Andrologia - dziedzina medycyny zajmująca się budową, czynnościami fizjologicznymi, diagnozowaniem i leczeniem
męskiego układu płciowego ze schorzeń (np. zapalenia, zaburzenia funkcji, ograniczona płodność, nowotwory), wad patologicznych w aspekcie endokrynologicznym, naczyniowym i operacyjnym.
Angiologia (z grec. ἀγγεῖον "angeion" - "naczynie") – nauka o układzie naczyniowym i limfatycznym oraz ich
chorobach. Jest podspecjalnością interny oraz chirurgii.
BIOMEDYCZNE PODSTAWY ROZWOJU CZŁOWIEKA
Bios-życie, Logos-nauka >> Biologia
Biologia - nauka o życiu i funkcjonowaniu organizmów żywych.
Karol Lineus - zaliczył jako pierwszy człowieka do zwierząt 1835r.
Jean Baptiste de Monet Lamarck - wprowadził pojęcie Biologii jako pierwszy.
VITA - dynamiczny stan organizmów przejawiający się ich zdolnością do:
- tworzenia i odtwarzania określonych struktur
- wzrost i rozwój-filogeneza (rozwój rodowy)
Od momentu pojawienia się organizmów na ziemi do czasów obecnych.
Filogeneza - rozwój populacji, np. kształtowanie się ssaków z gadów człekokształtnych
-rozwój osobniczy-ontogeneza (życie wewnątrzmaciczne i życie zewnątrzmaciczne)
ONTOGENEZA - rozwój osobniczy od momentu zapłodnienia do śmierci.
(zapłodnienie, zygota, okres embrionalny, płód)
--Od narodzin do końca 1 miesiąca życia, --okres niemowlęcy od 2 miesiąca do 1 roku
--Okres poniemowlęcy, --dziecięcy (przedszkolny) --późno dziecięcy (szkolny)
--dojrzewania (menarche-miesiączka) (polucja-wytrysk)
--okres młodzieńczy –okres pełnej dorosłości i stabilizacji życiowej.
--okres starzenia się (od 60 roku życia)
-okres starości (późna starość)
--śmierć (montis, letalizm)
PRZEJAWEM ŻYCIA SĄ CZYNNOŚCI ŻYCIOWE:
-respiracja- oddychanie.
-odżywianie- pobieranie pokarmu.
-wydalanie- najważniejszy organ wydalniczy i filtracyjny-nerki.
-wydalanie moczu ostatecznego-mikcja.
-pobudliwość - zdolność do odbierania bodźców wiąże się z funkcjonalnym układem
Nerwowym, hormonalnym.
-adaptacja do zmieniających się warunków środowisk życiowych.
-ciągły ruch.
-rozmnażanie-dotyczy całej populacji.
Organizmy żywe stanowią układy otwarte co oznacza że wymieniają materie i energie z otoczeniem przeprowadzając podstawowe procesy życiowe.
Życie powstało w procesie biogenezy a w dalszych ciągach ewolucji powstała wspólnota organizmów żywych z licznymi gatunkami o rozmaitych formach.
CECHY SPECYFICZNE DLA ORGANIZMÓW ŻYWYCH:
-podobny schemat budowy komórkowej.
-własny metabolizm (anabolizm, katabolizm)
-zdolność do samo powielania się i dziedziczenia cech (jest to możliwe dzięki kwasowi DNA-deoksyrybonukleinowy)
-utrzymanie homeostazy (równowagi biologicznej)
-ewolucja-(działa na wszystkie organizmy)
-oddziaływania międzypopulacyjne i międzyosobnicze(pozytywne, neutralne, negatywne)
-wielopoziomowa struktura w której można wyróżnić następujące poziomy (poziom makrocząsteczek i ich kompleksów) (poziom organelli komórkowych czyli jądra komórkowego, mitochondriów, lizosomów)
(poziom komórkowy) (poziom tkanek) (poziomów organów-narządów) (poziom układów) (poziom całych organów wielokórkowych)
-występowanie wybranych zw. Organicznych (sacharydy, białka, tłuszcze czyli lipidy)
-występowanie zw. nieorganicznych.
W FUNKCJONOWANIU ŻYWEJ MATERII MOŻNA WYRÓŻNIĆ 3 PODSTAWOWE POZIOMY KTÓRE TWORZĄ UKŁAD HIERARCHICZNY:
-poziom komórkowy (organelle komórkowe +całe komórki)
-poziom organizmalny(tkanki, organy, układy i całe organizmy wielokomórkowe)
-poziom ponadorganizmalny (populacje, biocenozy, biotopy w biosferze-sfera życia)
MEDYCYNA - jest nauką która ściśle koreluje z biologią zwłaszcza na poziomie dyscyplin podstawowych.
MORFOLOGIA - nauka o budowie zewnętrznej (morfe) ciało to budowa morfologiczna.
ANATOMIA - (anatome - rozcinać) w środku anatomiczna. Nauka o budowie wewnętrznej.
FIZJOLOGIA - (physis - czynność) -określenie czynności komórek, tkanek, narządów, układów
(płuca-wymiana gazowa) (skóra-termoregulacja).
CYTOLOGIA - nauka o komórkach.
HISTOLOGIA - nauka o tkankach.
ORGANOGRAFIA - nauka o narządach.
PATOLOGIA - nauka o chorobie.
HIGIENA - (higiejnas - leczniczy, przynoszący zdrowie) Nauka zajmująca się zapobieganiu chorobom.
EPIDEMIOLOGIA-nauka o chorobach zakaźnych
IMMUNOLOGIA-nauka o odporności.
ONKOLOGIA-nauka o nowotworach(carcinoma, melanowa, chłoniak)
PARAZYTOLOGIA.
EMBRIOLOGIA-nauka o życiu płodnym.
GENETYKA (Mandel)
DYSCYPLINY KLINICZNE W MEDYCYNIE:
(zajmują się określonymi jednostkami chorobowymi)
NEONATOLOGIA (choroby noworodków i niemowląt)
PEDIATRIA
CHIRURGIA
- naczyniowa (żylaki)
- Miękka (brzuch, klatka piersiowa)
- Plastyczna (rekonstrukcja) urazowa (traumatologia)
- Kostna (twarda-ortopedia) ginekologiczna(choroby układu rozrodczego kobiet)
Andrologia (choroby układu rozrodczego mężczyzn)
Położnictwo, seksuologia (wszelkie aspekty życia seksualnego) okulistyka.
Laryngologia (choroby krtani, jamy nosowej, gardło, uszy)
Dermatologia(choroby skóry)
Wenerologia(infekcje przenoszone drogą płciową)
Neurologia(choroby układu nerwowego-epilepsja)
Psychiatria-(choroby psychiczne - schizofrenia, depresja)
Stomatologia, Interna (choroby wewnętrzne) :
Endokrynologia, diabetologia (cukrzyca)
hepatologia (choroby wątroby)
andiologia (choroby naczyń krwionośnych)
hematologia (choroby krwi-białaczka)
urologia (pęcherz, cewka moczowa)
Nefrologia - (nerki)
Gastrologia - (żołądek)
Enterologia - (jelita-choroby)
Pulmonologia (choroby płuc)
Foniatria - (zaburzenia dźwięku)
Kardiologia (choroby serca)
BIOLOGIA ŁĄCZY SIĘ Z INNYMI DZIEDZINAMI:
- biochemia, biofizyka, kosmologia, biogeografia, bionika, biocybernetyka.
SCHEMAT OD KOMÓRKI DO ORGANIZMU:
Komórka: --jajo -> komórka rozrodcza –neuron – komórki glejowe.
Narządy(organy): serce, wątroba, łechtaczka, penis, pochwa, jajowody, nasieniowody, móżdżek, tarczyca, śledziona, jelito cienkie i grube, trzustka, jama ustna, nosowa, żołądek.
Układy:
--układ powłokowy (skóra, owłosienie ciała, gruczoły skórne, potowe, łojowe, zapachowe (apokrynowe)
--układ nerwowy (centralny, obwodowy, autonomiczny)
--układ hormonalny (wewnątrzwydzielniczy - w skład wchodzi -> przysadka mózgowa, szyszynka, gruczoły przytarczyczne, trzustka)
--układ narządów zmysłów (narząd wzroku, słuchu i równowagi, smaku, węchu, dotyku)
Tkanki: zespoły komórek o podobnej budowie i funkcji:
- tkanka łączna,
- tkanka łączna stała (tkanki oporowe -> kostna, chrzęstna, włóknista, tłuszczowa, zarodkowa)
- tkanka nabłonkowa (nabłonek wyścielający, rozrodczy)
- tkanka nerwowa – tkanka glejowa - tkanka mięśniowa (gładka, poprzecznie prążkowana i mieszana)
HISTOLOGIA- nauka o tkankach.
Układ krążenia- (krwionośny-serce) –żyły, tętnice, naczynia włosowate) (naczynia zatokowe jamiste)
Limfatyczny-otwarty.
Do układu limfatycznego zaliczamy -> układ chłonny, odpornościowy, limfatyczny, ochronny.
Układ pokarmowy, oddechowy(respiracyjny), wydalniczy(moczowy), rozrodczy (żeński, męski)
Narządy zewnętrzne i wewnętrzne. Układ mięśniowy, szkieletowy-kostny.
OKREŚLAJĄC BUDOWĘ MORFOLOGICZNĄ WYRÓŻNIA SIĘ 3 PODSTAWOWE PŁASZCZYZNY CIAŁA:
--płaszczyzna strzałkowa(pośrodkowa)
-- płaszczyzna czołowa
-- płaszczyzna pozioma.
KIERUNKI CIAŁA W PRZESTRZENI:
--kierunek górny superior (dogłowowy) oznacza w kierunku głowy jako najwyższej części ciała np. staw ramienny jest położony do góry od biodrowego.
--kierunek dolny interior (doobwodowy) oznacza w kierunku do ogona lub do najniższej części ciała np. staw biodrowy położony jest do dołu w stosunku do stawu ramiennego.
--kierunek przedni anterior – brzuszny, oznacza w kierunku do przodu lub do powierzchni brzusznej ciała np. żebra i mostek znajdują się do przodu od płuc i serca.
--tylny – posteriori - grzbietowy, oznacza w kierunku do grzbietowej części ciała np. kręgosłup jest położony do tyłu od serca.
--kierunek przyśrodkowy- medialis- oznacza w kier. Linii przyśrodkowej np. mostek położony przygrodkach.
--boczny latelaris- oznacza w kier. do boku od linii pośrodkowej np. żebra położone są bocznie w stosunku do mostka.
--kier. Bliższy – proksimalis - oznacza w kier. miejsca przyczepu lub początku cześci ciała np. kość udowa położona jest proksymalia. Np. kość udowa położona jest
--kierunek dalszy –distalis-oznacza od miejsca przyczepu lub początku części ciała.
--kierunek powierzchowny - superficialis.
--kierunek głęboki - profundus.
--kierunek w stosunku do dłoni - pallnalis.
--kierunek w stosunku do podeszwy - plantaris.
NARZĄDY WEWNĘTRZNE SĄ CHRONIONE W JAMACH CIAŁA:
--jama czaszki-która ochrania mózgowie.
--kanał kręgowy-który ochrania rdzeń kręgowy.
--jama klatki piersiowej-ochrania opłucną.
--przepona-diafragma.
--jama brzuszna.
--jama miednicy.
WYBRANE ZAGADNIENIA Z ANTROPOLOGII:
- stanowisko człowieka w świecie zwierząt.
Królestwo zwierząt, typ strunowce, podtyp kręgowce, gromada ssaki, podgromada łożyskowce, rząd naczelne, podrząd małpy, nadgodzina małpy człekokształtne, rodzina homo, gatunek homo-sapiens.
ANALIZA PORÓWNAWCZA CZŁOWIEKA Z MAŁPĄ CZŁEKOKSZTAŁTNĄ I ISTOTAMI PRZEDLUDZKIMI:
CECHA - postawa ciała, poruszanie się, owłosienie ciała, czaszka, uzębienie, kręgosłup, klatka piersiowa, kończyna górna, dolna, miednica, rozwój osobniczy, mózg, ośrodek węchu, słuch, mowa.
CZŁOWIEK - postawa pionowa, lokomocja dwunożna, u mężczyzn atalizm, silnie rozwinięta mózgoczaszka, nie wydostają się poza linie zgrzytu, kręgosłup wygięty, u człowieka znaczny zakres ruchowy, rozwój osobniczy-dziecko długo zależne od rodzica, mózg-kora silnie rozwinięta, ośrodek węchu zredukowany,
MAŁPY CZŁEKOKSZTAŁTNE I ISTOTY PRZEDLUDZKIE - postawa niepionowa, szympans, lokomocja czworonożna, silne owłosienie, silnie rozwinięta, poza linią zgrzytu, klatka łykowata, walcowata, potomstwo szybko się usamodzielnia, małe mózgi.
Za kryterium człowieczeństwa uważa się: spionizowana postawa ciała, 2 nożna lokomocja, wielka objętość mózgu bezwzględny i relatywny do masy ciała, wszystkożerność z białkiem zwierzęcym, wyraźne zwolnienie tempa rozwoju osobniczego co dotyczy szczególnie dzieciństwa i młodzieńczości.
Patogeneza i epidemiologia i profilaktyka HIV i AIDS-wybrane zagadnienia medyczne i społeczne.
ZDROWIE (salus)- zgodnie z definicją WHO, zdrowie jest to stan dobrego samopoczucia, fizycznego, psychicznego i socjalnego w którym czynności wszystkich narządów i układów wykazują stan wewnętrznej równowagi tzw. Homeostazy.
-jest rodzajem adaptacji do zmieniających się warunków środowiskowych.
Trzy cechy zdrowia:
- równoczesny dobrostan, fizyczny, psychiczny i socjalny
- aktywny stosunek do życia
- chęć wykonywania nauki lub pracy
CHOROBA- (MORBUS)- zaburzenie dotychczasowej homeostazy, jest to zawsze wypadkowa dwóch przeciwstawnych procesów, z jednej proces obronny (immunologiczny) , w którym organizm podejmuje swoistą walkę z patogenami z drugiej patologiczny związany z przenikaniem do organizmu wcześniej zdrowego określonych patogenów które muszą pokonać bariery immunologiczne.
Patogeny:
- bakterie
- wirusy
- grzyby
- pierwotniaki
- toksoplazma
- gondi ameby
- pasożyty wewnętrzne (płazińce, obleńce, owsica, glistnica, włośnica)
- pasożyty zewnętrzne (pchły wszy wszawica głowowa, łonowa wszawica odzieżowa), świerzb
- priony-zakaźne białka-choroby pionowe.(upośledzenie, śmierć)
Choroba BSE - wściekłych krów - (Borine, Spongiform, Encephalopathy)
Choroba Scrape.
Choroba CJD (u ludzi)
Choroba kuru (hanibalizm)
Choroba GSS.
-rodzinna bezsenność.
4 OKRESY CHOROBY:
1- okres utajony- w którym określony patogen wnika do organizmu wcześniej zdrowego, po pokonaniu barier immunologicznych, bardzo intensywnie się rozmnaża lub namnaża, czynnik ten jest niesprawdzalny drogą testów laboratoryjnych a w przypadku wirusów istnieje tzw. Okienko serologiczne zwane też: okienkiem immunologicznym (czas w którym organizm musi wytworzyć odpowiednią ilość przeciwciał przeciwko określonemu wirusowi w przypadku HIV wynosi 3 m-ce.)
2 - okres zwiastunów - wstępnych objawów bardzo podobnych w wielu jednostkach chorobowych (ból głowy)
Pacjent odczuwa złe samopoczucie, rozbicie wewnętrzne. Jest przekonany że rozwija się proces chorobowy, często występują bóle trudne do zlokalizowania, gorączka, bóle mięśniowe, słabość.
3 - okres objawów subiektywnych czyli stwierdzanych przez pacjenta i obiektywnych stwierdzanych podczas badań lekarskich, laboratoryjnych i specjalistycznych.
4 - okres pełnego wyzdrowienia lub śmierci> nowotwory złośliwe (rak-carcinoma) mięsak-sarcoma, czerniak - melanowa, Chłonia - elantoma.
-AIDS, choroby prionowe, choroby społeczne, zawał
BIOLOGIZM I CHOROBOTWÓRCZOŚĆ BAKTERII
Bakterie należą do organizmów prokariotycznych. Ściana kom,órkowa bakterii ze względu na sposób barwienia dzieli się na grubszą GRAM+, GRAM – (cienka ścoana, kolor zielono niebieski).
Antybiotyki stosuje się 12-14 dni.
Anabioza – życie utajone.
Bakterie kwalifikowane są ze względu na kształt morfologiczny:
. Kształt kulisty
- ziarenkowiec
- dwoinka (zapalenie płuc, rzeżączki)
- paciorkowiec (betahemorizujący – zmiany ropne)
- gronkowiec – tworzy układ grona (gronkowiec złocisty)
- pakietowiec
. Kształt cylindryczny
- pałeczki (pałeczki salmonella)
- laseczki (tężca, wąglika)
- maczugowce (błonnica)
- prątki (kocha – powodują gruźlicę)
. Spiralny
- krętki (blady – powoduje kiłę)
Ruch świdrujący
Falujący
Zginany
. Śrubowce
. Przecinkowce (vibrio – powoduje cholere azjatycką)
W leczeniu bakterii stosuje się różnorodną antybiotykoterapię, która powinna być poprzedzona wymazem bakteriologicznym, następnie jest hodowla bakterii, potem tworzy się antybiotyk. Wykonuje się antybiogram. Wybiera się ten antybiotyk, który działa najkorzystniej z punktu widzenia bakteriobójczego.
Choroby bakteryjne wymagają dokładnego leczenia. Niedoleczenie może skutkować licznymi powikłaniami, w najgorszym przypadku do zapalenia, co może dawać skutki śmiertelne.
Pozytywna i negatywna rola bakterii w stosunku do organizmu człowieka i w przyrodzie.
Pozytywna:
Stanowią florę fizjologiczną
Są wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu
Powodują rozkład butwiejącej części roślin oraz szczątki zwierząt i ludzi
Oczyszczają wodę i ścieki
Włączają w obiekt materii ważne pierwiastki (C, S, N)
Negatywna:
Powodują gnicie owoców, warzyw, mięsa
Powodują niszczenie materiałów przemysłowych
Są przyczyną licznych chorób (roślin, zwierząt, ludzi -> gruźlica, zakażenia, gronkowce, paciorkowce, kiła, wrzód weneryczny, angina, salmonelloza, trąd, dżuma, czerwonka bakteryjna, cholera azjatycka, dur plamisty)
WIRUSY (nm=1 10-9) - są mniejsze od bakterii (um 1 10-6) – nie są komórkami tylko tworami stojącymi na pograniczu materii ożywionej i nieożywionej a ich dualizmu sprowadza się do faktu że poza organizmem swojego żywiciela nie wykazują żadnych cech życia a ich aktywność życiowa rozpoczyna się w momencie wniknięcia do organizmu gospodarza w którym żyją pasożytniczo jego kosztem.
Większość wirusów pozostaje w organizmie swojego gospodarza przez całe życie, dlatego używamy dziś pojęcia: żyjący z wirusem HIV, żółtaczką typu C,
VARICELLA - ospa, półpasiec, wirusy z racji swojego pasożytnictwa charakteryzują się uproszczoną budową tzw. Wnętrze stanowi jeden z kwasów nukleinowych- DNA lub RNA.
Jeżeli DNA- to grupa wirusów nazywa się DENOWIRA.
Jeżeli RNA- to grupa nazywa się RETROWIRA.
...
pedagog107