąga należności kredytu redyskontowego z rachunku banku komercyjnego, przesyła mu weksel oprocentowany i bank który wziął weksel redyskontowy rozpoczyna egzekucję tego weksla.

Kredyt lombardowy- udzielany jest pod zastaw papierów wartościowych ( bony skarbowe, obligacje czyli papiery wartościowe rządowe )

Maksymalna wielkość udzielonego kredytu wynosi 80% wartości nominalnej papierów będących zastawem.

W momencie niespłacenia kredytu- odsetki wynoszą 2*stopa lombardowa                                       ( st.lomb. 16*2 =32 odsetki karne )

W 2000 roku wprowadzono zapis, iż kredyt lombardowy jest kredytem jednodniowym . O/N- overnight – na jeden dzień. Jednego dnia jest kredyt udzielony , drugiego jest spłacany.

Kredyt lombardowy- O/N

Depozyt                  - O/N

Stopa kredytu lombardowego            podstawowe (bazowe ) stopy NBP

Stopa kredytu redyskontowego  

Stopa kredytu refinansowego ustalana jest automatycznie i jest o 1 punkt procentowy wyższa od kredytu lombardowego. Stopa kredytu refinansowego jest ustalana tylko na inwestycje centralne.

W 1997r. NBP wykorzystał tzw. Instrument nadzwyczajny-  Depozyty dla ludności w NBP. Przyczyny nadpłynności na b. Wysokim niebezpiecznym poziomie , b. wysoki popyt na kredyt. NBP chciał ściągnąć

pieniądze od ludności bez pośrednictwa banków komercyjnych. Druga rzecz ,to to, że chodziło o wzrost oszczędności w gospodarce, a przez to-wzrost kredytów inwestycyjnych w gospodarce.

Obecna ustawa zakazuje prowadzenia tego rodzaju instrumentu przez NBP, głównie pod naciskiem zachodu . Bank centralny może jednak produkować papiery wartościowe dla ludności ( tzw. Bony wartościowe )

Pułapy kredytowe (limity , plafony )- jest to procentowo ustalana wielkość kredytu, jakie banki komercyjne mogą udzielać swoim klientom. Pułapy kredytowe były w latach 1989-92. Pułapy kredytowe udzielane były największym ówczesnym bankom komercyjnym, które łącznie udzielały 80% kredytów. Limity kredytowe nie dotyczyły kredytów na budownictwo mieszkaniowe i skup płodów rolnych.

POLITYKA PIENIĘŻNA- To sztuka rządzenia państwem, która wiąże się z działalnością państwa, jako instytucji. Polityka odnosi się jako sztuka rządzenia do organizacji społecznych, gospodarczych, zawodowych, politycznych a także samorządowych jak również odnosi się do osób fizycznych .

Jest to zespół sądów, określających bliższe lub dalsze cele i kierunki działania a także sposoby realizacji celów.

W odniesieniu do polityki pieniężnej jest to zespół sądów określających cele gospodarki pieniężnej i sposoby ich osiągania.

Polityka pieniężna, to działalność banku centralnego prowadzona w imieniu państwa, polegająca na wyborze celów makroekonomicznych pieniężnych za pośrednictwem oddziaływania na podaż pieniądza i regulowania jej wysokości poprzez wybrane instrumenty administracyjne albo rynkowe.

                                                                                          Wzrost gospodarczy( od 5%PKB np.)

                                                                          Polityka

                                                                          Pieniężna                             z zagranicą

                                                                                                                    ( bilans płatniczy)

Inflacja ( np. 25 % )                                                                                                         równowaga

                                                                               bezrobocie

Wpływ polityki pieniężnej na bezrobocie uzewnętrznia się w oddziaływaniu na bezrobocie cykliczne 9 koniunkturalne ).

Z punktu widzenia wzrostu polityka pieniężna ma dostarczać środków na realizację inwestycji centralnych lub inwestycji przedsiębiorstw poprzez kredyty udzielone przez banki komercyjne ( transmisja impulsów pol.pien. w gospodarkę ).

Polityka pieniężna w stosunkach do zagranicy ma gwarantować dostęp do środków dewizowych, potrzebnych na obsługę wymiany zagranicznej.

Polityka pieniężna w zakresie walki z inflacją ma za zadanie stabilizować obiekt i wielkość funkcjonującego pieniądza w gospodarce poprzez regulowanie podaży pieniądza i kształtowanie popytu na pieniądz.

Polityka pieniężna jest najważniejszym instrumentem kształtującym zagregowany popyt ogólno – gospodarczy i wydatki określające wspólnie aktywność gospodarczą.

Polityka pieniężna ma do spełnienia różne zadania i różne jest jej znaczenie w zależności od istniejącego systemu funkcjonowania gospodarki tzn. albo w warunkach protekcjonalizmu lub liberalizmu gospodarczego polityka pieniężna nabiera szczególnego znaczenia z racji oddziaływania w sposób pośredni na gospodarkę wraz ze wzrostem liberalizacji gospodarki.

Politykę pieniężną dzielimy w zależności od przedmiotu oddziaływania na politykę ustrojową i politykę procesową.

Polityka pieniężna ustrojowa

1)     Reguluje stosunki walutowe pomiędzy walutą krajową a zagraniczną

2)     Reguluje sposoby zaopatrzenia w pieniądz

3)     Kontrola całego systemu bankowego

4)     Kontrola podmiotu realizującego politykę pieniężną oraz jej cele i realizacja.

Polityka procesowa

Obejmuje kombinacje celów i środków, których zadaniem jest sterowanie pieniądzem, gospodarowanie nim, regulowanie regulowanie podaży i popytu na pieniądz z punktu widzenia celów długookresowych.

Strategia pol. Pieniężnej rozwija się na podłożu określonej teorii pieniądza w której cele długofalowe realizowane są za pomocą polityki procesowej poprzez metody ustalane za pomocą polityki ustrojowej.

Polityka pieniężna  ma za zadanie neutralizować negatywne skutki bądź impulsy pochodzące z tzw. Sfery realnej gospodarki. Mogą to być impulsy, które mają charakter pieniężny bądź psychologiczny.

CELE POLITYKI PIENIĘŻNEJ

Cele te można wyodrębnić wg. Różnych kryteriów :

1)     kryterium czasu

·         cele krótkookresowe

·         cele wieloletnie ( strategiczne )

cele krótkookresowe określane są jako bieżące lub doraźne. Dotyczą np. aktualnego poziomu stóp procentowych, kursu walut, preferencji kredytowych.

Cele strategiczne to etapy i sposoby dochodzenia do stabilności pieniądza

-          stabilizacja siły nabywczej pieniądza

-          konsolidacja systemu bankowego

-          współpraca z organami władzy administracyjnej i samorządowej

2)     kryterium podmiotowe polityki pieniężnej

podmioty zainteresowane :

·         bank centralny

·         cały sektor bankowy

B.C - cele : kształtowanie rezerw obowiązkowych, emisja pieniądza pierwotnego, stopy procentowe od udzielonych kredytów redyskontowych lub refinansowych.

Cały sektor bankowy- cele :                                                                                                                                         -      organizacja systemu rozliczeń międzybankowych

-          zasady kształtowania polityki depozytowo-kredytowej

-          zasady dotyczące funkcjonowania rachunków bankowych ( patrz m.in. Prawo Bankowe, Ustawy o NBP )

3)     kryterium przedmiotowe

cele:

·         czysto pieniężne

·         ogólnogospodarcze

cele czysto pieniężne : np.- regulowanie stosunków dewizowo-walutowych,

                                           - właściwe kształtowanie emisji pieni...