Reforma walutowa14 kwietnia 1924 r. ukazuje się rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej ozmianie ustroju pieniężnego, mocą którego z dniem 1 lipca 1924 r. markapolska przestała być prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Polska KrajowaKasa Pożyczkowa postawiona została w stan likwidacji. Ustalono relacjęzdeprecjonowanej marki polskiej do nowej waluty złotowej na 1800 000 mkp. =1 złotemu. Powołano odrębną instytucję bankowo-emisyjną BANK POLSKI w formiespółki akcyjnej.Oficjalne otwarcie Banku Polskiego nastąpiło 28 kwietnia 1924 r. Wyposażonyzostał w przywilej emisji biletów bankowych mających zdolność zwalniania zwszelkich zobowiązań (przywilej ten Bank posiadał do dnia 31 grudnia 1944roku).Z chwilą otwarcia Banku Polskiego wprowadzone zostały bilety złotowewykonane jeszcze w 1919 r. poza granicami kraju w następujących odcinkach:1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 i 500 zł oraz bilety zdawkowe Ministerstwa Skarbu zdatą 28 kwietnia 1924 r. opiewające na 1, 5, 10, 20 i 50 groszy.Reformę walutową 1924 r. nazwano później “reformą Grabskiego” od nazwiskaówczesnego Ministra Skarbu, Władysława Grabskiego.Bilety zdawkowe były wprawdzie prawnym środkiem płatniczym w Polsce, ale oograniczonej mocy umorzenia z zobowiązań - tylko do kwoty 10 złotych przykażdej wypłacie. Jedynie Kasy Skarbowe przyjmowały te bilety bez ograniczeń,z wyjątkiem tych wpłat, które w myśl obowiązujących przepisów winny byćuiszczane w złocie. Zostały one, poczynając od dnia 1 listopada 1924 roku,wymienione przez Skarb Państwa na monety zdawkowe albo też bilety bankoweBanku Polskiego. Miały one bowiem w obiegu charakter tymczasowy izastępowały bilon miedziany i niklowy, którego Mennica Państwowa nie mogła wowym okresie wykonać na czas.Początkowo reforma walutowa rozwijała się pomyślnie. Z końcem grudnia 1924pokrycie kruszcowo dewizowe Banku Polskiego wzrosło do 358,3 mln. zł.Jednakże słabo fundowana reforma walutowa, przeprowadzona bez zrównoważeniabudżetu (inflacja bilonowa) i bez większych rezerw dewizowych, załamała sięjuż w połowie r. 1925. Następuje okres dewaluacji złotego, zahamowanydopiero w czerwcu 1926.Od lipca 1926 następuje okres faktycznej stabilizacji złotego na poziomiekursu dolara = 8,92 zł., następnie też okres gromadzenia rezerw budżetowychi walutowych.Na jesieni 1927 Polska otrzymuje pożyczkę stabilizacyjną na sumę 62 milionówdolarów i 2 milionów funtów szterlingów. Równocześnie Bank Polski otrzymałkredyt rezerwowy do 20 milionów dolarów w 14 bankach emisyjnych. To pozwalarządowi na ogłoszenie w październiku 1927 planu stabilizacyjnego iprzeprowadzenie drugiej reformy walutowej.Stabilizacja złotego od 13 października 1927 opiera się na zasadach walutydewizowo złotej , na zasadzie pokrycia obiegu biletów i zobowiązań wwysokości 40%, z czego 30% w złocie, na obowiązku wymiany złotego przez BankPolski na monety złote, względnie sztaby złote w stosunku 5924,44 za kgczystego złota, względnie na czeki zagraniczne w walucie wymienialnej nazłoto (obowiązek wymiany istnieje jednak tylko w centrali banku i tylkowówczas, gdy kwota do wymiany przekracza 20.000 zł.), oraz na autonomiiBanku Polskiego.Druga reforma walutowa zalegalizowania faktyczny kurs złotego, stabilizującgo na poziomie 8,9141 za dolara, co oznaczało stosunek do poprzedniego kursuzłotego 172:100.Po wpłynięciu pożyczki stabilizacyjnej Bank Polski posiada najwyższy poziomrezerw kruszcowowalutowych. W r. 1931 odpływ dewiz przyjmuje bardziejzaakcentowane formy.Po okresie inflacyjnym i zorganizowaniu Banku Polskiego postanowionoprzystąpić do budowy nowoczesnego zakładu graficznego, mogącego w pełnizaspokoić potrzeby Banku i Państwa w zakresie druku wszelkich papierowychznaków pieniężnych i druków wartościowych.Na podstawie zawartej 25 maja 1925 r. umowy między Bankiem Polskim iMinisterstwem Skarbu RP, powstała Polska Wytwórnia Papierów WartościowychS-ka Akcyjna, a w 1928 r. powzięto decyzję budowy papierni mającejprodukować odpowiednie gatunki papieru banknotowego. Równocześnie PaństwoweZakłady Graficzne Ministerstwa Skarbu postawione zostały w stan likwidacji.Ponieważ walory papierowych znaków pieniężnych Ministerstwa Skarbu opiewałytakże na wartości 2- i 5-złotowe, na mocy rozporządzenia PrezydentaRzeczypospolitej z 22 października 1926 r. zwiększona została możnośćumorzenia nimi zobowiązań do wysokości 1000 zł, a przy uiszczaniu wszelkichnależności państwowych sum bez ograniczenia.Bilety zdawkowe i państwowe miały być z obiegu wycofane w ciągu dwudziestulat. Nastąpiło to jednak znacznie wcześniej i w końcu 1931 r. nie było już wobiegu żadnych biletów emitowanych przez ministerstwa. Wyjątek stanowi biletpaństwowy z datą 1 października 1938 r. wprowadzony do obiegu 26 sierpnia1939 r., a więc na sześć dni przed wybuchem II wojny światowej.Ministerstwo Skarbu upoważnione było do emitowania biletów zdawkowych ipaństwowych, jako prawnych środków płatniczych w Polsce, w celu likwidacjideficytów budżetu państwa.W okresie panującego w Europie ostrego kryzysu w latach 1930-1935 Polskaprzetrwała go bez załamania waluty. Ówczesna polityka finansowa RząduRzeczypospolitej Polskiej nastawiona była na utrzymanie za wszelką cenękursu złotego na niezmienionym poziomie. W wyniku tej polityki znaczniespadły zapasy złota w skarbcu Banku Polskiego, stanowiące ustawowezabezpieczenie waluty polskiej. Taki stan rzeczy, spowodowany brakiemelastycznego regulowania obrotu pieniężnego, mógł doprowadzić do prawiezupełnego wyczerpania zapasów kruszcu, dewiz i walut obcych. Kres temudopiero położył dekret z 26 kwietnia 1936 r., mocą którego zawieszonoprzekazywanie za granicę wszelkich sum z tytułu spłat zaciągniętych wpoprzednich latach pożyczek zagranicznych. Były to w stosunku do wielupaństw zachodniej Europy ograniczenia dewizowo-walutowe znacznie spóźnione.Podsumowując:Reforma polegała na likwidacji deficytu PKP, dwóch ministerstw i interwencjigiełdowej. W efekcie zrównoważono budżet. Powstał prywatny Bank Polski idokonano wymiany starej waluty marki polskiej na złotego w relacji 1,8 mlnmarek pol. na 1 złotego. Minusem było obciążenie kapitału prywatnego, a wefekcie poprzez wzrost podatków spadek koniunktury gospodarczej i wzrostbezrobocia. Było to przyczyną nawrotu inflacji i ustąpienia rząduGrabskiego.Reforma rolnaInna sprawa dużej wagi, która doczekała się wreszcie rozwiązania byłareforma rolna, uchwalona w ostatecznej postaci w Sejmie w końcu grudnia 1925roku. Ustawa ta przewidywała parcelacje majątków powyżej 180 ha, Kresachpowyżej 300 ha, a w przypadku majątków uprzemysłowionych powyżej 700 ha.Dotychczasowi właściciele mieli być spłaceni według pełnej ceny rynkowejziemi, zaś nabywający ja bezrolni i małorolni chłopi oraz robotnicy rolnispłacać mieli jej wartość po 5 latach w ciągu lat czterdziestu. Roczniemiano parcelować minimum 200 tys. ha. Reforma ta napotkała sprzeciwbogatych kręgów ziemiaństwa. Skromny zasięg reformy zaatakowali tezdziałacze chłopscy. Stało się to przyczyna rozłamu w PSL „Wyzwolenie” iwyodrębnienia nowej partii- Stronnictwa Chłopskiego.LITERATURA:· „Powszechna historia gospodarcza 1918-1991” Katedra Historii Gospodarczeji Społecznej Szkoły Głównej Handlowej pod redakcja W.Morawskiego· „Historia Polski 1914-1990” W. Roszkowski· „Polska i świat w XX wieku” W. PronobisAskaasia_m@astercity.netvanite@box43.gnet.plwww.republika.pl/vanite
backe57