EGZAMIN SOCJOLOGIA.doc

1) Socjologia, a wiedza potoczna o społeczeństwie

SOCJOLOGIA – to nauka o społeczeństwie.

Nazwa pochodzi od łac. słowa societas, (społeczeństwo) oraz od greckiego słowa logos – nauka.

u     Termin socjologia został użyty po raz pierwszy przez A. Comte'a, który starał się stworzyć „naukę o społeczeństwie” na wzór nauk przyrodniczych

Celem badań socjologii jest odkrycie związków zachodzących w obrębie stosunków społecznych i porządku struktury społecznej, praw rozwoju instytucji społecznych w danym środowisku społecznym i ewolucji samego środowiska społecznego, wykrycie sił, które kierują rozwojem stosunków społecznych, współdziałania i walk społecznych, procesów przystosowania stosunków społecznych do warunków czasu i miejsca i przystosowania do przemian historycznych.

Historia myśli socjologicznej

u    Epoka teologiczna (od fetyszyzmu, politeizmu do monoteizmu) opis zjawisk miał swoje odwołanie do bóstw i duchów;

u    Epoka metafizyczna (abstrakcyjna) – zburzono stare wierzenia i porządek społeczny w okresie reformacji i oświecenia;

u    Epoka pozytywna – ustalanie faktów i odkrywanie stałych związków wolnych od metafizyki

Socjologia zrodziła się z potrzeby zmienienia oraz ulepszenia otaczającego nas świata zjawisk społecznych.

Każdy człowiek żyje w społeczeństwie , dąży do zaspokojenia swoich potrzeb  i realizacji  zamierzonych celów, kierując się zdrowym rozsądkiem, codziennymi  doświadczeniami nabywając w ten sposób własną potoczną wiedzę na temat zjawisk społecznych.

Jednak w dobie zachodzących przemian społeczno - gospodarczych, wydarzeń politycznych w kraju i na świecie, napotykamy wiele trudności, stajemy się bezradni wobec tej rzeczywistości. Wiedza potoczna, którą posiadamy jest utarta stereotypami, które często prowadzą do ujemnych konsekwencji i nie wystarcza do tłumaczenia tych zjawisk i faktów społecznych do działań i załatwiania wielu spraw życiowych. Stąd też powinna być uzupełniona wiedzą naukową socjologiczną, która pomaga w racjonalnym orientowaniu się w problemach społeczno-ekonomicznych, z którymi spotykamy się na co dzień, pomaga dostrzec głębsze powiązania stosunków społecznych, ich złożoności i zależności, służy do przewidywania możliwych następstw zastosowanych działań i następstw zastosowanych środków.

      3. Podstawowe stanowiska teoretyczne w socjologii.

Emile Durkheim (1858-1917) - przedmiotem zajmowania się socjologii są fakty społeczne (np. moda, język, dogmaty religijne, obyczaje, itp.)

Max Weber (1864-1920) – przedmiotem działania socjologii są działania społeczne. Dla Webera socjologia była nauką, „która dąży dzięki interpretacji do zrozumienia działania społecznego i przez to do przyczynowego wyjaśnienia jego przebiegu i skutków”.

Peter Berżer – przedmiotem działania socjologii jest badanie człowieka w świecie i świata w człowieku.

Albion Woodbury Small –są badania nad małymi grupami.

Mauss – socjologii zajmuje się wymianą oraz badaniem, po co ludzie wchodzą w interakcje.

Jan Szczepański - przedmiotem działania socjologii są zjawiska i procesy społeczne (zgoda – konflikt).

August Comte (1798-1857)– socjologia to nauka, która bada fakty i tylko fakty, szuka między nimi związków i na tej podstawie formułuje prawa ogólne (bywa nazywana pozytywistyczną, a przez niektórych naturalistyczną).

4. Podstawowe funkcje socjologii jako nauki.

a)      Diagnostyczna – polega na dostarczaniu praktykom wiedzy o sytuacji, w obrębie której zamierzają działać; badacz dostarcza wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości społecznej celem:

-          usunięcia niepożądanego stanu rzeczy;

-          oceny skuteczności określonej akcji;

-          zebranie danych ogólnych.

b)     Ideologiczna – uwidacznia się wpływem na cele, jakie sobie stawiają jednostki działające; polega na wprowadzaniu do prac naukowych terminów nacechowanych emocjonalnie i wartościująco, lub ciągłym powtarzaniu określonych twierdzeń, co pośrednio wpływa na kształtowanie postaw czytelnika

c)      Prognostyczna ( prewidystyczna) – dostarcza wiedzy o tym, że określone warunki wywołują odpowiednie następstwa; niezbędne dla pełnienia tej funkcji jest jasne, jednoznaczne i udoskonalane (względem zmian rzeczywistości) formułowanie praw warunkowych.

d)     Socjotechniczna – oznacza wykożystanie teorii socjologicznych do formułowania zaleceń podsuwanych praktykom profesjonalnie zajmujących się kształtowaniem i modyfikacją postaw i zachowań.

OPISOWA- (deskryptywna) opisuje zjawiska nas otaczające.

Teoria -      I rzędu XIX wiek – teorie ponadczasowe

-          II rzędu XX wiek – teorie średniego zasięgu, makrospołeczne

-          III rzędu – teorie współczesne, mikrospołeczne, teorie elementarne.

SOCJOTECHNICZNA- zmiany.

FACYLITACJA- ułatwianie społeczne.

Synergia to efekt działania razem.

Socjologia ma służyć do informowania by uniemożliwić manipulację.

6,,Procesy socjalizacji,,
>
>Socjalizacja (łac. socialis = społeczny) to proces (oraz
>rezultat tego procesu) nabywania przez jednostkę systemu
>wartości, norm oraz wzorów zachowań, obowiązujących w danej
>zbiorowości. Socjalizacja trwa przez całe życie tej jednostki,
>lecz w największym nasileniu występuje, gdy dziecko zaczyna
>stawać się istotą społeczną. Największą rolę na tym etapie
>odgrywają jego rodzice, później także wychowawcy i rówieśnicy
>oraz instytucje (takie jak szkoła czy kościół).
>Procesy socjalizacji możemy podzielić na pierwotne i wtórne.
>
>Socjalizacja pierwotna składowa procesu socjalizacji,
>polegająca na tym, iż jednostka identyfikuje się z grupami z
>którymi weszła w kontakt naturalnie, np. w procesie dorastania
>dziecko naturalnie identyfikuje się z rodziną lub grupą
>koleżeńską. W socjalizacji pierwotnej na jednostkę mają wpływ
>znaczący inni i kończy się ona w momencie pojawienia się
>uogólnionego innego. W tym momencie rozpoczyna się okres
>socjalizacji wtórnej.
>Socjalizacja wtórna jest jednym ze składników tzw.
>dziesięciościanu edukacyjnego.
>Socjalizacja wtórna składowa procesu socjalizacji obejmująca
>proces profesjonalizacji lub etatyzacji, kiedy w toku wzrastania
>jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych
>grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie
>polityczne itd.). Socjalizacja wtórna rozpoczyna się od momentu
>pojawienia się w socjalizacji uogólnionego innego

7. Socjalizacja pierwotna wtórna i tercjalna.

Socjalizacja pierwotna – składowa procesu socjalizacji, polega na tym, że jednostka identyfikuje się z grupami z którymi weszła w kontakt niejako naturalnie, np. w procesie dorastania dziecko naturalnie identyfikuje się z rodziną lub grupą koleżeńską.

Socjalizacja wtórna – składowa procesu socjalizacji obejmująca proces profesjonalizacji lub etatyzacji kiedy w toku wzrastania jednostki do życia społecznego wchodzi ona do kolejnych wtórnych grup społecznych (instytucje religijne, zakłady pracy, partie polit. Itd.)

Socjalizacja tercjalna – poprzez media

                  8) TWORZENIE SIĘ WIĘZI SPOŁECZNEJ

              W dzisiejszym społeczeństwie jednostka należy do kilku kategorii socjologicznych, gdzieś mieszka, pracuje, ma jakąś płeć, wiek itp. Wśród danej zbiorowości powstają wspólne interesy. Występuje więc pewien stopień solidarności, lojalności, a zarazem dystans względem innych. Członkowie danej zbiorowości mogą też przeżywać pewne emocje: satysfakcja lub frustracja, duma lub wstyd, sympatia lub wrogość. Tworzy się tożsamość zbiorowa ( swoi, obcy, my, oni, nasi, tamci). Kiedy tworzy się tożsamość zbiorowa powstają też więzi społeczne, czyli trwałe powiązanie jednostek lub grup społecznych między sobą. Jednostki lub grupa muszą funkcjonować w bliskiej przestrzeni ( styczność przestrzenna). W wyniku tych kontaktów następuje styczność psychiczna, czyli emocje pozytywne lub negatywne. W ramach tej struktury zaczynamy pełnić odpowiednie role – zaczynamy funkcjonować w rzeczywistości. Następuje formalizacja więzi i pojawiają się pewne wartości, wzory zachowań, czyli jak należy się zachować by styczność między jednostkami lub grupami była zachowana. Tworzą się organizacje, wyłaniają się liderzy, tworzą się instytucje.

Więź społeczna może odzwierciedlać pewne warunki w jakich żyje zbiorowość (np. podobne warunki zamieszkania – na wsi, w górach lub sytuacja ekonomiczna – bieda, bądź bogactwo, wykonywanie jakiegoś zawodu – lekarze, adwokaci, itp.). Więź społeczna może też wynikać z przekonań, wierzeń, wartości, światopoglądu ( np.: zwolennicy kary śmierci itp.) 

9)TYPY WIĘZI SPOŁECZNEJ.

WIĘŻ SPOŁECZNA - TO OGÓŁ STOSUNKÓW,POŁĄCZEŃ I ZALEŻNOŚCI SKUPIAJĄCYCH JEDN.W ZBIOROWOŚCI LUDZKIEJ.

TYPY WIĘZI SPOŁ.

1.W UJĘCIU GENETYCZNYM (OKREŚLENIE PODSTAW, NA KTÓRYCH SIĘ OPIERA)

A) WIĘŹ NATURALNA, DANA CZŁOWIEK., PRZEZ SPOŁECZNE WARUNKI URODZENIA.

B) WIĘŹ STANOWIONA, WYNIKAJĄCA BEZPOŚREDNIO LUB POŚREDNIO ZE STANOWIENIA SPOŁECZ. WYSTĘPUJE TAM, GDZIE ISTNIEJĄ PODZIAŁY SPOŁ., NARZUCONE SIŁĄ LUB PRAWEM.WYSTĘPUJE RZADKO

C)WIĘŹ ZRZESZENIOWA,(WSPÓŁCZESNA)POWSTAJĄCA W WYNIKU DOBROWOLNEGO ZRZESZENIA SIĘ LUDZI NP. PARTIE.

2) W ZALEŻNOŚCI OD SPOSOBU, W JAKICH WIĘŹ PRZEJAWIA SIĘ W DANEJ ZBIOROWOŚCI:

A) WIĘŹ MAŁEJ GRUPY AKTUALIZUJE SIĘ W BEZPOŚREDNICH KONTAKTACH MIĘDZY JEJ CZŁONKAMI I W STOSUNKACH SPOŁ. OPARTYCH NA NICH.

B)WIĘŹ WYSTĘPUJĄCA MIĘDZY CZŁONKAMI WIELKICH ZBIOROWOŚCI, JAK NARÓD CZY PAŃSTWO,  OPARTA O TRADYCJĘ, WSPÓLNOTĘ DZIEJÓW, JĘZYKA, KULTURY

C)WIĘŹ ŚREDNIEGO ZASIĘGU, WYSTĘPUJĄCA W SPOŁ.LOKALNYCH I MNIEJSZYCH SPOŁ.TERYTORIALNYCH, CZY TEŻ RÓŻNEGO TYPU ORGANIZACJACH I ZRZESZENIACH.

10)DEZORGANIZACJA SPOŁECZNA I ROZPAD WIĘZI

DEZORGANIZACJA SPOŁ.- JEST ZESPOŁEM PROCESÓW, SKŁADAJĄCYCH SIĘ Z WIELKOŚCI ZJAWISK SPOŁ. I ZACHOWAŃ ANORMALNYCH KTÓRYCH WYSTĘPOWANIE I INTENSYWNOŚĆ ZAGRAŻA KONTYNUACJI PROCESÓW ŻYCIOWYCH.

NA DEZORGANIZACJĘ WPŁYWAJĄ NASTĘPUJĄCE ZJAWISKA:

- ALKOHOLIZM I NARKOMANIA

- WZROST PRZESTĘPSTW

-NASILENIE SIĘ ANORMALNYCH ZACH.SPOŁ.

-WZROST ZAPADALNOŚCI NA CHOROBY NERW.I PSYCHICZNE

DLA NARODU I SPOŁ. NAJWIĘKSZYM ZAGROŻENIEM JEST ROZKŁAD PAŃSTWA I DEZORGANIZACJA JEGO INSTYTUCJI.

ROZPAD WIĘZI SPOŁECZ.

POWÓD:

-PODZIAŁ ZBIOROWOŚCI NA DWIE WROGIE GRUPY

-BRAK WSPÓLNEGO CELU

-BRAK IDENTYFIKACJI Z GRUPĄ

-OBOJĘTNOŚĆ WOBEC WARTOŚCI

-KONFLIKT WOBEC SPOSOBÓW OSIĄGANIA CELU

11         ANOMIA

jest to sytuacja, w której typowe normy kierujące zachowaniem nie są już dłużej odpowiednie ani skuteczne. Skutkiem anomii jest obniżenie zdolności społeczeństwa do kształtowania odpowiednich zachowań.

       15 Kategorie kultury

W kulturze rozróżnia się również kategorie. Przez kategorie rozumie się wielkie podstawowe działy kultury globalnej wyodrębnione w ujęciu synchronicznym, a różniące się charakterem składających się na nie elementów w sposób uzasadniający z metodologicznych i teoretycznych wzglądów ich odrębne badanie. Kategorie kulturowe musze być wydzielone w taki sposób, by stanowiły podstawę rozłącznej, ekonomicznej i wyczerpującej klasyfikacji zjawisk społeczno – kulturalnych. Kategorie powinny obejmować zjawiska względnie jednorodnie charakteryzujące się cechami istotnymi, uzasadniającymi ich wyodrębnienie. Należy podkreślić, że podział na kategorie kultury nie jest podziałem ostrym, dokładnie oddzielającym od siebie poszczególne elementy. Kultura stanowi całość względnie zintegrowaną. Stąd też istnieją pewne związki i zależność (relacje zewnętrz kategorialne). Kategorie są wewnętrznie zróżnicowane i podlegają dalszym podziałom.

Akulturancja – proces zmian kulturowych zachodzący między grupami oraz między grupami a jednostkami reprezentującymi odmienne systemy kulturowe. Towarzyszą jej przekształcenia polegające na adaptacji obcych treści do własnej kultury, eliminacji treści rodzimych, modyfikacji niektórych elementów i tworzeniu treści synkretycznych (łączenia w jedną całość różnych, często sprzecznych poglądów). 

Enkulturacja - proces wrastania w kulturę danego społeczeństwa, sprawiający, że jednostka staje się jego integralnym członkiem i nosicielem jego kultury, towarzysyz jej socjalizacja jednostki.

Transkulturacja -  proces rozszerzania się elementów jednej kultury na drugą poprzez przejęcie, zapożyczenie, czasem pod przymusem. Najczęściej dochodzi jednak do selekcji i transformacji przeniesionych wzorów.

Dekulturacja – proces społeczny zachodzący w trakcie kontaktów międzykulturowych, poprzez który dochodzi do zubożenia danej kultury, zwykle poprzez zanikanie jej określonych elementów (np. zwyczajów, obyczajów, wzorów zachowań itp.).

...