Duchowość świeckiego apostoła.pdf

Ks. Marek Chmielewski

DUCHOWOŚĆ ŚWIECKIEGO APOSTOŁA *

Współczesny niemiecki myśliciel i teolog, Karl Rahner

(† 1984) w jednej ze swoich książek pisze, że „każdy chrześcija-

nin jest wszędzie i zawsze apostołem już przez to, że jest chrze-

ścijaninem. Być chrześcijaninem i być apostołem to w gruncie

rzeczy to samo. […] Działalność apostolska jest dostępna każ-

demu chrześcijaninowi w każdej sytuacji życia […] każdy jest

apostołem już przez to samo i w tej mierze w jakiej jest chrześci-

janinem” 1 . Powyższe słowa są wiernym odczytaniem nauki So-

boru Watykańskiego II, który przed 40. laty dokonał gruntownej

odnowy Kościoła, między innymi przez przypomnienie donio-

słej roli ludzi świeckich w ludzie Bożym (por. LG 30). Jeszcze

dobitniej wyraził to Jan Paweł II w posynodalnej adhortacji Chri-

stifideles laici o powołaniu i misji świeckich w Kościele i w świe-

cie (30 XII 1988). Nawiązując do soborowego stwierdzenia, że

świeccy są „pełnoprawnymi członkami Kościoła objętymi jego

tajemnicą i obdarzonymi specyficznym powołaniem, którego ce-

lem w sposób szczególny jest szukanie Królestwa Bożego zajmu-

jąc się sprawami świeckimi i kierując nimi po myśli Bożej” (LG

31), Papież podkreśla, że winni oni „uświadamiać sobie coraz

wyraźniej nie tylko to, że należą do Kościoła, ale że sami są Ko-

ściołem, to znaczy wspólnotą wiernych żyjących na ziemi pod

jednym przewodnictwem Papieża, oraz pozostających z nim w

————————

* Opublikowano w: „Abyście szli i owoc przynosili” (J 15, 16). Kongres ruchów i

stowarzyszeń katolickich Diecezji Radomskiej 7 maja 2005 r. Materiały , red. P. Wal-

kiewicz, Radom 2005, s. 17-37.

1 O możliwości wiary dzisiaj , Kraków 1983, s. 250.

łączności Biskupów. Oni są Kościołem” (ChL 9). To niezwykle

ważne, wprost przełomowe stwierdzenie, o dalekosiężnych

skutkach teologicznych i duszpasterskich.

Cały Kościół jest misyjny ze swej natury, jako posłany przez

Ojca i Syna w mocy Ducha Świętego (por. AG 2). Świeccy nato-

miast stanowią jego znakomitą część, nie tylko pod względem

ilościowym. Jest więc rzeczą oczywistą, że posłannictwo apostol-

skie staje się udziałem każdego z ludzi ochrzczonych do tego

stopnia, że wyznacza styl życia i realizowania powołania do

świętości, o czym także przypomniał ostatni Sobór (por. LG 39).

Apostolstwo wpisuje się więc w samo sedno duchowości świec-

kiego chrześcijanina. Odpowiedzialność za głoszenie Ewangelii i

doprowadzanie innych do zjednoczenia z Chrystusem nigdy nie

było i nie jest zastrzeżone wyłącznie dla hierarchii czy osób za-

konnych, choć w historii Kościoła bywały okresy, kiedy nie do-

ceniano roli świeckich. Apostolstwo i ewangelizacja to jest także

odpowiedzialność ludzi świeckich, zwłaszcza tych, którzy zaan-

gażowani są w różnego rodzaju zrzeszenia chrześcijańskie. Pod-

stawowym ich zadaniem a zarazem kryterium bycia w Kościele

— jak podkreśla Jan Paweł II w adhortacji Christifideles laici —

jest bowiem troska o doprowadzenie do świętości wszystkich

swoich członków (por. ChL 30).

Jeżeli zatem każdy świecki wezwany jest do bycia apostołem,

i to stanowi istotny wymiar jego życia chrześcijańskiego, to nale-

ży zapytać się, na czym polega jego duchowość. W dobie współ-

czesnego zamieszania pojęć wydaje się słuszne, aby odpowiedzi

na to pytanie szukać w samym uściśleniu i wyjaśnieniu kluczo-

wych słów zawartych w tytule niniejszej refleksji. Doprecyzowa-

nie, czym jest duchowość, co to jest świeckość i apostolstwo, po-

zwoli ukazać główne rysy duchowości apostoła świeckiego.

1. Duchowość

W Liście apostolskim Novo millennio ineunte (6 I 2001), pro-

gramującym życie i działalność Kościoła na trzecie tysiąclecie,

Jan Paweł II pisze, że „mimo rozległych procesów laicyzacji ob-

serwujemy dziś w świecie powszechną potrzebę duchowości,

która w znacznej mierze ujawnia się właśnie jako nowy głód

modlitwy” (NMI 33). Ta powszechność zainteresowania ducho-

wością sprawia, że w ostatnich latach bardzo dużo publikuje się

na ten temat i w ogóle dużo mówi. Słowo „duchowość”, trakto-

wane jako nowe pojęcie, na trwałe weszło do języka codzienne-

go, co sprawiło — niestety — za stało się zbyt wieloznaczne.

Nierzadko o duchowości mówi się jako stanie psychicznym, dla-

tego zwłaszcza w Ameryce psychologowie chętnie własne gabi-

nety terapeutyczne nazywają centrami duchowości lub centrami

duchowej odnowy. Z uwagi na uprzedzenia co do chorób psy-

chicznych, taka nieuprawniona zmiana szyldu przynosi wy-

mierne skutki, także ekonomiczne. Wobec tego duchowość utoż-

samia się ze stanami „wyższej”, to znaczy „odmiennej świado-

mości” (W. James), lub ze „szczytującymi stanami świadomości”

(A. Maslow).

Różnorodność przejawów tego „przebudzenia duchowego”

może czasem przypominać — mówiąc językiem Tomasza Mer-

tona — wrzask sępów krążących nad padliną 2 . Okazuje się bo-

wiem, że im bardziej wątpliwy i kontrowersyjny jest przedmiot

tego zainteresowania, tym większy czyni się wokół niego hałas.

Rodzi to wiele nieporozumień odnośnie do duchowości w ogóle,

a nawet podejrzeń co do jej merytorycznej zasadności i celowo-

————————

2 Zen i ptaki żądzy , Kraków 1995, s. 7.

ści 3 . Wobec tego trzeba podjąć próbę uściślenia, o czym mówimy,

gdy używamy pojęcia „duchowość”.

Na początek warto zaznaczyć, że pojęcie „duchowość” nie

jest wcale nowe, choć jest prawdą, że do słownika teologicznego

z całą siłą powróciło po wiekach dopiero około sto lat temu. Po

raz pierwszy natomiast pojawiło się w listach przypisywanych

św. Hieronimowi z lat dwudziestych V wieku 4 . Współcześnie na-

tomiast określa ono podstawowy wymiar człowieczeństwa, ja-

kim jest zdolność do autotranscendencji, czyli przekraczania sie-

bie i aktualnych potrzeb, przy całym zaangażowaniu wewnętrz-

nego świata swojego intelektu, woli, uczuć, zdolności, wrażliwo-

ści itp. W zależności od tego, ku jakim treściom lub wartościom

zwraca się ta typowo ludzka zdolność, można mówić o różnych

typach duchowości. Jeśli więc jest to odniesienie do Boga

Trójosobowego, objawiającego się w Jezusie Chrystusie, wów-

czas mówimy o duchowości chrześcijańskiej, albo o życiu du-

chowym. Przez to ostatnie rozumiemy takie uprzedzające dzia-

łanie Ducha Świętego na mocy Misterium Paschalnego Chrystu-

sa i taką odpowiedź ze strony ochrzczonego, że owocem tej

współpracy z łaską jest świętość i dojrzała osobowość eklezjal-

na 5 . Jan Paweł II życie duchowe określa za św. Pawłem po prostu

jako „życie w Chrystusie, życie według Ducha Świętego” (VC

93).

————————

3 Zob. A. G. Matanić, La spiritualità come scienza. Introduzione metodologica al-

lo studio della vita spirituale cristiana , Cinisello Balsamo 1990, s. 9.

4 Św. Hieronim, De scientia divinae legis , PL 30, 105-166; 9, 114b-115a.

5 Zob. A. G. Matanić, La spiritualità come scienza. Introduzione metodologico al-

lo studio della vita spirituale cristiana , Cinisello Balsamo 1990, s. 37-43; M. Chmie-

lewski, Metodologiczne problemy posoborowej teologii duchowości katolickiej , Lublin

1999, s. 70-77.

W środowisku polskich teologów duchowości, a zwłaszcza w

lubelskiej szkole teologii duchowości, zajmujemy się życiem du-

chowym także od strony fenomenologiczno-psychologicznej.

Mówimy zatem, że duchowość jest zespołem postaw, które ce-

chuje trojakie odniesienie: intelektualno-poznawcze, emocjonal-

no-wartościujące i tzw. behawioralne 6 . Przenosząc to na grunt

wiary chrześcijańskiej należałoby powiedzieć, że duchowość

chrześcijańska, albo życie duchowe jako współpraca z Duchem

Świętym, przejawia się w postawach wobec Boga, Kościoła,

człowieka i świata. Chodzi więc o to, jak człowiek ochrzczony

rozumie te podstawowe wartości; w jakim miejscu przyjętej

przez siebie hierarchii sytuuje te wartości i jak one w praktyce

określają jego postępowanie.

Jeśli chodzi o postawę wobec Boga objawiającego się w Jezu-

sie Chrystusie, to w duchowości chrześcijańskiej stanowi ona

sam fundament. Postawienie Chrystusa w centrum życia, wyni-

kające z przyjętego chrztu, a więc odpowiedź wiary, nadziei i mi-

łości jest tym, co w sposób zasadniczy odróżnia duchowość

chrześcijańską od jakiejkolwiek innej. Właśnie ze względu na

Chrystusa chrześcijanin, katolik, nie może opowiadać się za in-

ną, z pozoru atrakcyjniejszą duchowością, na przykład daleko-

wschodnią. Byłaby to ewidentna zdrada Chrystusa. Ewentualne

podobieństwa w żaden sposób nie są w stanie pokonać głębo-

kich różnic teologicznych, antropologicznych i kulturowych.

Dla świeckiego chrześcijanina, zarówno mężczyzny jak i ko-

biety, prawda o Bogu Trójosobowym, objawiającym się w Chry-

stusie, nie może być abstrakcyjną lub mitologiczną treścią o wy-

dźwięku moralizatorsko-estetycznym. Ona musi stać się sensem

————————

6 Zob. W. Słomka, Teologia duchowości , w: M. Chmielewski, W. Słomka, Pol-

scy teologowie duchowości , Lublin 1993, s. 232; H. Wejman, Zbawcza wartość du-

chowości miłosierdzia , Poznań 1999, s. 20-23.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: