ergonomia(1)(1).pdf

Ergonomia - problemy techniczne i organizacyjne

Etymologiczne słowo ergonomia wywodzi się z języka greckiego: ergon - praca oraz

nomos - prawa naturalne.

Ergonomia może być określona jako interdyscyplinarna nauka, zajmująca się

przystosowaniem narzędzi maszyn, środowiska i warunków pracy do

autonomicznych i psychofizycznych cech i możliwości człowieka, zapewniając

sprawne, wydajne i bezpieczne wykonanie przez niego pracy, przy stosunkowo

niskim koszcie biologicznym.

Celem ergonomii jest zapewnienie człowiekowi dobrego życia, zadowolenia,

poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, jakie może on doznawać z chwilą

stworzenia mu optymalnych warunków do pracy, wypoczynku i w ogóle życia.

Ergonomia może uczynić wiele dla poprawy " jakości życia" człowieka przez

permanentne i sterowane przez naukę stwarzanie najkorzystniejszych warunków do

niezawodnego funkcjonowania układu człowiek - technika dzięki obustronnemu

przystosowaniu jego elementów. Przy tak określonym celu zadania ergonomii można

najogólniej ująć w dwóch punktach:

• opracowanie planów i programów działań dla nauk technicznych, aby

dostosować technikę nie tylko do możliwości psychofizycznych człowieka ,lecz

także do jego potrzeb i oczekiwań,

• opracowanie planów i programów działań dla nauk społecznych, aby

przygotować człowieka do roli nie tylko twórcy techniki ( ergonomicznej ), ale

także do roli konsumenta, umiejącego z niej korzystać i doceniać jej wartości.

Konsekwentne wdrażanie wyników badań ergonomicznych przy projektowaniu

maszyn, urządzeni narzędzi oraz urządzaniu stanowisk pracy i kształtowaniu

materialnego środowiska pracy przynosi istotne i konkretne efekty.

Do najważniejszych można zaliczyć:

• zmniejszenie znaczenia różnic indywidualnych, tzn. im bardziej cechy maszyn,

urządzeń i narzędzi są przystosowane do przeciętnych możliwości człowieka,

tym większa jest liczba osób, które maszyny te mogą obsługiwać i tym

mniejsza jest potrzeba badań selekcyjnych, eliminujących osobników o

mniejszej sprawności fizycznej i psychicznej,

• zmniejszenie znaczenia czynnika szkolenia zawodowego, tzn. krótsze

szkolenie umożliwia osiągnięcie niezbędnej sprawności zawodowej,

• zmniejszenie zmęczenia pracą,

• zwiększenie wydajności pracy,

• zapobieganie patologicznym skutkom wykonywania pracy, ograniczenie ilości

chorób zawodowych,

• zmniejszenie liczby wypadków przy pracy - szacuje się, że około 85%

wypadków wiąże się z działalnością człowieka , a przede wszystkim z

nieodpowiednim zsynchronizowaniem maszyny z możliwościami

psychofizycznymi człowieka.

Układ człowiek – praca.

W celu prowadzenia rozważań ergonomicznych najlepiej używać pojęcia układu

człowiek - praca jako najbardziej szeroko pojętego. Zadaniem tego układu jest

wykonanie jakiejś pracy, przy czym względna wartość obu stron tego układu

(człowieka - maszyny) może być bardzo różna.

Istnieją tu więc cztery grupy zagadnień:

• odbiór informacji od maszyny do człowieka,

• oddziaływanie człowieka na maszynę przez urządzenia sterujące,

• czynniki materialnego środowiska pracy,

• czynnik antropotechniczny i organizatorski na stanowisku roboczym.

Bezpośrednie powiązanie pomiędzy maszyną a człowiekiem dotyczy jedynie dwóch

pierwszych grup zagadnień. Proces pracy charakteryzuje się tutaj występowaniem

trzech faz:

• fazy percepcji , określonej również mianem "wejścia do układu". Polega ona

na uzyskiwaniu przez pracownika informacji. Uzyskiwane za pomocą

receptorów informacja przekazywane są do centralnego układu nerwowego,

• fazy pracy układu, w której dokonuje się transformacja uzyskanych informacji

w centralnym układzie nerwowym (CUN), przetwarzanie, które prowadzi do

podjęcia jakiejś decyzji,

Fazy sterowania - oddziaływanie na urządzenia sterujące. Występuje tutaj

sprzężenie zwrotne między maszyną a człowiekiem. Treścią powiązań człowieka i

maszyny w procesie pracy są procesy informacyjne oraz procesy sterowania.

Urządzenia sygnalizacyjne

Szczególnym przykładem zainteresowań ergonomii jest układ człowiek - maszyna, w

którym człowiek i maszyna tworzą jednolity zespół regulacyjny, przetwarzający

informację.

Nosicielami informacji są sygnały.

Najczęściej wykorzystywanym sygnałem jest analizator wzrokowy. Zawsze należy

zachować zasadę: im krótszy jest czas trwania sygnału, tym większa powinna być

jego intensywność z zachowaniem granic szkodliwego wpływu nadmiernie silnych

bodźców, lecz także ich kontrast z tłem.

Wyróżniamy również analizator:

• słuchowy

• dotykowy

• smakowy

• węchowy

• temperatura

Zasady rozmieszczenia większej liczby urządzeń sygnalizacyjnych na jednym

stanowisku roboczym prezentuje McCormik:

• zasada ważności - urządzenia grupuje się zgodnie z ich znaczeniem dla

danego działania,

• zasada kolejności używania - umieszcza się w miarę możliwości urządzenia

używane bezpośrednio po sobie,

• zasada częstotliwości użycia - urządzenia używane najczęściej należy,

umieszczać w najlepszych miejscach.

Organizacja stanowisk pracy

Organizacja pracy stanowiska roboczego stanowi ważną część składową organizacji

procesu produkcyjnego. Podstawowym zadaniem organizacji pracy w procesie

produkcji jest:

• wybór optymalnych metod pracy,

• zapewnienie bezpieczeństwa pracy,

• zapewnienie odpowiednich warunków środowiska materialnego pracy,

• właściwy dobór pracowników,

Zapewnienie najdogodniejszej organizacji czasu pracy,

• zapewnienie właściwej przemienności wysiłku i odpoczynku.

Punktem wyjścia do opracowania metod pracy jest dokumentacja technologiczna,

która powinna określać możliwie dokładnie operację, jaką należy wykonać na danym

stanowisku roboczym. Aby zapewnić optymalną metodę pracy, należy przestrzegać

następujących zasad:

• stanowisko robocze musi zapewniać wygodny i bezpieczny dostęp

obsługującym pracownikom,

• należy ustalić stałe miejsce na materiały i narzędzia,

• materiały i narzędzia winny być umieszczone w funkcjonalnym polu

pracownika,

• ułożenie przedmiotu powinno pozwalać na szybkie i łatwe uchwycenie,

• należy używać pojemników stołowych, przenośników grawitacyjnych,

uchwytów itp. w celu ułatwienia pracy i odciążenia rąk.

Bezpieczeństwo pracy jest to zespół postanowień podjętych w celu usunięcia

przyczyn zagrażających życiu i zdrowiu pracownika. Problemem usunięcia czynników

powodujących urazy i nadmierne zmęczenie należy zająć się już w fazie

projektowania urządzenia.

Bardzo istotne jest ustalenie właściwej długości dnia i tygodnia roboczego, a także

racjonalne ukształtowanie przerw w pracy. Przy odpowiednim doborze przerw

wypoczynkowych w toku pracy i przy odpowiedniej ich liczbie można osiągnąć

warunki, w których nawet ciężką pracę można kontynuować przez pełny czas zmiany

roboczej bez objawów głębszego zmęczenia. Może to być również jednym z

instrumentów podnoszenia wydajności pracy. Jak wykazały badania fizjologów pracy,

przebieg wypoczynku przybiera kształt tzw. krzywej wykładniczej; proces odpoczynku

czyni największe postępy w pierwszej części przerwy, mniejsze w części drugiej

(równie długiej), zaś w trzeciej i czwartej spada do minimum.

Wartość wypoczynkowa

Rys. Wartość wypoczynkowa poszczególnych części przerw

Należy zatem organizować przerwy raczej krótkie, ale częstsze, niż długie i rzadkie.

Przerwy długie wskazane są tylko przy pracach wyjątkowo ciężkich lub przy bardzo

niekorzystnych warunkach środowiskowych ( np. przy pracy w wysokich

temperaturach).

Fizjologiczny aspekt procesu pracy

Fizjologia pracy wchodzi w skład fizjologii człowieka i zajmuje się badaniem wpływu

pracy wykonywanej przez człowieka na jego ustrój jako całość, a także na

funkcjonowanie poszczególnych jego organów i układów oraz bioenergetykę.

Różne rodzaje pracy można klasyfikować z punktu widzenia fizjologii, określając:

• wielkość wysiłku mięśniowego dynamicznego - związany jest z kurczeniem i

rozkurczaniem się mięśni szkieletowych, co prowadzi do przemieszczania się

ciała lub jego części przestrzeni,

• wielkość wysiłku mięśniowego statycznego - związany jest z długotrwałym

skurczem (napięciem) niektórych mięśni szkieletowych,

• stopień zaangażowania procesów poznawczych - określa złożoność

mechanizmów przetwarzania informacji zachodzących w mózgu w trakcie

wykonywania pracy.

W organizmie ludzkim zachodzi ciągły proces przemiany materii. Podstawowa

przemiana materii (ppm) jest to najmniejsza ilość energii zużywana przez człowieka

w stanie spoczynku. Przez stan spoczynku rozumie się stan ustroju przy możliwie

całkowitym odprężaniu mięśniowym na czczo przez 12 godzin, w porze rannej i przy

temperaturze 20° C.

U osób dorosłych norma w zakresie podstawowej przemiany materii wynosi w

granicach 1.400 - 1.700 kcal / dobę i jest wyższa u mężczyzn niż u kobiet. U obojga

płci ppm obniża się wraz z wiekiem.

Klasyfikacja rodzajów pracy fizycznej

Według całkowitego dobowego wydatku energetycznego

( przy 8 - godzinnym dniu pracy )

Stopień ciężkości

Wydatek energetyczny

kcal / dobę

Lekka

Umiarkowana

Średnia

Ciężka

Bardzo ciężka

2300 - 2800

2800 - 3300

3300 - 3800

3800 - 4300

4300 - 4800

Wydatek energetyczny na pracę stanowi jeden z elementów obciążenia człowieka

pracą. Do innych składników zalicza się:

• obciążenia statyczne,

• monotypowość (powtarzalność) ruchów.

Oceny obciążenia statycznego dokonuje się na podstawie określenia pozycji ciała

przy wykonywaniu danej czynności. Do oceny należy wziąć pozycję najbardziej

obciążającą statycznie pod warunkiem, że czas trwania tej czynności wynosi w sumie

nie mniej niż 3 godziny na zmianę.

Uciążliwość pracy wynikająca z monotonności ruchów bierzemy pod uwagę

wówczas, gdy mamy do czynienia z powtarzającymi się czynnościami roboczymi,

wciągającymi za każdym razem do działania te same grupy mięśniowe.

Ocena stopnia obciążenia statycznego

Stopień wysiłku

statycznego

Pozycja ciała przy pracy

punktach

słownie

1 - 10

Siedząca nie wymuszona

Mały

1 - 30

11 - 20

Stojąca nie wymuszona, z możliwością co pewien czas zmiany pozycji

na siedzącą

21 - 30 Siedzącą lub stojącą na przemian z chodzeniem

31 - 40 Siedząca wymuszona, nie pochylona bądź nieznacznie pochylona

Średni

31 - 60

41 - 50

Stojąca nie wymuszona, bez możliwości co pewien czas zmiany

pozycji na siedzącą

51 - 60

Stojąca wymuszona, nie pochylona z możliwością co pewien czas

zmiany pozycji na siedzącą

61 - 70 Siedząca wymuszona, bardzo pochylona

Duży

61 - 100

71 - 80

Stojąca wymuszona, nie pochylona, bez możliwości co pewien czas

zmiany pozycji na siedzącą

Stojąca wymuszona, pochylona niezależnie od możliwości zmiany

pozycji

81 - 90

91 - 100 Klęcząca, w przysiadzie i inne nie naturalne pozycje

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: