Humanae_Vitae.pdf

HUMANAE VITAE

o zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego

Papieża Pawła VI

Do Czcigodnych Braci Patriarchów, Arcybiskupów, Biskupów oraz innych

Ordynariuszów, zachowujących pokój i wspólnotę ze Stolicą Apostolską,

do duchowieństwa i wiernych świata katolickiego,

jak również do wszystkich ludzi dobrej woli.

Czcigodni Bracia i drodzy Synowie!

Pozdrowienie i Apostolskie Błogosławieństwo.

Przekazywanie życia

1. Bardzo doniosły obowiązek przekazywania życia ludzkiego, dzięki któremu małżonkowie stają

się wolnymi i odpowiedzialnymi współpracownikami Boga-Stwórcy, napełnia ich zawsze wielką

radością z którą jednak idą niekiedy w parze niemałe trudności i kłopoty. Jeżeli w każdej epoce

pełnienie tego obowiązku stawiało przed sumieniem małżonków trudne problemy, to współczesny

rozwój społeczeństwa ludzkiego spowodował takie przemiany, że powstały nowe zagadnienia,

których Kościołowi nie wolno pomijać milczeniem, ponieważ odnoszą się one do spraw tak ściśle

związanych z życiem i szczęściem ludzi.

I. NOWE ASPEKTY PROBLEMU I KOMPETENCJE NAUCZYCIELSKIEGO URZĘDU

KOŚCIOŁA

2. Dokonane przemiany są rzeczywiście i doniosłe, i różnorodne. Chodzi tu przede wszystkim o

szybki przyrost naturalny. Wielu ludzi wyraża obawę, ażeby ludność świata nie powiększała się

szybciej, aniżeli pozwalają na to stojące do dyspozycji zasoby, i żeby z tego powodu nie zwiększyły

się trudności wielu rodzin i narodów, będących na drodze rozwoju. Na skutek tego władze

państwowe łatwo mogą być narażone na pokusę, aby zagrażające niebezpieczeństwo zażegnać

nawet przy pomocy radykalnych środków. Ponadto nie tylko warunki pracy i mieszkania, ale także

wzrastające wymagania w dziedzinie zarówno gospodarczej, jak też w dziedzinie wychowania i

kształcenia młodzieży, stwarzają takie sytuacje życiowe, w których zaradzenie potrzebom większej

ilości dzieci okazuje się dziś często rzeczą uciążliwą. Dają się również zauważyć pewne zmiany nie

tylko w ocenie samej osoby kobiety i jej zadań w społeczeństwie, ale także w ocenie wartości

miłości małżeńskiej oraz znaczenia stosunków małżeńskich dla tej miłości.

Należy wreszcie zwrócić szczególną uwagę na to, że człowiek dokonał tak zdumiewającego

postępu w opanowaniu i racjonalnym wykorzystaniu sił przyrody, że usiłuje, rozszerzyć to

panowanie na całe swoje życie, a więc na swój organizm, na swe duchowe uzdolnienia, na życie

społeczne, wreszcie na same prawa, rządzące przekazywaniem życia.

3. W tym stanie rzeczy narzucają się nowe pytania: Czy, biorąc pod uwagę zarówno warunki

współczesnego życia, jak i znaczenie stosunków małżeńskich dla harmonii i wzajemnej wierności

między małżonkami, nie należałoby poddać rewizji obowiązujących dotąd zasad moralnych,

szczególnie jeżeli się zważy, że można je zachować tylko za cenę wielkich, niekiedy heroicznych

poświęci?

Ponadto, czy stosując w tej kwestii tzw. zasadę całościowości, nie należałoby sądzić, że dążenie do

mniejszej płodności, ale za to bardziej racjonalnej, może z aktów fizycznie obezpłodnionych,

uczynić etycznie dozwolonym i mądrym ograniczanie urodzin? Innymi słowy, czy nie wolno

mniemać, że prokreacja, jako cel odnosi się raczej do całości życia małżeńskiego niż do jego

poszczególnych aktów? Prócz tego stawia się pytanie, czy ze względu na większe poczucie

odpowiedzialności, jakim się odznaczają współcześni ludzie, nie nadszedł już czas, aby zadanie

przekazywania życia powierzyć raczej ich rozumowi i woli, aniżeli określonym procesom ich

organizmów?

Kompetencje Nauczycielskiego Urzędu Kościoła

4. Niewątpliwie tego rodzaju zagadnienia wymagały od Nauczycielskiego Urzędu Kościoła nowego

i pogłębionego rozważenia zasad moralnej nauki o małżeństwie, opartej na prawie naturalnym,

naświetlonym i ubogaconym przez Objawienie Boże.

Zapewne nikt z wiernych nie zamierza przeczyć, że w kompetencjach Nauczycielskiego Urzędu

Kościoła leży interpretowanie naturalnego prawa moralnego. Nie ulega bowiem wątpliwości, że -

jak to wielokrotnie oświadczali Nasi Poprzednicy Jezus Chrystus, czyniąc Piotra i Apostołów

uczestnikami swojej boskiej władzy i posyłając ich, aby nauczali wszystkie narody Jego przykazań,

ustanowił ich zarazem autentycznymi strażnikami i tłumaczami całego prawa moralnego, a więc nie

tylko ewangelicznego, ale także naturalnego. Prawo bowiem naturalne jest również wyrazem woli

Bożej i jego wierne przestrzeganie jest ludziom konieczne do zbawienia.

Kościół wypełniając to zadanie w każdej epoce, szczególnie zaś często w nowszych czasach,

wydawał odpowiednie dokumenty, omawiające zarówno naturę małżeństwa, jak też należyte

korzystanie z praw małżeńskich oraz obowiązki małżonków.

Specjalne studia

5. Świadomość tego właśnie obowiązku kazała Nam zatwierdzić i poszerzyć Komisję, powołaną w

marcu 1963 r. przez Naszego Poprzednika, śp. Jana XXIII. Poza licznymi specjalistami z różnych

dyscyplin, dotyczących tego przedmiotu, posiadała ona w swym gronie również pary małżeńskie.

Komisja ta miała na celu nie tylko gromadzenie opinii i postulatów na temat nowych zagadnień

dotyczących życia małżeńskiego, a szczególnie etycznej regulacji poczęć 1 , ale ponadto dostarczenie

odpowiednich informacji, aby Nauczycielski Urząd Kościoła mógł udzielić właściwej odpowiedzi

na oczekiwania, jakie w tej sprawie żywili zarówno wierni, jak i inni ludzie na całym świecie.

Prace tych ekspertów, uzupełnione przez opinie i rady, jakich - już to spontanicznie, już to na Naszą

prośbę - dostarczyli Nam licznie Nasi Bracia w episkopacie, umożliwiły Nam lepsze rozeznanie

wszystkich aspektów tej złożonej kwestii. Im też wszystkim wyrażamy za to Naszą żywą

wdzięczność.

Odpowiedź Nauczycielskiego Urzędu Kościoła

6. Jednakże wnioski, do których doszła Komisja, nie mogły być uznane przez Nas za pewne i

definitywne, ani też nie mogły zwolnić Nas z osobistego obowiązku rozważenia tego doniosłego

problemu. Stało się tak między innymi z tego również powodu, że w łonie Komisji nie osiągnięto

pełnej zgody, co do proponowanych zasad moralnych, szczególnie zaś dlatego, że przedłożono

pewne środki i metody rozwiązania zagadnienia, niezgodne z moralną nauką o małżeństwie,

głoszoną z niezmienną stanowczością przez Nauczycielski Urząd Kościoła.

Dlatego to, po dokładnym przestudiowaniu przedłożonej Nam dokumentacji, po bardzo starannym

przemyśleniu i rozważeniu zagadnienia, po gorących modlitwach zanoszonych do Boga, mocą

powierzonego Nam przez Chrystusa mandatu, uważamy obecnie za stosowne dać odpowiedź na te

ważne pytania.

II. ZASADY DOKTRYNALNE

Integralna wizja człowieka

7. Problem przekazywania życia, podobnie jak każdy inny problem dotyczący życia ludzkiego,

powinien być tak rozpatrywany, aby - poza aspektami cząstkowymi, należącymi do porządku

biologicznego, psychologicznego, demograficznego czy socjologicznego - uwzględnił całego

człowieka i całe jego powołanie, obejmujące nie tylko porządek naturalny i doczesny, ale również

nadprzyrodzony i wieczny. Z uwagi na to, że wielu obrońców sztucznych metod ograniczania

liczby potomstwa odwołuje się do wymogów miłości małżeńskiej, czy też odpowiedzialnego

rodzicielstwa, konieczną jest rzeczą jasno określić i naświetlić te dwa zasadnicze elementy życia

małżeńskiego. Zamierzamy to uczynić, przypominając zwłaszcza niedawny, wysoce kompetentny

wykład na ten temat II Soboru Watykańskiego w Konstytucji duszpasterskiej Gaudium et spes.

Miłość małżeńska

8. Miłość małżeńska najlepiej objawia nam swą prawdziwą naturę i godność dopiero wtedy, gdy

rozważymy, że początek swój czerpie ona - jakby z najwyższego źródła - z Boga, który jest

Miłością i Ojcem, "od którego bierze swe imię wszelkie ojcostwo na niebie i na ziemi".

Małżeństwo bowiem nie jest wyrokiem jakiegoś przypadku lub owocem ewolucji ślepych sił

przyrody: Bóg-Stwórca ustanowił je mądrze i opatrznościowo w tym celu, aby urzeczywistniać w

ludziach swój plan miłości. Dlatego małżonkowie poprzez wzajemne oddanie się sobie, im tylko

właściwe i wyłączne, dążą do takiej wspólnoty osób, aby doskonaląc się w niej wzajemnie,

współpracować równocześnie z Bogiem w wydawaniu na świat i wychowywaniu nowych ludzi.

Dla ochrzczonych zaś małżeństwo nabiera godności sakramentalnego znaku łaski, ponieważ wyraża

związek Chrystusa z Kościołem.

Jej cechy charakterystyczne

9. Gdy się te sprawy widzi we właściwym świetle, stają się oczywiste charakterystyczne cechy i

wymogi miłości małżeńskiej. Ich właściwe zrozumienie jest rzeczą najwyższej wagi.

Jest to przede wszystkim miłość na wskroś ludzka, a więc zarazem zmysłowa i duchowa. Toteż nie

chodzi tu tylko o zwykły impuls popędu lub uczuć, ale także, a nawet przede wszystkim, o akt

wolnej woli, zmierzający do tego, aby miłość ta w radościach i trudach codziennego życia nie tylko

trwała, lecz jeszcze wzrastała, tak ażeby małżonkowie stawali się niejako jednym sercem i jedną

duszą, i razem osiągali swą ludzką doskonałość.

Chodzi następnie o miłość pełną, to znaczy o tę szczególną formę przyjaźni, poprzez którą

małżonkowie wielkodusznie dzielą między sobą wszystko, bez niesprawiedliwych wyjątków i

egoistycznych rachub. Kto prawdziwie kocha swego współmałżonka, nie kocha go tylko ze

względu na to, co od niego otrzymuje, ale dla niego samego, szczęśliwy, że może go wzbogacić

darem z samego siebie.

Prócz tego miłość małżeńska jest wierna i wyłączna aż do końca życia; to oraczy jest taka, jak ją

rozumieli małżonkowie w tym dniu, w którym, wolni i w pełni świadomi, wiązali się węzłem

małżeńskim.

Choćby ta wierność małżeńska napotykała niekiedy na trudności, to jednak nikomu nie wolno

uważać jej za niemożliwą wręcz przeciwnie, jest zawsze szlachetna i pełna zasług. Przykłady tak

licznych w ciągu wieków małżonków dowodzą nie tylko tego, że wierność jest zgodna z naturą

małżeństwa, lecz ponadto, że stanowi ona niejako źródło, z którego płynie głębokie i trwałe

szczęście.

Jest to wreszcie miłość płodna, która nie wyczerpuje się we wspólnocie małżonków, ale zmierza

również ku swemu przedłużeniu i wzbudzeniu nowego życia. "Małżeństwo i miłość małżeńska z

natury swej skierowane są ku płodzeniu i wychowywaniu potomstwa. Dzieci są też najcenniejszym

darem małżeństwa i samym rodzicom przynoszą najwięcej dobra".

Odpowiedzialne rodzicielstwo

10. Z tych to powodów miłość małżonków domaga się od nich, aby poznali należycie swoje

zadanie w dzielnie odpowiedzialnego rodzicielstwa. Ponieważ dziś słusznie kładzie się na nie tak

wielki nacisk, dlatego musi ono być należycie rozumiane. Rozpatrzyć je przeto należy pod różnymi,

ściśle ze sobą powiązanymi i słusznymi aspektami.

Biorąc najpierw pod uwagę procesy biologiczne, odpowiedzialne rodzicielstwo oznacza znajomość

i poszanowanie właściwych im funkcji, rozum człowieka bowiem odkrywa w zdolności dawania

życia prawa biologiczne, które są częścią osoby ludzkiej.

Następnie, gdy chodzi o wrodzone popędy i namiętności, to odpowiedzialne rodzicielstwo oznacza

konieczność opanowania ich przez rozum i wolę.

Jeżeli zaś z kolei uwzględnimy warunki fizyczne, ekonomiczne, psychologiczne i społeczne, należy

uznać, że ci małżonkowie realizują odpowiedzialne rodzicielstwo, którzy kierując się roztropnym

namysłem i wielkodusznością, decydują się na przyjęcie liczniejszego potomstwa, albo też, dla

ważnych przyczyn i przy poszanowaniu nakazów moralnych, postanawiają okresowo lub nawet na

czas nieograniczony, unikać zrodzenia dalszego dziecka.

Co więcej, odpowiedzialne rodzicielstwo, o którym teraz mówimy, w szczególniejszy sposób wiąże

się z inną, i to bardzo głęboką ideą należącą do obiektywnego porządku moralnego, ustanowionego

przez Boga, którego to porządku prawdziwym tłumaczem jest prawe sumienie.

Dlatego do zadań odpowiedzialnego rodzicielstwa należy, aby małżonkowie uznali swe obowiązki

wobec Boga, wobec siebie samych, rodziny i społeczeństwa, przy należytym zachowaniu porządku

rzeczy i hierarchii wartości.

Konsekwentnie, w pełnieniu obowiązku przekazywania życia nie mogą oni postępować dowolnie,

tak jak gdyby wolno im było na własną rękę i w sposób niezależny określać poprawne moralnie

metody postępowania; przeciwnie, są oni zobowiązani dostosować swoje postępowanie do planu

Boga-Stwórcy, wyrażonego z jednej strony w samej naturze małżeństwa oraz w jego aktach, a z

drugiej - określonego w stałym nauczaniu Kościoła.

Wewnętrzny ład stosunku małżeńskiego

11. Stosunki, przez które małżonkowie jednoczą się w sposób intymny i czysty, i przez które

przekazuje się życie ludzkie, są - jak to przypomniał niedawno Sobór - "uczciwe i godne". Nie

przestają być moralnie poprawne, nawet gdyby przewidywano, że z przyczyn zupełnie niezależnych

od woli małżonków będą niepłodne, ponieważ nie tracą swojego przeznaczenia do wyrażania i

umacniania zespolenia małżonków. Wiadomo zresztą z doświadczenia, że nie każde zbliżenie

małżeńskie prowadzi do zapoczątkowania nowego życia. Bóg bowiem tak mądrze ustalił naturalne

prawa płodności i jej okresy, że już same przez się wprowadzają one przerwy pomiędzy kolejnymi

poczęciami. Jednakże Kościół, wzywając ludzi do przestrzegania nakazów prawa naturalnego, które

objaśnia swoją niezmienną doktryną, naucza, że konieczną jest rzeczą, aby każdy akt małżeński

zachował swoje wewnętrzne przeznaczenie do przekazywania życia ludzkiego.

Nierozerwalność podwójnej funkcji znaku w zbliżeniu małżeńskim

12. Nauka ta, wielokrotnie przez Nauczycielski Urząd Kościoła podana wiernym, ma swoją

podstawę w ustanowionym przez Boga nierozerwalnym związku - którego człowiekowi nie wolno

samowolnie zrywać, między dwojakim znaczeniem tkwiącym w stosunku małżeńskim: między

oznaczaniem jedności i oznaczaniem rodzicielstwa.

Albowiem stosunek małżeński z najgłębszej swojej istoty, łącząc najściślejszą więzią męża i żonę,

jednocześnie czyni ich zdolnymi do zrodzenia nowego życia, zgodnie z prawami zawartymi w

samej naturze mężczyzny i kobiety. Jeżeli zatem zostaną zachowane te dwa istotne elementy

stosunku małżeńskiego, a więc oznaczanie jedności i rodzicielstwa, to wtedy zatrzymuje on w pełni

swoje znaczenie wzajemnej i prawdziwej miłości oraz swoje odniesienie do bardzo wzniosłego

zadania, do którego człowiek zostaje powołany - a mianowicie do rodzicielstwa.

Sądzimy, że ludzie naszej epoki są szczególnie przygotowani do zrozumienia, jak bardzo ta nauka

jest zgodna z ludzkim rozumem.

Wierność wobec planu Bożego

13. Słusznie zwraca się uwagę na to, że współżycie płciowe narzucone współmałżonkowi bez

liczenia się z jego stanem oraz z jego uzasadnionymi życzeniami, nie jest prawdziwym aktem

miłości i dlatego sprzeciwia się temu, czego słusznie domaga się ład moralny we wzajemnej więzi

między małżonkami. Podobnie, jeżeli się sprawę dobrze rozważy, trzeba przyznać, że taki akt

wzajemnej miłości dokonany z uszczerbkiem dla zdolności przekazywania życia którą Bóg-Stwórca

wszechrzeczy związał z tym aktem specjalnymi prawami - pozostaje w sprzeczności zarówno z

planem Bożym, według którego małżeństwo zostało ustanowione, jak i z Wolą Pierwszego Twórcy

ludzkiego życia. Jeżeli więc ktoś korzysta z daru Bożego pozbawiając go, choćby tylko częściowo,

właściwego znaczenia i celowości, działa wbrew naturze tak mężczyzny jak i kobiety, a także

wbrew głębokiemu ich zespoleniu. I właśnie dlatego sprzeciwia się też planowi Boga i Jego świętej

woli. Kto natomiast korzysta z daru miłości małżeńskiej z poszanowaniem praw przekazywania

życia, ten uznaje, że nie jest panem źródeł życia, ale raczej sługą planu ustalonego przez Stwórcę.

Jak bowiem człowiek, ogólnie biorąc, nie posiada nieograniczonej władzy nad swoim ciałem, tak

również - i to w zgoła szczególniejszy sposób, nie ma on jej nad zdolnością rozrodczą, ponieważ z

natury swojej odnosi się ona do przekazywania życia ludzkiego, którego początkiem jest sam Bóg.

"Życie ludzkie - jak to przypomniał Nasz Poprzednik, śp. Jan XXIII - winni wszyscy uważać za

rzecz świętą, ponieważ od samego początku zakłada ono działanie Boga-Stwórcy".

Niedopuszczalne sposoby ograniczania ilości potomstwa

14. W oparciu o te podstawowe zasady ludzkiej i chrześcijańskiej nauki o małżeństwie czujemy się

w obowiązku raz jeszcze oświadczyć, że należy bezwarunkowo odrzucić - jako moralnie

niedopuszczalny sposób ograniczania ilości potomstwa bezpośrednie naruszanie rozpoczętego już

procesu życia, a zwłaszcza bezpośrednie przerywanie ciąży, choćby dokonywane ze względów

leczniczych.

Podobnie - jak to już Nauczycielski Urząd Kościoła wielokrotnie oświadczył - odrzucić należy

bezpośrednie obezpłodnienie 2 czy to stałe, czy czasowe, zarówno mężczyzny, jak i kobiety.

Odrzucić również należy wszelkie działanie, które - bądź to w przewidywaniu zbliżenia

małżeńskiego, bądź podczas jego spełniania, czy w rozwoju jego naturalnych skutków - miałoby za

cel uniemożliwienie poczęcia lub prowadziłoby do tego.

Nie można też dla usprawiedliwienia stosunków małżeńskich z rozmysłem pozbawionych

płodności odwoływać się do następujących, rzekomo przekonywających racji: że mianowicie z

dwojga złego należy wybierać to, które wydaje się mniejsze; albo że takie stosunki płciowe tworzą

pewną całość ze stosunkami płodnymi, które je poprzedziły lub po nich nastąpią, tak, że przejmują

od nich tę samą wartość moralną. W rzeczywistości bowiem chociaż wolno niekiedy tolerować

mniejsze zło moralne dla uniknięcia jakiegoś zła większego lub dla osiągnięcia większego dobra, to

jednak nigdy nie wolno, nawet dla najpoważniejszych przyczyn, czynić zła, aby wynikło z niego

dobro. Innymi słowy, nie wolno wziąć za przedmiot aktu woli tego, co ze swej istoty narusza ład

moralny - a co tym samym należy uznać za niegodne człowieka - nawet w wypadku, jeśli zostaje to

dokonane w zamiarze zachowania lub pomnożenia dóbr poszczególnych ludzi, rodzin czy

społeczeństwa. Błądziłby zatem całkowicie ten, kto by mniemał, że płodne stosunki płciowe całego

życia małżeńskiego mogą usprawiedliwić stosunek małżeński z rozmysłu obezpłodniony i dlatego z

istoty swej moralnie zły.

Moralna dopuszczalność stosowania środków leczniczych

15. Kościół natomiast uważa za moralnie dopuszczalne stosowanie środków leczniczych,

niezbędnych do leczenia chorób, choćby wynikać stąd miała przeszkoda, nawet przewidywana, dla

prokreacji, byleby ta przeszkoda nie była z jakichś motywów bezpośrednio zamierzona.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: