2006_09___500-lecie_wydania_statutu_laskiego.pdf

Monety emisji 2006

Narodowy Bank Polski

Rewers: W centralnej cz«æci stylizowany wizerunek fragmentu

drzeworytu przedstawiajcy krla Aleksandra JagielloÄczyka

siedzcego na tronie oraz kanclerza Jana üaskiego

trzymajcego statut i t¸ok piecz«tny. Powyýej tronu p¸kolem

napis: 500-LECIE WYDANIA STATUTU üASKIEGO. W otoku

stylizowane wizerunki 23 herbw: paÄstwa, lenn i ziem

sk¸adajcych si« na Krlestwo Polskie.

Monety

nomina¸

100 z¸

Projektant monety: Roussanka Nowakowska

500-lecie wydania

Statutu üaskiego

metal

900/1000 Au

stempel

lustrzany

ærednica

21,00 mm

masa

8,00 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

9.000 szt.

Awers: U gry wizerunek or¸a ustalony dla god¸a

Rzeczypospolitej Polskiej. Poniýej stylizowany wizerunek ksi«gi

ze zwisajc piecz«ci oraz napis: 100 Zü. Z lewej strony ksi«gi

oznaczenie roku emisji: 2006. U gry p¸kolem napis:

RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod lew ¸ap or¸a znak mennicy: .

Ð w

nomina¸

2 z¸

metal

stop CuAl5Zn5Sn1

Rewers: Wizerunek kanclerza Jana üaskiego trzymajcego

ksi«g«. Z lewej strony na stylizowanej tablicy napis: 500-LECIE

WYDANIA STATUTU üASKIEGO.

stempel

zwyk¸y

ærednica

27,00 mm

masa

8,15 g

Projektant monety: Roussanka Nowakowska

wielkoæ emisji (nak¸ad)

1.000.000 szt.

Awers: : Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-06, pod

or¸em napis: Zü 2 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA,

poprzedzony oraz zakoÄczony szeæcioma pere¸kami. Pod lew

¸ap or¸a znak mennicy : .

Rewers: Popiersie kanclerza Jana üaskiego, z prawej strony

stylizowany wizerunek ksi«gi ze zwisajc piecz«ci. U gry

p¸kolem napis: 500-LECIE WYDANIA STATUTU üASKIEGO.

Na boku: Oæmiokrotnie powtrzony napis: NBP, co drugi

odwrcony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

nomina¸

10 z¸

Projektant awersu: Ewa Tyc-KarpiÄska

Projektant rewersu: Roussanka Nowakowska

metal

925/1000 Ag

stempel

lustrzany

ærednica

32,00 mm

masa

14,14 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

57.000 szt.

Awers: Z prawej strony wizerunek or¸a ustalony dla god¸a

Rzeczypospolitej Polskiej, z lewej strony wizerunek wagi.

Poniýej stylizowany wizerunek ksi«gi ze zwisajc piecz«ci

oraz napis: 10 Zü. Powyýej or¸a i wagi oznaczenie roku emisji:

2006. U gry p¸kolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod

lew ¸ap or¸a znak mennicy : .

Monety zosta¸y wyprodukowane w Mennicy Polskiej SA

w Warszawie.

Ð w

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

Ð w

Monety emisji 2006

W dniu 6 listopada 2006 r. Narodowy Bank Polski wprowadza

do obiegu monety upami«tniajce 500-lecie wydania Statutu

üaskiego, o nomina¸ach:

(Powszechny s¸awnego Krlestwa Polskiego przywilej

zatwierdzonych publicznie konstytucji, zezwoleÄ i dekretw). Zbir

ten, potocznie nazywany Statutem üaskiego, sk¸ada¸ si« z dwch

cz«æci: pierwsza zawiera¸a statuty, przywileje oraz inne rd¸a

prawa polskiego i mia¸a charakter urz«dowy; cz«æ druga

obejmowa¸a przepisy prawa niemieckiego, m.in. Weichbild

i Zwierciad¸o saskie. Statut üaskiego nie wyczerpywa¸ wszystkich

norm stanowionych, ale pozwala¸ po raz pierwszy ogarn

wsp¸czesnym zasb bogatego juý ustawodawstwa, co przyczyni¸o

si« znacznie do pog¸«bienia znajomoæci prawa w Polsce.

praw Krlestwa Polskiego jako ãpieæÄ ojczynianÓ, jak nazwa¸ j

dziejopis Jan D¸ugosz, pierwszy hymn Polski i Polakw. Nadaje to

dzie¸u üaskiego szczeglnego znaczenia, podkreælajc jego

paÄstwowy charakter.

¥ 100 z¸ Ð wykonana stemplem lustrzanym w z¸ocie,

¥ 10 z¸ Ð wykonana stemplem lustrzanym w srebrze,

¥ 2 z¸ Ð wykonan stemplem zwyk¸ym w stopie Nordic Gold.

Za rzdw krla Zygmunta I Starego Jan üaski uzyska¸ najwyýsz

godnoæ w hierarchii koæcielnej Ð arcybiskupstwo gnienieÄskie

i tytu¸ prymasa Polski (w 1510 r.). W zwizku z tym z¸oýy¸

piastowany dotd urzd kanclerza. Jego rzdy w archidiecezji

gnienieÄskiej trwa¸y 21 lat. Wyjedna¸ od papieýa Leona X korzyæci

dla diecezji gnienieÄskiej i ca¸ego Koæcio¸a polskiego, sporzdzi¸

teý i og¸osi¸ drukiem kodyfikacj« ustawodawstwa synodalnego

prowincji gnienieÄskiej. By¸ dwukrotnym koronatorem krlowych

polskich Ð kolejnych ýon Zygmunta I Ð w 1512 r. Barbary Zapolyi

i w 1518 r. Bony Sforzy. Zmar¸ 19 maja 1531 r. w Kaliszu.

Upami«tnia go renesansowa p¸yta nagrobna z herbem Korab

w katedrze gnienieÄskiej.

Jan üaski herbu Korab by¸ jednym z najwybitniejszych Polakw

prze¸omu XV i XVI w. Urodzi¸ si« w 1456 r. Nauki pobiera¸ w szkole

przykoæcielnej. Nie mia¸ wyýszego wykszta¸cenia, nie jedzi¸ teý

po nauki za granic«, jak wielu duchownych jego epoki. åwi«cenia

kap¸aÄskie otrzyma¸ w 1471 r. Oko¸o 1480 r. zosta¸ cz¸onkiem

kancelarii Krzes¸awa z Kurozw«k, najwyýszego sekretarza

krlewskiego, potem kanclerza, ktry z czasem wprowadzi¸ go

na dwr Jana Olbrachta. W 1490 r., b«dc juý sekretarzem

krlewskim, by¸ wysy¸any na zagraniczne misje do Wiednia,

Rzymu i Flandrii.

Zalet Statutu by¸o wydanie go drukiem w wielu egzemplarzach.

Mia¸ on rang« urz«dowego druku paÄstwowego i jako taki otrzyma¸

godn tego miana opraw« edytorsk. Drukowany w formacie in

folio (czyli arkusza raz z¸oýonego), odznacza¸ si« elegancj, niemal

wytwornoæci druku, ktremu towarzyszy¸y wykonane

w drzeworycie cztery ilustracje. Cz«æ nak¸adu zosta¸a wydana

na pergaminie, cz«æ na papierze. Egzemplarze Statutu mia¸y by

rozes¸ane do starostw i sdw ziemskich. Egzemplarz wzorcowy,

oprawny w skr« i opatrzony piecz«ci wielk koronn, zosta¸

z¸oýony w Archiwum Koronnym w Krakowie (obecnie znajduje si«

w zbiorach Archiwum G¸wnego Akt Dawnych w Warszawie).

Wielka kariera üaskiego rozpocz«¸a si« w 1501 r., gdy na tron

wstpi¸ Aleksander JagielloÄczyk. üaski zosta¸ doradc politycznym

krla i zyska¸ jego zaufanie. W 1502 r. zosta¸ mianowany

sekretarzem krlewskim, a rok pniej krl wynis¸ go na urzd

kanclerza wielkiego koronnego. Mia¸ duýy wp¸yw na projekty

nowych ustaw. By¸ wsp¸twrc ustawy zakazujcej piastowania

przez jedn osob« wielu urz«dw i godnoæci (by¸o to przyczyn

nadmiernego bogacenia si« moýnych i wzrostu ich znaczenia).

W duýej mierze dzie¸em üaskiego by¸a teý uchwa¸a sejmu

radomskiego z 1505 r. zwana Nihil novi (Nic nowego), moc ktrej

nie moýna by¸o ustanawia nowych praw ani nowych podatkw bez

zgody krla, senatu i izby poselskiej.

Prof. dr hab. Stefan K. KuczyÄski

Instytut Historii PAN

Ilustracje Statutu znamionuje wysoki poziom sztuki graficznej.

Zarazem s noænikiem waýnych treæci. Przedstawiaj æwi«tych

Wac¸awa, Wojciecha, Stanis¸awa i Floriana jako patronw Krlestwa

Polskiego oraz drzewo genealogiczne Jagiellonw, tj. potomstwo

Kazimierza JagielloÄczyka i jego ýony Elýbiety Habsburýanki.

Wyobraýenia æwi«tych symbolizuj opiek« nad paÄstwem i narodem

oraz ich ýywy kult w Polsce. Przedstawienie dynastii ma natomiast

zwizek z dalekosi«ýnymi planami politycznymi Jagiellonw,

zw¸aszcza w kontekæcie ich rywalizacji z Habsburgami.

Ufajc kompetencjom üaskiego, Aleksander JagielloÄczyk poleci¸ mu

sporzdzenie zbioru praw polskich. Potrzeb« kodyfikacji prawa

odczuwano w Polsce od dawna. Krlewskie przywileje i statuty,

konstytucje sejmowe, spisy prawa zwyczajowego, akta pokoju

z Krzyýakami i unii z Litw oraz inne prawa by¸y bowiem znane tylko

nielicznej grupie jurystw oraz kancelistw dworskich i ziemskich.

W spo¸eczeÄstwie znajomoæ prawa by¸a bardzo s¸aba.

W stosowaniu przepisw panowa¸ chaos, a przeci«tny szlachcic nie

mg¸ skutecznie dochodzi swoich racji lub broni si«

przed oskarýeniem.

Cz«æ ilustracyjn Statutu dope¸niaj dwa przedstawienia Jana

üaskiego w akcie wr«czania krlowi dokumentu

do opiecz«towania. Akt pierwszy odbywa si« w komnacie i ma

tylko dwch aktorw Ð kanclerza i krla. Ten sam akt powtrzony

jest wobec wielu widzw Ð obradujcego Sejmu i Senatu,

w otoczeniu wieÄca 25 herbw paÄstwowych, wojewdztw, ziem

i lenn Krlestwa. Herby maj ukazywa zasi«g terytorialny w¸adzy

krlewskiej i wyraýa zasad« jednoæci paÄstwa w wieloæci

jego ziem, ktre zespala centralnie ukazana osoba krla.

Natomiast krg senatorw i pos¸w to cia¸a przedstawicielskie

spo¸eczeÄstwa, reprezentujce demokracj« szlacheck.

Opracowany przez Jana üaskiego zbir praw zosta¸ og¸oszony

drukiem w 1506 r. w oficynie wydawniczej Jana Hallera

w Krakowie. Nosi¸ tytu¸ Commune incliti Poloniae regni privilegium

constitutionem et indultum publicitus decretorum approbatorumque

Wyraýony w ten sposb program ideowy Statutu üaskiego

uæwietnia jeszcze pieæÄ Bogurodzica. Jej tekst w¸czono do zbioru

Wszystkie monety emitowane przez NBP s prawnym ærodkiem

p¸atniczym w Polsce.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: