Początek budownictwa wielkopłytowego w Polsce.pdf

Pocz Ģ tek budownictwa wielkopłytowego w Polsce

Budownictwo wielkopłytowe, jakie dominowało w latach 70-tych i 80-tych XX w. w Polsce

nie cieszy si ħ na ogół zbyt dobr Ģ renom Ģ . O blokach i osiedlach mieszkalnych z wielkiej płyty

mówiono i pisano najgorsze rzeczy – od banalnych zarzutów dotycz Ģ cych ich estetyki,

poprzez wypominanie wysokich kosztów budowy, po zwracanie uwagi, Ň e mieszkanie w nich

jest szkodliwe dla zdrowia.

Wielkiej płycie wró Ň ono cz ħ sto upadek – całkiem zreszt Ģ dosłowny. Jeszcze kilkana Ļ cie lat

temu w Ļ ród mieszka ı ców takich osiedli, jak np. wzniesiony głównie w drugiej połowie lat

70-tych i 80-tych warszawski Ursynów, całkiem rozpowszechnione było przekonanie, Ň e

tworz Ģ ce je budynki po kilkudziesi ħ ciu latach eksploatacji wskutek stopniowego zniszczenia

elementów konstrukcyjnych, a zwłaszcza zardzewienia stali, po prostu si ħ zawal Ģ .

Wbrew jednak ró Ň nym katastroficznym przepowiedniom, bloki i osiedla z wielkiej płyty stoj Ģ

i maj Ģ si ħ całkiem dobrze. O ich rychłym zawaleniu si ħ nikt powa Ň ny obecnie nie mówi –

przeciwnie, twierdzi si ħ , Ň e wielkopłytowe budynki s Ģ nader wytrzymałe. Jako dowód tej –

trudnej z pewno Ļ ci Ģ dla wielu ludzi do przyj ħ cia - tezy podaje si ħ m.in. fakt, Ň e w Ļ ród 35 tys.

budynków (z czego 33 stanowiły du Ň e, historyczne gmachy w Bukareszcie), jakie run ħ ły

wskutek trz ħ sienia ziemi w Rumunii w 1977 r., nie było (lub było bardzo niewiele) budynków

z prefabrykatów. Gło Ļ ny swego czasu wypadek, jakim było urwanie si ħ płyty elewacyjnej w

wie Ň owcu na osiedlu Nowe Miasto w Rzeszowie był pojedynczym incydentem, ewidentnie

spowodowanym wad Ģ materiałow Ģ stali, na której zaczepione były jej elementy zewn ħ trzne.

A to, czego jeszcze kilkana Ļ cie lat temu obawiali si ħ (a mo Ň e nawet dalej obawiaj Ģ si ħ )

mieszka ı cy Ursynowa i innych wielkopłytowych osiedli, czyli samoistne zło Ň enie si ħ

budynku z wielkiej płyty niczym domku z kart, podobno nigdzie na Ļ wiecie nie miało

miejsca.

Zacz ħ li Holendrzy

Pierwsze budynki w technologii wielkopłytowej wzniesione zostały po I wojnie Ļ wiatowej w

Holandii. Nieco pó Ņ niej wielk Ģ płyt ħ zastosowano w dwukondygnacyjnych budynkach na

osiedlu Splanemanna w Berlinie-Lichtenbergu w 1923. Wielokondygnacyjne bloki z wielkiej

płyty po raz pierwszy powstały pod koniec lat 30-tych we Francji, w Szwecji i w Finlandii.

Budownictwo wielkopłytowe było te Ň do Ļę rozpowszechnione w zachodnich Niemczech.

Jednak w Ň adnym kraju zachodnim budownictwo wielkopłytowe nie stało si ħ czym Ļ

dominuj Ģ cym, a co wi ħ cej, ju Ň w połowie lat 70-tych w krajach tych zrezygnowano z

budowania dalszych obiektów w technologii wielkopłytowej, głównie ze wzgl ħ du na rosn Ģ ce

koszty transportu ci ħŇ kiego.

Spó Ņ niony import

W Polsce wielka płyta – jak wi ħ kszo Ļę rzeczy pochodz Ģ cych z Zachodu – pojawiła si ħ ze

sporym opó Ņ nieniem. Pierwszy blok w technologii wielkopłytowej zbudowany został w 1957

r. na warszawskich Jelonkach. Przykładem wczesnego budownictwa wielkopłytowego mo Ň e

by ę te Ň warszawskie osiedle Słu Ň ew – Prototypy, wzniesione w latach 1961-1963 w rejonie

ulicy Rzymowskiego (która przeprowadzona została przez to osiedle znacznie pó Ņ niej).

Tylko jedna z technologii

W latach 60 opracowano w Polsce kilka systemów budownictwa wielkopłytowego („PBU”

„Domino” „D Ģ browa” „Fadom” „WUF-T” - czyli Warszawska Uniwersalna Forma –

Typowa, „OWT” – Oszcz ħ dno Ļ ciowy Wielkopłytowy – Typowy, „WWP” – Wrocławska

Wielka Płyta, „Rataje” „Winogrady” i „Szczecin”) jednak w okresie tym wielka płyta nie

zdominowała jeszcze polskich placów budowy. Dla przykładu, spo Ļ ród wszystkich mieszka ı ,

jakie zbudowano w roku 1966 w Warszawie, tylko 24,6% stanowiły mieszkania w budynkach

wielkopłytowych. W okresie tym bardziej popularna była tzw. technologia wielkoblokowa,

któr Ģ zacz ħ to stosowa ę w Polsce w połowie lat 50-tych, a która od „prawdziwej” technologii

wielkopłytowej ró Ň niła si ħ tym, Ň e stosowane w niej prefabrykaty były znacznie w ħŇ sze. W

1966 r. w technologii takiej zbudowano w Warszawie 31,5 % mieszka ı . Cz ħ sto stosowane

były te Ň konstrukcje monolityczne (w takiej wła Ļ nie technologii zbudowano nie ciesz Ģ ce si ħ

dobr Ģ opini Ģ warszawskie osiedle „Za Ň elazn Ģ bram Ģ ”) i szkieletowe. W 1966 r. w obu tych

technologiach zbudowano w Warszawie 35% mieszka ı (pozostałe 8,9% wzniesiono w

tradycyjnych konstrukcjach z cegły).

Nowe horyzonty: system otwarty

Sytuacja zmieniła si ħ ok. 1970 r. po tym, jak specjali Ļ ci z Zakładu Projektowania

Zjednoczenia Budownictwa i Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawie w oparciu o

rozwi Ģ zania stosowane w NRD opracowali system konstrukcyjny W-70 (na podstawie

którego z kolei powstały pó Ņ niej jego warianty Wk-70 i OWT-75). Od wspomnianych

wcze Ļ niej system ten ró Ň nił si ħ tym, Ň e był on tzw. systemem otwartym, w którym

stosunkowo tylko nieliczne Ļ ciany wewn Ģ trz budynków pełniły funkcj ħ Ļ cian no Ļ nych.

Wynikaj Ģ c Ģ z tego korzy Ļ ci Ģ była mo Ň liwo Ļę bardziej swobodnego, ni Ň w przypadku

systemów „zamkni ħ tych”, kształtowania wn ħ trza budynku – a zwłaszcza budowania

pomieszcze ı o wi ħ kszej powierzchni.

Wielka płyta to jest to!

Przed wielk Ģ płyt Ģ otworzyły si ħ nowe, nieznane wcze Ļ niej mo Ň liwo Ļ ci. Ekipa Edwarda

Gierka, która doszła do władzy po tzw. wydarzeniach grudniowych w 1970 r. w ulepszonej

technologii wielkopłytowej dostrzegła szans ħ radykalnego poprawienia sytuacji

mieszkaniowej w Polsce. We wczesnych latach 70-tych na szczeblu centralnym zapadły

decyzje o jak najszerszym stosowaniu technologii wielkopłytowej w budownictwie

mieszkaniowym. Realizacji programu budownictwa wielkopłytowego słu Ň y ę miały wielkie

wytwórnie prefabrykatów – tzw. fabryki domów – których w roku 1980 było w całej Polsce

150.

Skutki decyzji politycznych

Rezultaty tych decyzji b ħ d Ģ widoczne w krajobrazie polskich miast co najmniej przez

dziesi ħ ciolecia. Cho ę wielka płyta nie była w latach 70-tych i 80-tych jedynym materiałem, z

jakiego wznoszono wówczas du Ň e budynki mieszkalne (innym popularnym systemem

konstrukcyjnym była tzw. Rama H – w technologii tej wzniesiono m.in. naprawd ħ

niebrzydkie osiedle Słu Ň ew nad Dolin Ģ w Warszawie), to konstrukcje wielkopłytowe s Ģ

czym Ļ tak charakterystycznym dla tego okresu, Ň e całkiem wielu ludzi, jak si ħ zdaje, s Ģ dzi, Ň e

nie budowano wówczas inaczej.

Osiedle osiedlu nierówne

W Ļ ród wielkopłytowych bloków i osiedli s Ģ oczywi Ļ cie gorsze i lepsze. Do tych pierwszych

zaliczy ę mo Ň na np. zabudowane ci Ģ gn Ģ cymi si ħ przez setki metrów dziesi ħ ciopi ħ trowymi i

dziesi ħ cioklatkowymi bloczyskami osiedle Słu Ň ew – Fort w obszarze zamkni ħ tym ulicami

Puławsk Ģ , Domaniewsk Ģ , Modzelewskiego i Alej Ģ Lotników w Warszawie, do drugich

warszawskie Stegny i pewne fragmenty znajduj Ģ cego si ħ całkiem niedaleko Ursynowa, gdzie

wyst ħ puj Ģ budynki o zró Ň nicowanej wysoko Ļ ci lub budynki niskie – czasem zaledwie

trzykondygnacyjne.

Nie mo Ň na wi ħ c powiedzie ę , Ň e całe budownictwo wielkopłytowe – podobnie zreszt Ģ , jak całe

budownictwo z lat 60., 70. i 80. to jaki Ļ jeden wielki koszmar. Jednak mankamenty wielkiej

płyty s Ģ oczywiste. Wielkopłytowe osiedla s Ģ na ogół szare i brzydkie, bloki zbudowane s Ģ

nieraz z u Ň yciem materiałów szkodliwych dla zdrowia – np. azbestu, mieszkania s Ģ małe i

nieustawne, a nadto drogie w eksploatacji – co wi ĢŇ e si ħ z tym, Ň e nieocieplona wielka płyta

ma – w porównaniu z innymi materiałami budowlanymi – bardzo du ŇĢ przenikalno Ļę ciepln Ģ ,

tak Ň e koszty ogrzewania takich budynków s Ģ bardzo du Ň e.

Sytuacj ħ pogarszał fakt, Ň e w niektórych „fabrykach domów” nie przestrzegano technologii

produkcji, przyspieszaj Ģ c „dojrzewanie” betonu poprzez nadmierne ogrzewanie. Co prawda,

nie pogarszało to wytrzymało Ļ ci produkowanych elementów, ale uszkadzało (topiło)

wewn ħ trzn Ģ warstw ħ izolacji cieplnej, w któr Ģ były wyposa Ň one płyty montowane jako Ļ ciany

zewn ħ trzne. Ju Ň w czasie pierwszej zimy po oddaniu takich domów do u Ň ytku okazywało si ħ ,

Ň e niektóre z ich Ļ cian przemarzaj Ģ [w takim domu mieszkał jako dziecko na warszawskim

Ursynowie autor tej notatki; pami ħ ta on dobrze, Ň e zim Ģ wszystkie wy Ň sze meble musiały by ę

odsuwane na 15 cm od Ļ ciany zewn ħ trznej, bowiem w przeciwnym przypadku na Ļ cianie tej

intensywnie skraplała si ħ para wodna i na podłodze tworzyła si ħ kału Ň a, za Ļ sama Ļ ciana

porastała „grzybem”].

Tak czy owak – zbudowane za komuny

Co zatem nale Ň y zrobi ę z wielk Ģ płyt Ģ ? Jeszcze kilkana Ļ cie lat temu całkiem powszechne

mówiło si ħ , Ň e wielkopłytowe osiedla trzeba wyburzy ę i na ich miejsce postawi ę co Ļ całkiem

nowego. Obecnie tak radykalne głosy słyszy si ħ znacznie rzadziej. Zbudowane w okresie PRL

bloki z wielkiej płyty s Ģ po prostu modernizowane – wymienia si ħ w nich stolark ħ okienn Ģ z

drewnianej na plastikow Ģ , zmniejsza powierzchnie okien na klatkach schodowych (swoj Ģ

drog Ģ , przeszklone klatki schodowe – z których obecnie si ħ rezygnuje – wygl Ģ daj Ģ czasem

bardzo ładnie) modernizuje si ħ instalacje centralnego ogrzewania i ociepla si ħ budynki z

zewn Ģ trz. Warto przy okazji zauwa Ň y ę , Ň e masowa akcja ocieplania budynków z wielkiej

płyty doprowadziła do „znikni ħ cia” – w pewnym sensie - wielu tych budynków z krajobrazu

polskich miast – zewn ħ trzny wygl Ģ d ocieplonego budynku wielkopłytowego nie ró Ň ni si ħ

przecie Ň od wygl Ģ du budynku wzniesionego np. w systemie ramy H. Chocia Ň , tego, Ň e mamy

w danym przypadku do czynienia z budynkiem wzniesionym w epoce Gierka czy

Jaruzelskiego i tak przecie Ň nie da si ħ w ten sposób ukry ę .

Bartłomiej Kozłowski

http://kalendarium.polska.pl/wydarzenia/article.htm?id=36563

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: