Region klim, procesy i czynniki.doc

REGION KLIMATYCZNY – obszar odznaczający się typowym dla niego całokształtem stanów atmosfery i procesów pogody w pobliżu powierzchni Ziemi, określony na podstawie wieloletnich obserwacji.

PODZIAŁ REGIONALIZACJI KLIMATÓW:

1.    GENETYCZNE – sporządzone na podstawie czynników radiacyjnych (np. bilansu promieniowania) i cyrkulacyjnych.

2.    OPISOWE (RZECZYWISTE) – wynikają z rozkładu czasowego i przestrzennego elementów klimatu.

3.    KRAJOBRAZOWE – podobieństwo krajobrazów roślinnych jest efektem podobieństwa klimatów.

4.    WEDŁUG OZNAK HYDROLOGICZNYCH – „rzeki są produktem klimatu” (Wojejkow, Penck).

REGIONALIZACJA KLIMATÓW WG W. OKOŁOWICZA (1964, 1969), źródłem informacji o warunkach klimatycznych są:

1.       lądy – zespoły roślinne, wysokość n.p.m.;

2.       oceany – prądy morskie, zasolenie, barwa wody;

3.       rozkład elementów meteorologicznych:

- średnich miesięcznych temperatur

- rocznych amplitud temperatury

- poziomego gradientu zmian temperatury i amplitudy

- opadów

- kierunków wiatru.

Wyróżnił 5 stref i 29 typów.

Skala przestrzenna klimatu – przestrzeń geograficzna jest silnie zróżnicowana, dlatego istnieje potrzeba analizowania mniejszych jednostek geograficznych.

Najczęściej używany jest podział:

Makroklimat – reprezentuje cechy klimatyczne w dużej skali przestrzennej, np.:

strefy, kontynentu, kraju, regionu, itp.

jest sumą klimatów mniejszych jednostek.

Mezoklimat – zwany jest klimatem miejscowym lub lokalnym, obejmuje:

miasto, wzgórze, kompleks leśny, dolinę rzeczną, itp.

Topoklimat – w obrębie mezoklimatu określa drobne różnice w warunkach atmosferycznych, wynikające z różnego położenia, np.:

• w mezoklimacie doliny wyróżniamy topoklimat:

Ø                 dna

Ø                 zboczy o przeciwstawnych ekspozycjach

• • w mezoklimacie miasta wyróżniamy topoklimat:

Ø                 ulic różnie usytuowanych

Ø                 placów

Mikroklimat – odzwierciedla wybitnie lokalne, bardzo drobne oddziaływanie środowiska na warunki atmosferyczne, np.:

• w mezoklimacie miasta – topoklimacie ulicy – wyróżniamy:

Ø      mikroklimat stron słonecznych i odsłonecznych ulicy

Ø      mikroklimat części ulicy zadrzewionej i pozbawionej roślinności

Ø      mikroklimat dziedzińców

• • w mezoklimacie kompleksu leśnego – topoklimacie polany leśnej i jej otoczenia  wyróżniamy:

Ø      mikroklimat runa leśnego

Ø      mikroklimat powierzchni czynnej (zewnętrznej powierzchni koron)

I. Procesy  klimatyczne:

1.       obieg ciepła – różnicuje warunki termiczne atmosfery

2.       obieg wilgoci – zamknięty cykl wzajemnie powiązanych procesów: parowania – konwekcji i adwekcji pary wodnej – kondensacji – powstawania chmur – opadów – spływu i wsiąkania

3.       cyrkulacja atmosferyczna – jest efektem nierównomiernego rozkładu ciepła na powierzchni Ziemi.

II. Czynniki geograficzne:

1.       szerokość geograficzna :

·         różnicuje dopływ energii promienistej Słońca

·         wpływa na strefowość w rozmieszczeniu różnych elementów klimatu

2.       rozkład lądów i mórz:

·         w różny sposób wpływają na właściwości kształtujących się nad nimi mas powietrza

·         w oceanach dużą rolę odgrywają prądy morskie

·         nad lądami: rzeźba i pokrycie terenu

·         różne właściwości wody i lądów powodują podział klimatu na:

• • morski:

·         małe amplitudy dobowe i roczne temperatury powietrza

·         chłodne lato - łagodna zima – wiosna chłodniejsza niż jesień

·         duże zachmurzenie

·         częste mgły

·         stosunkowo wysokie opady – równomiernie rozłożone w roku – maksimum na przełomie jesieni i zimy

·         wiatry osiągają większe prędkości

• • lądowy (kontynentalny):

·         w miarę oddalania od wybrzeży amplitudy dobowe i roczne wzrastają

·         ciepłe lato – mroźna zima – wiosna cieplejsza od jesieni

·         zachmurzenie większe latem (przewaga Cu, Cb) niż zimą (St)

·         w głąb lądu sumy opadów maleją – maksimum letnie

3.       Wysokość bezwzględna:

·         zwiększa się przeźroczystość – wzrasta natężenie promieniowania – zwiększa się promieniowanie efektywne

·         spada temperatura i ciśnienie

·         amplituda dobowa i roczna zmniejsza się

·         zawartość pary wodnej maleje

4.       Ukształtowanie terenu i jego ekspozycja:

·         duże zachmurzenie i większe sumy opadów po stronie dowietrznej

·         roczne sumy opadów wzrastają, średnio 70 – 100mm/100m, ale tylko do pewnej wysokości; w wysokich partiach występuje inwersja opadów:

Ø      Himalaje              - ok. 1300m

Ø      Alpy                            - ok. 2000m

Ø      Kaukaz               - ok. 2500m

Ø      Tatry              - ok. ok. 1800 – 2000m (w zimie niżej)

·         występowanie granicy wiecznego śniegu:

Ø      kraje polarne                                           - 300 – 1000 m

Ø      szerokości umiarkowane              - 800 – 3200m

Ø      szerokości  zwrotnikowe              - 5000 - 6000m

Ø      szerokości równikowe                            - 4500 – 5000m

·         tworzą się lokalne cyrkulacje: feny, wiatry górskie, dolinne i lodowcowe.

5.       Prądy morskie:

·        przenoszą ok. ½ ciepła z niskich do wysokich szerokości

·         powodują silne kontrasty termiczne między poszczególnymi częściami oceanów, zwłaszcza w porze jesienno – zimowej

·         ciepłe prądy powodują dodatnie anomalie termiczne, np.

u wybrzeży Europy (150 – 210 dni bez przymrozków, lasy iglaste i mieszane; Kanada – 60 dni bez przymrozków, tundra)

·         chłodne prądy powodują ujemne anomalie termiczne:

Ø    zwiększają częstość mgieł

Ø    przyczyniają się do tworzenia pustyń mglistych

Ø    wzmacniają inwersję pasatową

Ø    intensywniej rozwija się cyrkulacja bryzowa

6.       Szata roślinna:

·         zwarta pokrywa hamuje dopływ promieniowania słonecznego w dzień

·         zmniejsza wychłodzenie radiacyjne w nocy

·         łagodzi dobowe i roczne wahania temperatur

·         stanowi źródło pary wodnej

·         opad atmosferyczny ma ograniczony dopływ do powierzchni gruntu

Znaczenie  lasów

·         zmniejszają amplitudy dobowe i roc...