Przestrzeń - trójwymiarowa, geometryczna i rozległa forma, pozwalająca się dzielić na odcinki.
Czas - trwanie, nieodwracalna konsekwencja przepływu zdarzeń z przeszłości przez teraźniejszość w przyszłość.
Są one czynnikami obiektywnymi; ich cechy są niezależne od wypełniającej je materii.
º Człowiek nie rodzi się ze zmysłem czasu – jego aparat orientacji czasowo-przestrzennej jest określany przez kulturę, do jakiej należy. Są to z założenia pojęcia abstrakcyjne.
º Czas nigdy wcześniej nie był tak ceniony, a przestrzeń tak szybko nie kurczyła się jak współcześnie.
º Stosunek ludzi pierwotnych do tych zagadnień był z reguły konkretny i przedmiotowo-zmysłowy.
º Są to naturalne wyznaczniki życia, ale o charakterze potężnych i tajemniczych sił
º Czas może być dobry albo zły, sprzyjający lub nie … (podobnie przestrzeń)
º Podział na przeszłość, teraźniejszość i przyszłość możliwy jest dopiero w przypadku przyjęcia linearnej koncepcji czasu z ideą jego nieodwracalności (w pewnych okresach dominuje cykliczna koncepcja czasu – np. coroczne święta, pory roku)
º W antyku czas pozbawiony był homogennej, chronologicznej kolejności i podobnie jak przestrzeń nie był jeszcze pojęciem abstrakcyjnym.
º Nie można mówić o jednakowych kategoriach czasu i przestrzeni dla całego średniowiecza – wszystkich krajów Europy.
º Przełom od okresu późnego średniowiecza – pojawienie się i wzrost znaczenia klasy ludności miejskiej (praktyka gospodarcza i styl życia diametralnie różne od życia wsi). Zmiana systemu czasu z „epoki biblijnej” na „epokę kupców” (związek z rozwojem kupiectwa, rzemieślnictwa i nauki).
º Źródło naszej wiedzy: sztuki plastyczne i literatura - prawdziwy (wyższy) realizm cechuje tylko świat istot boskich (związek z etyką i ideologią).
º Czas i przestrzeń nigdy w średniowieczu nie uzyskały takiego stopnia niezależności jaki mają współcześnie ß skłonność do uniwersalizmu i jednolitego pojmowania rzeczywistości.
º Epos i mitologia – odbicie jednej, archaicznej warstwy kultury. (podobnie żywoty świętych, listy, traktaty, dokumenty gospodarcze, eposy bohaterskie)
º Źródła pisane – język, terminologia, formuły, wyrażenia i grupy słowne
º Sztuka – anonimowa; odtwarzanie ugruntowanej przez tradycję maniery; wyróżnianie idei i pojęć o uniwersalnym znaczeniu. („Teologia sztuki”)
º W średniowieczu trudne do rozróżnienia były granice pomiędzy fikcją a prawdą, tak samo jak brak podziału między literaturą świecką a sakralną.
º Kategoria czasu jak i inne elementy „modelu świata”, była stosowana spontanicznie i podświadomie.
Druk i opracowanie: Michał Pyka
hayde