50+.pdf

Tomasz Schimanek

Sytuacja osób powyżej 50-tego

roku życia na rynku pracy oraz

rola organizacji pozarządowych

świadczących usługi rynku pracy

skierowane do tych osób

0ROGRAM

0OLSKO!MERYKAÎSKIEJ

&UNDACJI7OLNOyCI

WWWPAFWPL

2EALIZATORPROGRAMU

&UNDACJA)NICJATYW

3POECZNO%KONOMICZNYCH

WWWFISEORGPL

Tomasz Schimanek

Sytuacja osób powyżej 50-tego roku życia

na rynku pracy oraz rola organizacji

pozarządowych świadczących usługi rynku

pracy skierowane do tych osób

Niniejsze opracowanie zostało przygotowane na potrzeby programu „Bezrobocie – co robić?”. Nie jest to ra-

port podsumowujący badania czy statystyki, ponieważ prawie nie ma takich badań i statystyk dotyczących osób

powyżej 50 - tego roku życia. To zresztą najważniejszy wniosek na przyszłość - chcąc podejmować świadome,

skuteczne oraz efektywne działania skierowane do tej grupy odbiorców, trzeba znacznie lepiej rozpoznać ich

sytuację, nie tylko w kontekście rynku pracy. Należy więc przeprowadzić badania, a przede wszystkim w sposób

trwały uwzględnić tę grupę wiekową w statystyce publicznej.

Niniejsze opracowanie jest raczej próbą zarysowania problemów i kwestii z pewnością wymagających w przy-

szłości głębszego rozpoznania, opartą na mojej wiedzy oraz doświadczeniach i z pewnością nie wyczerpuje

wszystkich aspektów omawianych zagadnień.

Warszawa 2006

a Spis treści

1. Sytuacja osób powyżej 50-tego roku życia na rynku pracy

2. Mapa instytucji, które działają na rzecz osób powyżej 50-tego roku życia

w kontekście rynku pracy

3. Rola organizacji pozarządowych

4. Rekomendacje dotyczące niezbędnych zmian systemowych i prawnych

a 1. Sytuacja osób powyżej 50-tego roku życia na rynku pracy

DostępnewPolscestatystkipubliczneniewydzielają

grupywiekowejpowyżej50lat,dlategobędęoperował

danyminajbardziejzbliżonymi,tojestprzeznaczonymi

dlagrupywiekowej55latiwięcej.Bezrobociewtej

grupiewiekowejniewydajesięstatystyczniepoważnym

problemem.Podkoniec2004rokuwgrupiewiekowej

powyżej55latstopabezrobociawynosiłazaledwie4%.

Dlaporównaniawgrupiewiekowejdo24latwynosiła

ona24,3%,natomiastwgrupieosóbmających45-54

lata22,8%. Jednakteliczbynieoddająrzeczywistej

sytuacjiwieluosóbstarszych,główniedlatego,żezgod-

niezprzepisamiprawa,nietraktujesięjakobezrobot-

nychosób,któreniemająpracyapobierająświadcze-

nie przedemerytalne, zasiłek przedemerytalny, rentę,

emeryturęlubwcześniejsząemeryturę.Prawdziwyobraz

sytuacjidajeanalizawskaźnikówdotyczącychaktywno-

ścizawodowejosóbpowyżej55rokużycia.

Tabela 1. Współczynniki aktywności zawodowej ludności

wedługwiekuipłci–wynikiNSPw988r.i2002r.(w%)

Wyszczególnienie

Ogółem Mężczyźni Kobiety

ogółem 65,3 74,3 57

55-64 52,3 63,7 42,7

65+ 24, 32,5 9

ogółem 55,5 62,3 49,2

55-64 30,4 40,4 2,9

65+ 6,9 0,6 4,6

Źródło:GUS2003b,tabl.IV5,s.53.

Wykres 1. Stopapracującychosóbstarszychwlatach992-

2002(w%)

Wskaźnikzatrudnieniawgrupiewiekowej55-64lata

wPolscenależydonajniższychwEuropie.W2002roku

osiągnąłonwartość30,46%.Pokazujetotabela. 2

Powyższedaneobrazujątakżespadekaktywnościza-

wodowejwlatach90-tych.Przyczym,przyogólnym

spadkuaktywnościzawodowejPolakówwtymokresie,

spadekwgrupachwiekowychpowyżej55rokużycia

jestznaczniewiększyodśredniejdlawszystkichgrup

wiekowych(wgrupie55-64latanastąpiłspadekobli-

sko49%,awgrupieosóbpowyżej65rokużyciaopo-

nad70%).

n n n n n n n n n n n

Wgrupiewiekowejosóbpowyżej55rokużyciagor-

szajestsytuacjakobietniżmężczyzn,copokazujewy-

kres. 3

KOBIETY

MÇCZY|NILAT MÇCZY|NI

Źródło: GUS, BAEL, Aktywność ekonomiczna..., wydania z odpowiednich lat

Do„wypychania”osóbstarszychzrynkupracyprzy-

czyniłasięwdużejmierzepolitykapaństwawlatach

90-tych,którazmierzaładoświadomegowygaszania

aktywnościzawodowejtychosób,zuwaginarosnące

bezrobocieorazbraknowychmiejscpracygenerowa-

nychprzezgospodarkę.Wpierwszejpołowielat90-

tychwefekcieułatwieńwprzechodzeniunawcześniej-

szeemeryturyirentyinwalidzkie,niemal2,8miliona

osóbuzyskałoprawodotychświadczeń 4 ,coistotnie

wpłynęłonaobniżeniepoziomuaktywnościzawodo-

wejosóbstarszych.Poreformiesystemuemerytalne-

gowkońculat90-tych,tasytuacjaniecosięzmieniła,

zwłaszczawkwestiizachętdopodejmowaniazatrud-

nieniapoprzejściunaemeryturę,choćprzedewszyst-

kimwwymiarzeuzupełniającym.

Mały Rocznik Statystyczny Polski ,GUS,Warszawa2005.

B.SzaturJaworska(red.), Praca dla osób starszych ,w: W trosce o pracę. Raport

o Rozwoju Społecznym, Polska 2004 ,UNDP,Warszawa2004.

B.SzaturJaworska(red.), Praca dla osób starszych ,w: W trosce o pracę. Raport

o Rozwoju Społecznym, Polska 2004 ,UNDP,Warszawa2004.

Wskutektego,przeciętnyrzeczywistywiekemerytalny

wPolscejestnajniższywśródkrajówczłonkowskichUE

Tamże.

Tabela 1. Współczynniki aktywności zawodowej ludności

wedługwiekuipłci–wynikiNSPw988r.i2002r.(w%)

Wyszczególnienie

Ogółem Mężczyźni Kobiety

ogółem 65,3 74,3 57

55-64 52,3 63,7 42,7

65+ 24, 32,5 9

ogółem 55,5 62,3 49,2

55-64 30,4 40,4 2,9

65+ 6,9 0,6 4,6

Źródło:GUS2003b,tabl.IV5,s.53.

Wykres 1. Stopapracującychosóbstarszychwlatach992-

2002(w%)

n n n n n n n n n n n

KOBIETYLAT

KOBIETY

MÇCZY|NILAT MÇCZY|NI

Źródło: GUS, BAEL, Aktywność ekonomiczna..., wydania z odpowiednich lat

iwprzypadkukobietwynosi56lat,natomiastwprzy-

padkumężczyzn58,7lat. 5 Takżeliczbaosóbpobie-

rającychrentyinwalidzkiejestwprzeliczeniuna000

mieszkańcówwtejgrupiewiekowejprawiedwukrot-

niewyższaniżwkrajachOECD. 6 Tylko25%pracują-

cychmężczyzni3%kobietprzechodzinaemeryturę

wwiekuemerytalnym,natomiastresztadokonujetego

wcześniej. 7 Wartoprzytymzauważyć,żeosoby,które

wcześnieodchodzązrynkupracy,otrzymująmniejsze

świadczeniaemerytalne,gdyżimkrótszyokresskłado-

wy,tymmniejszawysokośćświadczenia.

Wykres 2. Wskaźnikbiernościzawodowejosóbwwieku55

–64lata,awskaźnikzatrudnieniaosóbwwieku

5–24lata.

Jakpodkreślawieluekspertów,pogorszeniesięsytuacji

osóbstarszychnarynkupracy,rodziznacznieczęściej

niżwinnychgrupachwiekowychryzykobrakupracy

inieaktywnościzawodowej,przyczymwydłużeniesię

okresuposzukiwaniapracyzwyklepowodujetrwałewy-

cofaniesiętychosóbzrynkupracy. 8

n n n n n n n n n n n

WSKA|NIKZATRUTDNIENIA

WSKA|NIKBIERNOyCIZAWODOWEJ

Niskaaktywnośćzawodowaosóbstarszychrodzisze-

regnegatywnychkonsekwencji,zarównodlasamych

seniorów,jakicałegospołeczeństwa.Wobecniskich

świadczeńrentowo-emerytalnychpracajestistotnym,

czasemkoniecznymuzupełnieniemdochodówosób

starszych.Zdarzasięitak,żewobecwysokiegopozio-

mubezrobociaemeryturaczyrentastajesięjedynym

dochodemwielopokoleniowychrodzin.Pracajestczę-

stopodstawowym,aniejednokrotniejedynymbodźcem

doaktywnościżyciowej:nadajesensżycia,motywuje

dowychodzeniazdomu,dodbaniaowygląd,kondy-

cjęfizycznąipsychiczną.Obowiązkizawodowepozwa-

lająosobomstarszymodnaleźćwłasnąwartośćoraz

użyteczność.Dlawieluludzipracatotakżejednaznie-

licznychmożliwościprzebywaniazinnymi,nawiązywa-

niakontaktuzeświatemzewnętrznym.Przytymnależy

pamiętać,żeaktywnośćzawodowawypełniawiększość

dorosłegożyciaczłowiekaijejbrak,następującynie

dlatego,żeosobastarszaniemożepracować,aledla-

tego,żezostajezwolnionazpracyczyteżprzechodzi

naemeryturę–jestwręczszokowązmianądotychcza-

sowego,przezdziesiątkilatkształtowanegostyluitrybu

życia.Zmianą,zktórąwieleosóbstarszychniemożesię

pogodzić,aktóraprowadzidoapatii,zobojętnienia

orazograniczeniaaktywnościżyciowej.Tozkoleipo-

wodujepogarszaniesięsamopoczuciaiwiększązacho-

rowalnośćosóbstarszych.

Źródła:BAEL,GUS

Niskaaktywnośćzawodowaosóbpowyżej50rokuży-

cianiesietakżenegatywnekonsekwencjedlacałego

społeczeństwa.Niepracująceosobystarszenietworzą

produktunarodowego,nieprzekazujązdobytejprzez

latawiedzyorazdoświadczeń,natomiastobciążająbu-

dżetpaństwakosztamiświadczeńrekompensujących

brakzatrudnienia.Takżewiększazachorowalnośćosób

nieaktywnychzawodowogenerujedodatkoweobciąże-

niadlabudżetupaństwa.Inną,istotnąkonsekwencją

zmniejszeniaaktywnościzawodowejseniorówjestobni-

żeniewpływówpodatkowych,ograniczeniekręgukon-

sumentów,atakżemniejszaliczbapłacącychskładki

naubezpieczeniezdrowotneoraznaubezpieczenie

społeczne.

Niejestprzytymprawdą,żepodtrzymywaniezatrud-

nienia osób starszych powoduje zabieranie miejsc

pracymłodymludziomwkraczającymnarynekpracy,

atakieprzeświadczeniejestwPolscedośćpowszech-

ne.Popierwsze,miejscapracyzajmowaneprzezosoby

powyżej50rokużycianiesąmiejscamidlaludzimło-

dych(zuwaginakoniecznąwiedzęidoświadczenie).

Podrugie,doświadczeniastarychkrajówczłonkowskich

UEpokazują,żeutrzymywaniewysokiejaktywnościza-

wodowejosóbstarszychzmniejszaobciążeniabudżetu

państwaztytułuświadczeńspołecznych,acozatym

idzieumożliwiafinansowanietworzeniamiejscpracy

dlaludzimłodych.TakżewPolscewidać,żezmniej-

szaniesięzatrudnialnościosóbpowyżej50rokużycia,

M.Bukowski(red.), Zatrudnienie w Polsce 2005 ,MGiP,2005.

Tamże.

B.SzaturJaworska(red.), Praca dla osób starszych ,w: W trosce o pracę. Raport

o Rozwoju Społecznym, Polska 2004 ,UNDP,Warszawa2004.

M.Bukowski(red.), Zatrudnienie w Polsce 2005 ,MGiP,2005.

Wykres 2. Wskaźnikbiernościzawodowejosóbwwieku55

–64lata,awskaźnikzatrudnieniaosóbwwieku

5–24lata.

n n n n n n n n n n n

WSKA|NIKZATRUTDNIENIA

WSKA|NIKBIERNOyCIZAWODOWEJ

Źródła:BAEL,GUS

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: