PSYCHOLOGIA PAMIĘCI I UCZENIA 2007/2008, PROF. J.SIUTA
WYKŁAD 7
PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA
Pamięć autobiograficzna
„Ta część pamięci, która obejmuje zdarzenia z własnego życia i informacje osobiste. Czasem utożsamiana z pamięcią epizodyczną. Informacje w pamięci autobiograficznej uporządkowane są chronologicznie.” (Słownik psychologii, 2005) (błędne utożsamienie)
Co to jest pamięć autobiograficzna ?
Ø Pamięć faktów i zdarzeń osobistych,
Ø Trzy ujęcia pamięci autobiograficznej:
1. Wyróżniony magazyn pamięci
2. Wiedza i schematy będące podstawą Ja
3. Procesy i mechanizmy, które są zaangażowane w przypominanie informacji o podmiocie oraz zdarzeń, których doświadczył.
Pamięć autobiograficzna zawiera w sobie elementy pamięci epizodycznej, semantycznej, deklaratywnej, długotrwałej.
Wymiary opisywania treści zawartych w pamięci autobiograficznej
· Fakty - - - - - - - - - - - - - Zdarzenia
· Kopia - - - - - - - - - - - - - Rekonstrukcja
· Zdarzenia specyficzne - - - - - - - - - - - - - Zdarzenia ogólne
(trzeba wyjaśniać) (dot. klasy zdarzeń powtarzających się – np.: święta)
· Perspektywa podmiotu - - - - - - - - - - - - - Perspektywa obserwatora
(świeże wspomnienia) (dawne wspomnienia)
Cechy zawartości pamięci autobiograficznej:
− Organizacja wewnętrzna.
Osoba zapamiętująca ma bardzo duży wpływ na jej organizację, nikt jej z zewnątrz nie organizuje.
− Udział elementów semantycznych i epizodycznych.
Zdarzenia w pamięci autobiograficznej zależne są od kontekstu, elementy epizodyczne – elementami priorytowymi.
− Powiązanie zapamiętywanego materiału z kontekstem.
− Stopień emotogenności.
Informacje zapisywane są szczególnie emocjonalne.
Badanie: cztery grupy, odczytywanie przymiotników. Najlepiej zapamiętywała przymiotniki ta grupa, które określała je w odniesieniu do Ja.
− Stopień „preparacji”.
Tzn. materiał nie jest przygotowywany przez nikogo, jest konkretny.
Pod wpływem bieżącej interpretacji zmieniamy znaczenie wspomnień/faktów !
Paradygmaty badania pamięci autobiograficznej
1. SKOJARZENIA
− Metoda swobodnych skojarzeń Galtona
Tzn. podaje się osobie badanej jedno słowo, a następnie mówi ona kolejne, które jej się z tym kojarzą. Osoba podaje słowa ze zdarzeń nietypowych, świeżych, odległych.
Z tą metodą wiąże się „technika śniadaniowa”, polegająca na tym, iż osoba badana przed właściwym badaniem opisuje wszystko co pamięta z jej własnego śniadania (co i gdzie stało etc.) celem ukierunkowania osoby na Odpamiętywanie przy właściwym badaniu.
− Metoda kierowanych skojarzeń Crovitza i Schiffmana
Ta metoda miała niwelować ograniczenia metody Galtona.
Osoby badane miały mówić skojarzenia z ich własnego życia, w danym okresie czasowym (np.: podawaj skojarzenia do danego słowa wyłącznie z okresu wakacji).
Wady skojarzeń – brak możliwości sprawdzenia podawanych danych.
2. DZIENNICZKI
− Metoda pamiętników
Określona przez Mary B. Clinton (lata 70`), która to zapisywała dwa zdarzenia z każdego dnia przez dwa lata. Z kolei opamiętywała je przez kolejnych sześć lat.
− Wersja poprawiona
Badani wyposażeni byli w pager oraz dyktafon (bo sam fakt zapisywania w pamiętnikach pomaga utrwalić informacje), a badacz w wybranym czasie informował ich, że mają nagrać odpowiedzi na dane pytania (np.: Co robi ? Jak często ? Jakie ma emocje ?). Po 23 i 46 dniach następowało odpamiętywanie informacji przez osoby badane. Okazało się, że najwięcej problemów mieli z opamiętaniem chronologii danych zdarzeń. Wystąpił również efekt Pollyanny – czyli więcej pozytywnych zdarzeń pamiętali niż negatywnych.
Ograniczeniami tej metody był fakt, iż badani nie pisali o intymnych szczegółach, a nadto eksperymantator nie miał możliwości weryfikacji podawanych informacji (mogli kłamać).
Wady dzienniczków:
· trudno zdefiniować zdarzenie,
· Mary Clinton sama wybierała zdarzenie, które zapisywała jako ważne.
· Poza tym, badała tylko umiejętność lokalizacji zdarzeń w czasie.
Metody badania pamięci autobiograficznej
1. NAKIEROWANA REPRODUKCJA
− Wskazówki: słowa i kategoria wspomnień.
2. ROZPOZNAWANIE
− Testy rozpoznawania informacji z dzienniczka.
3. OPIS FENOMENOLOGICZNY
− Charakterystyki jakościowe wspomnień.
Badania nad pamięcią specyficznych zdarzeń życiowych
1. Terminarz pamięci autobiograficznej (Kapelman, Wilson, Baddeley, 1993)
− strukturalizowany wywiad, w którym zadaje się pytania dot. zdarzeń z różnych okresów życia,
− deficyty większe w pamięci świeższej !
2. Zdarzenia, które znajdują odzwierciedlenie w dokumentacji osoby badanej (Means, Loftus, 1991)
− Grupowanie wspomnień we wiązki tematyczne (np.: wizyty lekarskie).
3. Metoda przywoływania wspomnień oraz metoda dzienniczków (Thompson, 1982)
− Nie było różnic czy ktoś zapisywał czy nie dane zdarzenie w jego odpamiętywaniu.
4. Weryfikowanie wspomnień autobiograficznych.
− Reakcje innych osób uczestniczących w zdarzeniu.
− Subiektywna pewność (jest ona bardzo wysoka ! Takie jest nasze przekonanie, co wcale nie oznacza, że tak było !)
Formy pamięci autobiograficznej
Ø Rodzaj kodu wykorzystywanego przy zapamiętywaniu i przechowywaniu (Rubin, 1996)
− Narracje werbalne.
− Elementy obrazowe (dot. rzeczywistych i fałszywych wspomnień)
− Emocje (mogą różnie wpływać na zapamiętywane zdarzenie)
Tworzymy własne historie zdarzeń zgodnie z normami kulturowymi.
Ø Czasowe właściwość danych (Conway, 1996)
− Wiedza na temat okresów życia.
Początek i koniec określony. Najwyższy w hierarchii.
− Wiedza na temat zdarzeń ogólnych.
Miesiące, tygodnie. Pojedyncze, powtarzające się zdarzenia, pierwsze zdarzenia (np.: pierwsza sesja w życiu). Najlepszy poziom odpamiętywania.
− Wiedza na temat zdarzeń specyficznych.
Jednorazowe wydarzenia. Mają charakter obrazowy.
Szkoła
Studia
Praca
Okresy życia
własna rodzina
Zdarzenia ogólne
Egzaminy
Praca magisterska
Pierwsze dziecko
Zdarzenia specyficzne
Kłótnia z egzaminatorem
Wybuch w laboratorium
Wysoka temperatura
Funkcje pamięci autobiograficznej
Ø INFORMACYJNA
− Powstrzymywanie działań potencjalnie szkodliwych dla jednostki.
− Ułatwianie wyboru działań, które przyniosą korzyści.
− Zjawisko bezrefleksyjności
· Przedwczesne związanie poznawcze (Maruszewski, 2005)
Np.: ofiary gwałtu obwiniałyby siebie !
Ø KOMUNIKACYJNA
− Wymiana doświadczeń między ludźmi.
− Wywieranie wrażenia na innych.
− Kształtowanie swojej tożsamości publicznej.
− Wysoka selektywność.
− Wykrycie wspólnych elementów przeszłości.
− Pogłębianie relacji.
Ø INTERPERSONALNA
− Nawiązanie, kształtowanie i utrzymywanie więzi z innymi.
− Wnioskowanie o właściwościach innych.
− Zrozumienie innej osoby.
Ø MOTYWACYJNO – EMOCJONALNA
− Realizowanie zadań życiowych.
− Realizowanie celów
· Cele ustalane są na podstawie doświadczenia.
− Związek z emocjami
· Wskazanie w jakich warunkach można natknąć się na bodźce wyzwalające określone emocje.
· Przeżywanie różnych stanów emocjonalnych aktywizuje różne elementy wiedzy autobiograficznej.
Ø ORGANIZACYJNA
Pamięć autobiograficzna organizuje doświadczenia ze względu na dwa kryteria:
1. Kryterium ekonomii zapisu i ekonomii odpamiętywania
− schematy zawierające uogólnioną wiedzę na temat powtarzalnych doświadczeń.
2. Kryterium społecznej akceptowalności
− Selekcjonowanie informacji ze względu na ich treść.
− Wpływ powszechnie obowiązujących norm kulturowych.
− Wpływ norm obowiązujących w jakiejś wąskiej grupie.
− Zjawisko „ujawniania siebie”.
Ro...
pocillator