Anglia- ustrój państwa.docx

strój państwa - Historia Ustroju Polski Na Tle Powszechnym – Anglia

1. Władza królewska. Królowie ugruntowali silną władzę, na skutek czego nie doszło w Anglii do rozdrobienia feudalnego, ale w XIII wieku państwo przyjęło charakter monarchii stanowej, co oznaczało osłabienie władzy królewskiej.
2. Wilhelm Zdobywca uważał się za właściciela całej ziemi angielskiej, co podkreślało patrymonialne podstawy jego władzy. Z tego tytułu narzucił krajowi jako najwyższy zwierzchnik lenny organizację lenną, i to w takiej formie, by mogła ona zapewnić sprawną organizację wojskową i by nie mogła osłabić władzy królewskiej. Wilhelm Zdobywca nakazał całej ludności kraju złożyć sobie przysięgę wierności (na zjeździe w Salisbury w 1086 roku).
3. Władza królewska miała silną podstawę finansową: poważne wpływy z dóbr królewskich, dochody z wyłącznie królowi przysługujących regaliów (bicie monety, z ceł i targów), danina pieniężna składana przez całą ludność), dochody z lenn i tarczowe.
4. Król był najwyższym strażnikiem pokoju. Autorytet sądownictwa królewskiego był zawsze tak wysoki, że w Anglii nie rozpowszechniły się wojny prywatne, które stanowiły plagę na kontynencie w czasie rozdrobnienia feudalnego. Król miał też wyłączną moc stanowienia prawa.
5. Król, mimo patrymonialnego charakteru swej władzy, był podporządkowany prawu boskiemu. Liczyć musiał się również z prawem lennym.
6. Od XII wieku narastać zaczął konflikt między królem a możnowładztwem. Od XIII wieku możnowładztwo zaczęło uzyskiwać trwałe sukcesy. Wtedy król znalazł oparcie w rycerstwie i miastach.
7. Rozwinął się Parlament, który przejął część władzy królewskiej jako reprezentacja wszystkich stanów. Uzyskał on nawet wyłączne prawa do uchwalania nowych podatków i później nawet do stanowienia nowych praw.
8. W Wielkiej Karcie Swobód sformułowano formalnie prawo oporu, tzn. określono warunki wypowiedzenia posłuszeństwa królowi. Dwukrotnie doszło do detronizacji królów angielskich: Edwarda II (1327 rok) i Ryszarda II (1399 rok).
9. Państwo a Kościół. Zasadniczo Kościół był podporządkowany monarchii, a dobra kościelne objęte królewskim zwierzchnictwem. Źródłem konfliktu były: obsadzanie stanowisk biskupich, problem świadczeń finansowych Kościoła na rzecz państwa i zakres sądownictwa kościelnego.
10. Wydane przez Henryka II w XII wieku tzw. konstytucje klarendońskie (w Clarendon) ograniczające uprawnienia Kościoła, wywołały gwałtowną opozycję kleru, co doprowadziło do zamordowania arcybiskupa Canterbury Tomasza Becketa w 1170 roku. W efekcie król musiał upokorzyć się i odwołać konstytucje.
11. Późniejszy konflikt Jana bez Ziemi z Kościołem doprowadził również do upokorzenia króla i zwycięstwa papieża, któremu król oddał Anglię w lenno w roku 1213.
12. W XIV wieku odżyły dążenia do osłabienia Kościoła. Dążenia te reprezentował zarówno król, jak i Parlament, a celem ich było przede wszystkim uniezależnienie korony od Kościoła.
13. Następstwo tronu. Wobec tego, że synowie Wilhelma Zdobywcy nie pozostawili męskiego potomka, o następstwie tronu zaczęły decydować dokonywane przez możnowładców elekcje w obrębie rodu, tj. spośród potomków Wilhelma po kądzieli. Na tej zasadzie w roku 1154 tron objął Henryk II, przez swą matkę prawnuk Wilhelma Zdobywcy. Henryk II zdołał umocnić zasadę dziedziczności tronu, która ostatecznie wyeliminowała elekcyjność.
14. Określono system kognatyczny – dopuszczenie do sukcesji kobiet, ale jedynie w momencie braku męskiego potomka.
15. Od 1301 roku następca tronu angielskiego nosił tytuł księcia Walii.
16. We Francji stosowano inną zasadę sukcesji tronu – system agnatyczny, przy którym kobiety były od sukcesji odsunięte.
17. W latach 1445-1485 rozegrała się wojna sukcesyjna Dwóch Róż między dwiema gałęziami Plantagenetów: Lancasterów (Czerwona Róża) i Yorków (Biała Róża). Zakończyła się ona objęciem tronu przez krewnego Lancasterów, Henryka Tudora jako Henryka VII (1485).
18. Urzędy nadworne. Seneszal (steward), cześnik (buttler), komornik (chamberlain), konetabl (constabl).
19. Do początku XIII wieku najważniejszą rolę odgrywał wielki justycjariusz, będący głównym pomocnikiem i zastępcą króla. Gdy urząd ten zaczął zagrażać królowi, zniesiono go, a znaczną część jego uprawnień przeniesiono na kanclerza.
20. U schyłku XIII wieku na czoło urzędników nadwornych wysunął się kanclerz. Posiadał on wielką pieczęć i w związku z tym sprawował kontrolę nad wszystkimi dokumentami wychodzącymi z kancelarii królewskiej. Powierzono mu sąd kanclerski.
21. Rada Królewska. Tworzyli ją dygnitarze nadworni. Król powoływał też na naradę swych tenentes in capite. W ten sposób zgromadzenia na dworze królewskim przybrały dwojaki charakter : zgromadzenia dygnitarzy i kurii feudalnej. Obejmowano je wspólną nazwą kurii królewskiej (curia regis).
22. Kuria miała charakter doradczy, wykonywała też sądownictwo w sprawach między wasalami korony oraz w sprawach, które docierały do sądu królewskiego w drodze apelacji.
23. Rychło zaczęto odróżniać Wielką Radę (Magnum Consilium) i mniej od niej liczną Radę Zwyczajną (Consilium Ordinarium).
24. Z kurii angielskiej wywodzą się następujące organa:
25. Exchequer jako najwyższy organ skarbowy i działający w jego ramach Sąd Exchequeru.
26. 2 sądy królewskie: Sąd Ławy Królewskiej (Kings Bench) i Sąd Spraw Pospolitych (Common pleas).
27. Izba Lordów jako wyższa izba Parlamentu oraz sam Parlament.
28. Rada Zwyczajna (Ściślejsza).
29. Exchequer – centralny urząd skarbowy pochodzący z Normandii, będący równocześnie kasą skarbową, instancją kontrolującą rachunki, zarówno centralne, jak i rachunkowość szeryfów na prowincji, wreszcie trybunałem sądowym dla spraw skarbowych. Śladem jej działalności są tysiące wielkich zwojów pergaminowych, na których spisywano sprawozdania rachunkowe do końca XII wieku , zwane Pipe Rolls.
30. Nazwa Exchequer (Scaccarium) oznacza szachownicę. Stanowił bowiem Radę Królewską „przy szachownicy” (Curia ad Scaccarium), tzn. obradującą przy stole mającym nakrycie z kwadratami szachownicy. W Exchequerze zasiadało liczne grono dygnitarzy pod przewodnictwem kanclerza szachownicy (Chancellor of Exchequer).
31. Rada Zwyczajna zaczęła się wyodrębniać już w XII wieku jako organ skupiający nieliczną grupę wyższych urzędników, blisko współpracujących z królem.
32. Wielka Karta Wolności. Po klęskach poniesionych przez Jana bez Ziemi baronowie w sojuszu z rycerstwem i miastami wymusili na królu w 1215 roku wydanie przywileju Magna Charta Libertatum.
33. Miał on stanowić pierwsze w Anglii sformułowanie wolności osobistych i politycznych o charakterze demokratycznym. Postanowienia WKS ujęto w 63 artykułach.
34. Artykuł 39 dotyczy wolności osobistej : „żaden wolny człowiek nie może być uwięziony ani pozbawiony mienia, wyjęty spod prawa czy wygnany, inaczej jak tylko na podstawie prawomocnego wyroku równych mu lub z mocy prawa krajowego”. Art. 21 gwarantuje baronom, że będą sądzeni tylko przez iudicia parium.
35. Artykuł 13 potwierdza przywileje miast, w szczególności „dawne wolności i swobody miasta Londynu”.
36. Najważniejsze artykuły 12 i 14 przyznają specjalne uprawnienia kurii królewskiej. Art. 12 postanawia, że dla nałożenia tarczowego i zasiłków lennych (auxilia) konieczna jest zgoda ogólnej Rady Królestwa. W skład jej zgodnie z art.14 wchodzą tylko tenentes in capite.
37. Artykuł 61 określa sankcje dla przestrzegania postanowień Wielkiej Karty. Baronowie mają wybrać spośród siebie komisję 25 baronów, którzy będą czuwać, aby król przestrzegał przyjętych na siebie zobowiązań —- prawo oporu przeciwko władcy nadużywającemu władzy.
38. Wielka Karta była przywilejem dla baronów, wydanym w ich interesie i gwarantującym ich uprawnienia.
39. Wielka Karta nie objęła w początkach XIII wieku ludności zależnej, która stanowiła większość ludności Anglii.
40. Artykuły 12 i 14, przyznające zgromadzeniu baronów na Wielkiej Radzie wyłączne prawo uchwalania podatków, nie weszły w życie.
41. Poczynając od pierwszego jej zatwierdzenia przez Henryka III w roku 1216, właśnie artykuły 12 i 14 oraz 61 zostały celowo pominięte.
42. Wielka Karta nie stworzyła parlamentu, lecz wyznaczyła kierunek, który prowadził do jego powstania.
43. W XVI wieku wielka Karta służyła szlachcie i mieszczaństwu w walce przeciw królowi i moznowładcom, w wieku XVII – w dobie rewolucji – wystąpieniom odłamów radykalnych (ruch levellerów), w XIX wieku – jako podstawa liberalnej konstytucji angielskiej.
44. W perspektywie XIII wieku nie była ona niczym innym jak przywilejem dla baronów.
45. Początki Parlamentu. Parlament wywodzi się z kurii królewskiej, w szczególności z Wielkiej Rady. Wielka Rada przestała być zjazdem feudałów i przekształciła się w organ stanowy reprezentujący wszystkie uprzywilejowane stany (1265). We Francji Stany Generalne – 1302 rok.
46. Wielka Karta stanowiła etap na drodze rozszerzenia uprawnień Wielkiej Rady jako organu samych baronów.
47. Od 1213 roku królowie powoływali czasem Wielką Radę w rozszerzonym składzie, wzywając na nią przedstawicieli rycerstwa wyznaczonych przez szeryfów w liczbie po 2 albo 4 z hrabstwa. W latach 1254 i 1264 delegaci ci byli już wybierani w hrabstwach.
48. Po klęsce zadanej Henrykowi III przez Szymona de Montfort (pod Lewis w 1264 roku) w Wielkiej Radzie, zwołanej w 1265 roku, pojawił się jeszcze jeden element nowy, przedstawiciele miast.
49. Skład Parlamentu.
50. Izba Wyższa (Upper House), z czasem Izba Lordów (House of Lords) była niejako kontynuacją Wielkiej Rady; skład: arcybiskupi, biskupi i opaci oraz możnowładcy świeccy, a więc bezpośredni wasale korony, parowie Anglii. Skład ulegał stałemu powiększaniu przez osoby, które król wprowadzał do Izby Lordów, nadając im godność para.
51. Izba Niższa (Lawer House) lub Izba Gmin (House of Commons) wyodrębniła się dopiero w XIV wieku jako oddzielne kolegium. Zasiadali w nim przedstawiciele rycerstwa (hrabstw) i uprzywilejowanych miast. Hrabstwa i miasta delegowały po 2 posłów. W XIII wieku uprawnienia te miało tylko 21 miast, natomiast w XV wieku liczba uprawnionych miast wzrosła do 112. Delegowały one 224 posłów, hrabstwa, których było 37, delegowały zaledwie 74 posłów.
52. Funkcję przewodniczącego izby, speakera, sprawował przedstawiciel rycerstwa.
53. Sposób dokonywania wyborów w hrabstwach został unormowany dopiero w XV wieku, a ustawa z 1429 roku obowiązywała aż do reformy wyborczej z 1832 roku. Czynne prawo wyborcze przysługiwało właścicielom ziemskim z obszaru hrabstwa. Prawa polityczne posiadali też odpowiednio zamożni wolni właściciele (freeeholders), nie należący do szlachty.
54. Posłowie związani byli instrukcjami swych wyborców, byli reprezentantami swego stanu lub regionu, a nie reprezentantami narodu. W toku wieku XV posłowie zaczęli głosować według swego swobodnego uznania (reprezentacja narodowa). Byli chronieni szczególnym mirem królewskim.
55. Uprawnienia Parlamentu:
56. Dziedzina sądownictwa: Izba Lordów była najwyższą instancją sądową, do której można było w określonych wypadkach skierować skargę odwoławczą. Kontynuowała również lenne iudicium parium dla sądzenia przestępstw popełnionych przez lordów. Szczególnie ważną funkcją sądową Parlamentu było sądzenie spraw na podstawie impeachment (skarga, którą mogła wnieść Izba Gmin przeciw osobom oskarżonym o nadużywanie władzy. Sprawę wniesioną przez Izbę Gmin rozpatrywała nieodwołalnie Izba Lordów.
57. Instytucja impeachment stanie u podstaw przyszłej konstytucyjnej odpowiedzialności ministrów.
58. Od XV wieku Parlament mógł ponadto pozbyć się niewygodnego sobie przedstawiciela władzy przez uchwalenie ustawy zwanej act of attainder, orzekającej karę śmierci lub wygnania – bez żadnego postępowania sądowego.
59. Dziedzina finansów: Potrzeby pieniężne zmuszały panujących do zwracania się do Parlamentu o nowe podatki. W 1297 roku król zobowiązał się do nienakładania nowych podatków bez zgody parlamentu.
60. Dziedzina ustawodawstwa: Już w XIV wieku uznawana była zasada, że żadna ustawa nie może być ważna bez zgody króla, Izby Lordów i Izby Gmin.
61. Uprawnienia ustawodawcze Parlamentu rozwinęły się z prawa podawania królowi petycji o wydanie ustawy regulującej daną kwestię. Król mógł petycji zadośćuczynić bądź ją odrzucić.
62. Ponieważ kancelaria, tworząc ustawę, często zmieniała treść petycji od połowy XV wieku Izba Gmin sama przygotowywała odpowiedź na petycję w formie projektu ustawy.
63. Bill musiał być uchwalony kolejno przez obie izby, a następnie przesyłany był królowi. Projekt mógł być również wniesiony przez Izbę Lordów.
64. Dopiero po przyjęciu projektu przez obie izby i zatwierdzeniu przez króla (mógł odmówić) projekt stawał się ustawą – act. Inicjatywę ustawodawczą miał również król.
65. Król miał w Parlamencie stanowisko równorzędne z Izbą Lordów i Izbą Gmin. To, że król nie podlegał Parlamentowi, z drugiej zaś strony to, że Parlament miał dużo swobody, tworzyło układ równowagi pomiędzy nimi(King in Parliament).
66. Król zwoływał Parlament wtedy, kiedy chciał; z uwagi na potrzeby finansowe musiał to robić dość często. Już od XIV wieku obradował z reguły na terenie Opactwa Westminsterskiego w Londynie.
67. Cechy średniowiecznego Parlamentu angielskiego:
68. Dzielił się na 2 izby, a nie na poszczególne stany obradujące odrębnie. W Izbie Gmin zasiadały szlachta i mieszczanie. Prawa wyborcze czynne opierały się na cenzusie majątkowym, a nie na przynależności stanowej.
69. System dwuizbowy angielski zakładał podejmowanie przez parlament uchwał w drodze kolejnego rozpatrywania spraw przez obie izby. W innych zgromadzeniach stanowych każdy stan obradował i podejmował uchwały oddzielnie.
70. Król miał stanowisko równorzędne, czego brakowało na kontynencie.
71. Instytucja impeachment (oraz act of attainder) stanowiła formę kontroli Parlamentu nad organami władzy królewskiej.
72. Średniowieczny Parlament wykształcił podstawy instytucji nietykalności poselskiej.
73. Zarząd lokalny: Anglia dzieliła się na hrabstwa – shire. Były nadawane nominalnie jako lenno wybitnym wasalom. Nosili oni tytuł hrabiów (earl), co było dziedziczne.
74. Faktycznie naczelnikiem hrabstwa był nominowany przez króla urzędnik, wicehrabia, zwany szeryfem. W ten sposób królowie angielscy zapobiegali znanej na kontynencie feudalizacji hrabstw i przekształcaniu się ich w terytoria lenne.
75. Szeryf był nominowany przez króla i pobierał uposażenie pieniężne w formie części dochodów ściągniętych przezeń z hrabstwa. Już w XII wieku król powoływał na szeryfów zwykłych rycerzy.
76. Od XV wieku na szeryfa można było powołać jedynie osobę osiadłą w danym hrabstwie. Szeryfowie skupiali początkowo władzę: skarbową, wojskową, sądową i administracyjno-policyjną.
77. W hrabstwach pewną rolę odgrywały początkowo zgromadzenia ludności tych okręgów. Okręgi te dzieliły się na setnie, w których też odbywały się zgromadzenia. Posiadały przede wszystkim władzę sądową, którą z czasem utraciły.
78. W szczególności w XIII wieku szeryf stracił swą władzę sądową i wiele uprawnień administracyjnych.
79. Początki samorządu lokalnego: początki wywodziły się jeszcze z czasów wczesnego feudalizmu. Istota samorządu lokalnego polegała na tym, że na danym terenie zadania publiczne wykonywane są nie przez nominowanych urzędników państwowych, lecz przez organy reprezentujące ludność danego terenu i przez nią wybrane lub też przez organy, które wprawdzie są formalnie nominowane przez władzę państwową, ale pod warunkiem pochodzenia z danego obszaru.
80. Samorząd miejski został wprowadzony do miast zarówno w Anglii jak i na kontynencie. Miał on charakter stanowy, gdyż o obsadzie organów miejskich decydował stan mieszczański.
81. W Anglii średniowieczny samorząd wyrażał się w przejęciu części funkcji administracyjnej w hrabstwach przez rycerstwo. Wiązało się to z powstaniem nowej instytucji, konkurencyjnej względem szeryfa, instytucji sędziów pokoju (justices of the peace). Instytucja ta wywodziła się od wprowadzonych w XII wieku strażników pokoju.
82. Od końca XIV wieku w każdym hrabstwie powoływano 8 sędziów pokoju. Uzyskali oni ostatecznie władzę sądową w sprawach karnych oraz prawie całą administrację hrabstwa.
83. Mianował ich król. W początku XV wieku ustalono, że sędzią pokoju może być tylko osoba osiadła w hrabstwie i posiadająca określony wysoki majątek.
84. Sądownictwo. Od końca XII wieku kształtowała się w Anglii nowa struktura sądownictwa królewskiego.
85. Wywołało to niezadowolenie feudałów, którzy spowodowali wydanie przez króla Statutu Westminsterskiego z 1295 roku. Król zrzekał się formalnie dalszego rozszerzania zakresu działalności swych sądów i obiecywał utrzymanie status quo.
86. Na szczeblu centralnym funkcje sądowe wykonywane w imieniu króla, głównie przez kurię królewską, rozdzielone zostały między:
87. Izbę Lordów, która zachowała charakter najwyższej instancji odwoławczej oraz uprawnienia do sądzenia lordów.
88. Sąd Spraw Pospolitych (Court of Common Please) wyodrębnił się w XII wieku z kurii i rozpatrywał przede wszystkim sprawy cywilne.
89. Sąd Ławy Królewskiej (Court of Kings Bench) wyodrębnił się z kurii w XIII wieku i rozpatrywał głównie sprawy karne.
90. Sąd Exchequeru zorganizowany został w XIII wieku jako organ sądowy dla rozpatrywania skarg przeciw koronie w dziedzinie skarbowej. Wymienione 3 sądy, mające swe siedziby w Westminsterze, określone jako „sądy westminsterskie”, swym orzecznictwem przyczyniły się walnie do wykształcenia w Anglii jednolitego prawa powszechnego – common law.
91. Sąd kanclerski, w którym stosowano postępowanie uproszczone, mniej formalne, przy czym w wyrokowaniu kierowano się zasadą słuszności – equity.
92. W XIV wieku ustaliła się organizacja sądów koronnych delegowanych (Courts of Assize). Sędziowie koronni rozpatrywali sprawy karne w terenie. Do ich kompetencji należały sprawy cywilne oraz sprawy karne, w konkurencji z sądami pokoju. Najcięższe sprawy były zastrzeżone ich wyłącznej kompetencji. W XIV wieku dokonano w Anglii podziału na 6 okręgów (circuit), który to utrzymał się do 1873 roku.
93. Sądy Przysięgłych. Rozwijały się już od XIII wieku. Sąd przysięgłych był instytucją procesową, szczególną formą udziału czynnika ludowego. Ewolucja sądów przysięgłych w Anglii zakończyła się w XVI wieku.
94. Współudział sędziów przysięgłych w wymiarze sprawiedliwości mógł przybierać trojaką formę; konstytuowali oni: Wielką Ławę, Ławę orzekającą dla spraw karnych, Ławę dla spraw cywilnych.
95. Zadaniem Wielkiej Ławy (23 członków) było zbadanie czy w danej sprawie istnieje podstawa do nadania dalszego biegu oskarżenia.
96. Ława o d s k składała się z ławy przysięgłych i fachowych sędziów nominowanych. Ława przysięgłych orzekała o winie, a sędziowie fachowi o karze. Werdykt ławy przysięgłych musiał zapaść jednomyślnie.
97. Ława dla spraw cywilnych. W sprawach cywilnych nie orzeka się o winie i dlatego niełatwo było rozgraniczyć kompetencję między ławą przysięgłych, a sędziami. W praktyce przysięgli orzekali o stanie faktycznym, a sędziowie fachowi na podstawie orzeczenia ławy przysięgłych stosowali w swej decyzji przepisy prawa.
98. Powstanie systemu Common law i equity.
99. Ustawy królewskie nosiły różne nazwy: konstytucji, assyz (assisae), od XIV wieku pojawiła się nazwa statut.
100. Później źródłem ustawodawstwa stał się Parlament. Na tych podstawach tworzyło się prawo ustawowe (statute law), które rzadko wkraczało w dziedzinę prawa sądowego.
101. Powszechnie uważa się, że w Anglii po dziś dzień stosuje się prawo zwyczajowe (common law), nie przeprowadziła żadnej kodyfikacji (prawo stanowione).
102. Geneza i sposób stosowania common law wskazuje na to, że nie można go określić jako prawo stanowione, ani jako prawo zwyczajowe. Od XIII wieku występowało jako jednolite, powszechne prawo w całym królestwie, gdy tymczasem na kontynencie znamieniem prawa zwyczajowego był z reguły jego partykularyzm. Ukształtowało się ono jako prawo powszechne pod wpływem orzecznictwa sądów królewskich.
103. Wpływ decydujący na powstanie i tworzenie się common law odgrywały precedensy, tzn. wyroki wydawane poprzednio w podobnej sprawie przez sąd królewski. Największe znaczenie miały wyroki sądów westminsterskich, ich orzecznictwo stało u podstaw powstania common law jako prawa precedensowego.
104. Common law tworzyło bardzo sztywne normy prawne. Należało znaleźć jakiś środek na uzupełnianie i poprawianie common law. Środkiem takim stało się od XVI wieku stosowanie norm słuszności – equity.
105. Na podstawie orzecznictwa sądów westminsterskich oraz sądu kanclerskiego ukształtuje się w XVI wieku swoisty dualizm prawa angielskiego, opierającego się jednocześnie na i na common law i na systemie equity.
106. W okresie schyłkowym republiki rzymskiej obok sztywnego systemu prawa cywilnego powstał drugi system, prawa pretorskiego (ius honorarium i ius gentium), którego zadaniem było poprawianie i uzupełnianie prawa cywilnego. Dalszy rozwój prawa w Rzymie prowadził do zlania się obu systemów w postaci jednolitego ius civile, natomiast w Anglii dualizm panuje do dziś.
107. Prawo rzymskie nie miało wpływu na angielskie prawo prywatne. Na uniwersytetach angielskich jednak prawo rzymskie i kanoniczne wykładano. Prawo angielskie stało się przedmiotem nauczania dopiero w XVIII wieku.
108. Prawo angielskie kształtowane było przez praktyków – sędziów (poprzez precedensy). Ludzie ci nabywali wiedzę prawniczą nie na uniwersytetach, lecz w ramach własnych korporacji, skupiających prawników-praktyków, w tzw. Inns.
109. Na kontynencie przyjęły się podstawowe pojęcia prawa rzymskiego
110. Sądy kościelne w Anglii stosowały prawo kanoniczne, tak blisko związane z prawem rzymskim.
111. Źródła poznania prawa:
112. Podstawowym źródłem mogły być wyroki i akty sądów królewskich. Protokoły rozpraw sądowych i wyroki (records i reports) zaczęto spisywać bardzo dawno jako przedsięwzięcia prywatne. Od XIV wieku spisy dokonywane przez opłacanych prawników nabrały charakteru urzędowego. Publikowano je pod nazwą Yearbooks.
113. Ważne źródła to dzieła prawników angielskich – traktat z XII wieku o prawach i zwyczajach Anglii za Henryka II, którego autorstwo przypisuje się justycjariuszowi królewskiemu, Ranulfowi Glanvill.
114. Prawnik, sędzia praktyk Henryk Bracton napisał w połowie XIII wieku – „O prawach i zwyczajach Anglii ksiąg pięć”.
115. W XV wieku powstał traktat sędziego Jana Fortescue – „O pochwale praw Anglii”.
116. Anglia od 1066 roku do 1265 roku miała cechy monarchii wczesnofeudalnej – przewagę rozwiniętych już struktur feudalnych i silną władzę monarszą.
117. Wiek XIII był okresem zmagania się monarchii z sięgającymi po władzę baronami. Zakończył się on powstaniem Parlamentu.
118. Charakter monarchii stanowej nadał Anglii ustrój społeczny oparty na podziale na stany.