fizjoterapia_w_chorobach_n-m.pdf

Physiotherapy&Medicine

www.pandm.org

Dr Anna Radwa ı ska

Katedra Fizjoterapii

Wydział Rehabilitacji Ruchowej

AWF Józefa Piłsudskiego w Warszawie

PROCEDURY STOSOWANE W FIZJOTERAPII PACJENTÓW

Z CHOROBAMI NERWOWO-MI Ħĺ NIOWYMI

OPRACOWANE NA POTRZEBY TOWARZYSTWA ZWALCZANIA CHORÓB MI Ħĺ NI

Choroby nerwowo-mi ħĻ niowe definiuje si ħ jako „stany patologiczne, w których zachodzi

uszkodzenie strukturalne lub czynno Ļ ciowe elementów składaj Ģ cych si ħ na jednostk ħ motoryczn Ģ ”

[1].

W efekcie takiego uszkodzenia powstaj Ģ zmiany w postaci osłabienia siły mi ħĻ ni z zanikiem,

wiotko Ļ ci Ģ , osłabieniem lub zniesieniem odruchów. U chorych pojawiaj Ģ si ħ liczne przykurcze

mi ħĻ niowe, zmienia si ħ postawa i chód prowadz Ģ c do znacznego lub pełnego ograniczenia funkcji

ruchowych. W miar ħ post ħ pu choroby pacjenci staj Ģ si ħ coraz słabsi. W najpowa Ň niejszych

postaciach, chorzy nie mog Ģ chodzi ę , musz Ģ porusza ę si ħ na wózku inwalidzkim, a nawet ci Ģ gle

przebywa ę w łó Ň ku. Nie s Ģ w stanie samodzielnie wykona ę najprostszych czynno Ļ ci codziennych.

Szczególnie niebezpiecznym skutkiem niektórych chorób nerwowo-mi ħĻ niowych, np. dystrofii

mi ħĻ niowej typu Duchenne’a lub wczesnych postaci rdzeniowego zaniku mi ħĻ ni jest ryzyko

pojawienia si ħ niewydolno Ļ ci oddechowej, zazwyczaj rozwijaj Ģ cej si ħ podst ħ pnie i ujawniaj Ģ cej si ħ

ju Ň w zaawansowanym stadium.

Cz ħ sto towarzysz Ģ ca tym chorobom, szybko post ħ puj Ģ ca skolioza pogł ħ bia patologi ħ oddychania

wskutek ogranicze ı funkcjonalnych i wtórnych zmian zachodz Ģ cych w okładzie kr ĢŇ eniowo-

oddechowym.

Post ħ puj Ģ cy charakter wielu schorze ı nale ŇĢ cych do tej grupy oraz, w mnogich przypadkach, brak

leczenia farmakologicznego sprawiaj Ģ , Ň e fizjoterapia odgrywa zasadnicz Ģ rol ħ w post ħ powaniu z t Ģ

grup Ģ pacjentów.

Ogólnym celem fizjoterapii w chorobach nerwowo-mi ħĻ niowych jest podtrzymanie funkcji

ruchowych, a w konsekwencji niezale Ň no Ļ ci chorego umo Ň liwiaj Ģ cej pełne uczestnictwo w Ň yciu

grupy rówie Ļ niczej lub społecznej.

Cele szczegółowe to:

zapobieganie / zmniejszenie przykurczów i deformacji stawowych

utrzymanie / poprawa obni Ň aj Ģ cej si ħ siły mi ħĻ niowej

utrzymanie prawidłowej / poprawa postawy, w tym równie Ň zapobieganie / leczenie skoliozy

utrzymanie / poprawa funkcji oddechowej

przedłu Ň enie / ułatwienie funkcji lokomocji

poprawa funkcji ruchowych i jako Ļ ci Ň ycia poprzez dobór odpowiedniego sprz ħ tu ortopedycznego

edukacja chorych i ich opiekunów

Ę wiczenia ruchowe u pacjentów z chorobami nerwowo-mi ħĻ niowymi powinny by ę prowadzone

w formie zaj ħę indywidualnych. Oznacza to, Ň e podczas zabiegu jeden terapeuta pracuje tylko

z jednym chorym.

Badanie chorego dla potrzeb fizjoterapii

W chorobach nerwowo-mi ħĻ niowych pewne objawy s Ģ przewidywalne w oparciu o znajomo Ļę

standardu przebiegu, post ħ pu i stadiów schorzenia oraz regresji stanu funkcjonalnego. Dlatego

w ró Ň nych chorobach, ich post ħ p mo Ň e by ę przewidywany, co umo Ň liwia stosowanie

odpowiednio wcze Ļ nie działa ı profilaktycznych.

Warunkiem powodzenia takich działa ı jest jak najwcze Ļ niejsze rozpocz ħ cie systematycznej,

planowej i trwałej fizjoterapii, najlepiej natychmiast po uzyskaniu wi ĢŇĢ cej diagnozy lekarskiej.

Pierwsze badanie z jak najdokładniejszym zapisem obserwowanych zmian i objawów ułatwia

przewidywanie mog Ģ cych pojawi ę si ħ problemów oraz umo Ň liwia zaplanowanie szczegółowego

Physiotherapy&Medicine

www.pandm.org

planu usprawniania. Badanie to powinno by ę wykonane przed rozpocz ħ ciem procesu terapii i by ę

powtarzane przynajmniej raz na trzy-cztery miesi Ģ ce w celu korekcji programu post ħ powania

terapeutycznego.

Badanie dla potrzeb fizjoterapii w chorobach nerwowo-mi ħĻ niowych obejmuje:

−

ocen ħ nawykowej postawy ciała

−

ocen ħ budowy i ukształtowania kr ħ gosłupa

−

ocen ħ budowy i ruchomo Ļ ci klatki piersiowej

−

ocen ħ sprawno Ļ ci oddechowej w pozycji le ŇĢ cej i siedz Ģ cej - badanie spirometryczne

i przepływ-obj ħ to Ļę

−

pomiar długo Ļ ci ko ı czyn dolnych

−

ocen ħ czynno Ļ ciow Ģ pacjenta (testy funkcjonalne)

−

ocen ħ zakresu ruchów w stawach ko ı czyn i kr ħ gosłupa

−

kliniczn Ģ ocen ħ siły mi ħĻ niowej (tzw. test mi ħĻ niowy)

−

ocen ħ funkcji chwytnej r ħ ki

−

ocen ħ mimiki twarzy oraz funkcji Ň ucia i połykania (w razie potrzeby)

Ogólny zakres działa ı fizjoterapeutycznych:

1. bierne rozci Ģ ganie przykurczów stawowych

2. ę wiczenia ruchowe

ę wiczenia oddechowe

dobór odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego

poradnictwo w zakresie technik wspomagania oddychania (w razie potrzeby)

II.

Procedury zalecane dla profilaktyki i leczenia przykurczów i deformacji stawowych

− ę wiczenia bierne redresyjne, poizometryczna relaksacja mi ħĻ ni, stretching

−

techniki ł Ģ cznotkankowe terapii manualnej (masa Ň ł Ģ cznotkankowy)

−

dobór optymalnych pozycji uło Ň eniowych ko ı czyn zapobiegaj Ģ cych utrwalaniu si ħ ogranicze ı

zakresów ruchu

−

dobór zaopatrzenia ortopedycznego, np.: łuski na podudzie i stop ħ , stabilizatory nadgarstka

i palców

−

u Ň ycie pionizatorów celem jak najdłu Ň szego przebywania w pozycji stoj Ģ cej

III.

Procedury zalecane w profilaktyce zaników mi ħĻ niowych

− ę wiczenia czynne w odci ĢŇ eniu

− ę wiczenia prowadzone

− ę wiczenia czynne wolne

−

ę wiczenia izometryczne

−

ę wiczenia indywidualne specjalne

−

ę wiczenia metod Ģ PNF

ę wiczenia ogólnousprawniaj Ģ ce – indywidualne

− ę wiczenia w wodzie indywidualne i zespołowe

IV.

Procedury zalecane w profilaktyce i leczeniu wad postawy i skoliozy

− ę wiczenia korekcyjne postawy

− ę wiczenia specjalne dla skolioz

−

mobilizacja stawów kr ħ gosłupa

−

ę wiczenia asymetryczne w ła ı cuchach zamkni ħ tych

ę wiczenia metod Ģ PNF

− ę wiczenia izometryczne

− ę wiczenia w wodzie indywidualne i zespołowe

− ę wiczenia przygotowuj Ģ ce do zabiegu chirurgicznego usztywnienia skoliozy

Zaburzenia postawy w tej grupie chorób najcz ħĻ ciej s Ģ konsekwencj Ģ przykurczów

stawowych. Stała obserwacja postawy i wczesne wychwytywanie najmniejszych zmian jest

−

techniki metody PNF (proprioceptive neuromuscular facilitation)

−

Physiotherapy&Medicine

www.pandm.org

niezb ħ dne do zapobiegania wadom postawy lub skoliozie, w istotny sposób wpływaj Ģ cym na

inne funkcje organizmu.

Procedury zalecane w profilaktyce i leczeniu niewydolno Ļ ci oddechowej

− mobilizacja stawów kr ħ gosłupa i klatki piersiowej

− nauka prawidłowego oddychania w ró Ň nych pozycjach

− ę wiczenia oddechowe podstawowe

− ę wiczenia oddechowe specjalne

− ę wiczenia oddechowe metod Ģ PNF

−

nauka wspomaganego odksztuszania

−

inhalacje

−

drena Ň oskrzelowy

−

ę wiczenia w wodzie indywidualne i zespołowe

oddychanie z dodatnim ci Ļ nieniem (IPPB - Intermittent Positive Pressure Breathing)

− ę wiczenia oddechowe z pacjentem oddychaj Ģ cym przy pomocy respiratora

VI.

Procedury zalecane celem zachowania mo Ň liwo Ļ ci utrzymania pozycji stoj Ģ cej i funkcji

lokomocji u pacjentów z chorobami nerwowo-mi ħĻ niowymi

− ę wiczenia równowa Ň ne

−

ę wiczenia koordynacji ruchowej (PNF)

−

trening lokomocyjny (równie Ň po schodach), chód na dystans

−

nauka chodu w ortezach lub przy pomocy innego zaopatrzenia ortopedycznego

−

pionizacja czynna

−

pionizacja bierna (pionizacja w stabilizatorach i na stole pionizacyjnym)

VII.

Fizykoterapia jest stosowana głównie w chorobach przebiegaj Ģ cych z uszkodzeniem korzeni

i nerwów obwodowych i nabytych chorób mi ħĻ ni, np.: choroby i uszkodzenia nerwów

obwodowych, choroby nerwowo-mi ħĻ niowe przebiegaj Ģ ce z procesem zapalnym.

−

Sollux (z niebieskim filtrem lub bez)

−

Galwanizacja

−

Galwanizacja w k Ģ pieli wodnej (k Ģ piel elektryczno-wodna jednokomorowa)

−

Elektrostymulacja prosta

−

Elektrostymulacja punktowa

−

Pr Ģ dy diadynamiczne (miejscowo)

−

Pulsotronic

−

Magnetronic

−

Masa Ň wirowy lub perełkowy

−

Masa Ň klasyczny cz ħĻ ciowy lub całkowity

VIII.

Procedury inne

ę wiczenia oddechowe przygotowuj Ģ ce do przygotowuj Ģ ce do zabiegu chirurgicznego

− ę wiczenia oddechowe po zabiegu chirurgicznym

− dobór odpowiedniego zaopatrzenia ortopedycznego

− ę wiczenia mimiczne

− ę wiczenia Ň ucia i połykania

−

masa Ň leczniczy cało Ļ ciowy lub cz ħĻ ciowy

IX.

Wykaz sprz ħ tu ortopedycznego wymaganego przez pacjentów z chorobami nerwowo-

mi ħĻ niowymi

Ko ı czyna górna:

−

łuska na dło ı i przedrami ħ

−

stabilizator nadgarstka

−

wysi ħ gniki i chwytaki

nauka odksztuszania

−

Physiotherapy&Medicine

www.pandm.org

Ko ı czyna dolna:

−

łuska lub longeta na stop ħ i podudzie

−

łuska lub longeta na stop ħ , podudzie i udo (KAFO)

−

elastyczna opaska na staw kolanowy z bocznymi usztywnieniami

−

tutor kolanowy krótki

−

podci Ģ g gumowy na opadaj Ģ ca stop ħ

Wyposa Ň enie dodatkowe:

−

wózek inwalidzki

−

elektryczny wózek inwalidzki

−

pionizator z tworzywa plastycznego

−

łó Ň ko ortopedyczne

−

łó Ň ko ortopedyczne łamane lub z mo Ň liwo Ļ ci Ģ biernej pionizacji

−

podno Ļ nik hydrauliczny lub mechaniczny do wanny

−

winda na schody

−

fotel sedesowy lub nadstawka na sedes

−

blat do wózka

−

wkładka przeciwodle Ň ynowa do wózka

−

materac przeciwodle Ň ynowy

−

wysoki stołek barowy z podparciem pod plecy (ułatwia przyj ħ cie pozycji stoj Ģ cej)

−

krzesełko do wanny

−

mata przeciwpo Ļ lizgowa do wanny

−

kliny, wałki, poduszki do stabilizowania pozycji siedz Ģ cej i le ŇĢ cej

Przykładowy schemat post ħ powania fizjoterapeutycznego w zale Ň no Ļ ci od stopnia

zaawansowania schorzenia **

(nie we wszystkich schorzeniach nerwowo-mi ħĻ niowych wyst ħ puj Ģ wszystkie wymienione stadia –

powy Ň sze zestawienia nale Ň y traktowa ę jako orientacyjne)

Chory chodz Ģ cy (I stadium)

bierne rozci Ģ ganie mi ħĻ ni i stawów podatnych na przykurcze

ę wiczenia czynne

Zapobieganie lub

zmniejszenie przykurczów

i deformacji stawowych

utrzymanie (zachowanie) symetrii postawy

program ę wicze ı domowych:

przeciwprzykurczowe pozycje uło Ň eniowe

- bierne rozci Ģ ganie

- ę wiczenia czynne

- łuski zabezpieczaj Ģ ce pozycj ħ po Ļ redni Ģ stawów skokowych

podczas snu

1. ę wiczenia czynne dla zachowania siły i wytrzymało Ļ ci mi ħĻ ni

oraz celem pobudzenia koordynacji nerwowo-mi ħĻ niowej

2. ę wiczenia oddechowe

3. ę wiczenia w wodzie

Utrzymanie lub poprawa

siły mi ħĻ niowej

Pomoce techniczne

adaptacja celem poprawy funkcji

wyja Ļ nienie jak zapobiega ę nieprawidłowej postawie

(czego si ħ wystrzega ę )

Edukacja bliskich

wspieranie i motywowanie do prowadzenia programu domowego

informacje dotycz Ģ ce diety

motywowanie do uczestniczenia w zaj ħ ciach rekreacyjnych

poradnictwo w problemach ergonomicznych

−

pionizator jezdny

Physiotherapy&Medicine

www.pandm.org

2. Chory chodz Ģ cy z trudno Ļ ci Ģ (II stadium)

Zapobieganie lub

zmniejszenie przykurczów

i deformacji stawowych

jak w I stadium

ewentualna kwalifikacja do ortez

Utrzymanie lub poprawa

obni Ň aj Ģ cej si ħ siły

mi ħĻ niowej

jak w I stadium

stanie w pionizatorze

jak w I stadium

pomoce ułatwiaj Ģ ce chód

Pomoce techniczne

wła Ļ ciwe obuwie

ortezy, łuski na noc

pomoce zabezpieczaj Ģ ce wła Ļ ciw Ģ pozycj ħ siedz Ģ c Ģ w wózku lub

na krze Ļ le

stanie w pionizatorze

jak w I stadium

informacje o sposobach adaptacji domu i szkoły celem ułatwienia

wykonywania czynno Ļ ci dnia codziennego

Edukacja bliskich

wyja Ļ nienie wagi i zasadno Ļ ci cz ħ stych zmian pozycji

zastosowanie wózka tylko na długich dystansach

stosowanie ró Ň nych zabawek celem mobilizacji ruchu u małych

dzieci

Chory stale korzystaj Ģ cy z wózka (III stadium)

Zapobieganie lub

zmniejszenie przykurczów

i deformacji stawowych

jak w II stadium

mo Ň liwe zastosowanie wkładek profiluj Ģ cych do wózka lub

krzesła

Utrzymanie lub poprawa

obni Ň aj Ģ cej si ħ siły

mi ħĻ niowej

1. jak w II stadium

2. ę wiczenia oddechowe i cz ħ ste wspomaganie odksztuszania

ewentualne u Ň ycia aparatu wspomagaj Ģ cego oddychanie

jak w II stadium

Pomoce techniczne

podparcie kr ħ gosłupa

wózek o nap ħ dzie elektrycznym

ruchome podparcie ramienia

pomoce techniczne wspieraj Ģ ce utrzymanie pozycji stoj Ģ cej

jak w II stadium

Edukacja bliskich

instrukta Ň rodziny / piel ħ gniarki pod k Ģ tem kontroli funkcji układu

oddechowego

odpowiedni dobór wózka inwalidzkiego

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: