2005_11___stanislaw_august_poniatowski.pdf

Monety emisji 2005

Narodowy Bank Polski

Rewers: P¸posta Stanis¸awa Augusta Poniatowskiego. Z prawej

strony krlewski monogram. Z lewej strony p¸kolem napis:

STANISüAW AUGUST PONIATOWSKI, z prawej strony p¸kolem

napis: 1764-1795.

Monety

Ð Stanis¸aw August Poniatowski,

1764 - 1795 Ð

nomina¸

10 z¸

metal

925/1000 Ag

stempel

lustrzany

ærednica

32,00 mm

masa

14,14 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

60.000 szt.

nomina¸

2 z¸

Awers: : Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-05, pod

or¸em napis: Zü 10 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA

POLSKA, poprzedzony oraz zakoÄczony pi«cioma pere¸kami.

Pod lew ¸ap or¸a znak mennicy: .

metal

stop CuAl5Zn5Sn1

stempel

zwyk¸y

ærednica

27,00 mm

Ð w

masa

8,15 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

990.000 szt.

Rewers: Z lewej strony popiersie Stanis¸awa Augusta

Poniatowskiego oraz w tle cieÄ jego profilu. Powyýej napis:

3. Maia, / Roku 1791. Z lewej strony p¸kolem napis: STANISüAW

AUGUST, z prawej strony p¸kolem napis: PONIATOWSKI. U do¸u

z prawej strony napis: 1764-1795.

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-05, pod

or¸em napis: Zü 2 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA,

poprzedzony oraz zakoÄczony szeæcioma pere¸kami. Pod lew

¸ap or¸a znak mennicy: .

Rewers: Z lewej strony popiersie Stanis¸awa Augusta

Poniatowskiego. Z prawej strony napis: 3. Maia, / Roku 1791.

U gry p¸kolem napis: STANISüAW AUGUST PONIATOWSKI.

U do¸u z prawej strony p¸kolem napis: 1764-1795.

Na boku: Oæmiokrotnie powtrzony napis: NBP, co drugi

odwrcony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

nomina¸

10 z¸

metal

925/1000 Ag

W dniu 18 listopada 2005 r. Narodowy

Bank Polski wprowadza do obiegu

monety, przedstawiajce krla Sta-

nis¸awa Augusta Poniatowskiego,

o nomina¸ach:

¥100 z¸ - wykonan stemplem lu-

strzanym w z¸ocie, przed-

stawiajc popiersie krla,

¥ 10 z¸ -wykonan stemplem lu-

strzanym w srebrze, przed-

stawiajc popiersie krla,

¥ 10 z¸ - wykonan stemplem lustrza-

nym w srebrze, przedstawia-

jc p¸posta krla,

¥ 2 z¸ - wykonan stemplem zwyk¸ym

w stopie Nordic Gold, przed-

stawiajc popiersie krla.

Monety stanowi zakoÄczenie serii

ãPoczet Krlw i Ksiýt PolskichÓ,

zapocztkowanej przez Narodowy

Bank Polski w 1979 r, prezentujcej

23 w¸adcw.

stempel

lustrzany

ærednica

32,00 mm

masa

14,14 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

60.000 szt.

Projektant monet: Ewa Tyc-KarpiÄska

Awers: : Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-05, pod

or¸em napis: Zü 10 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA

POLSKA, poprzedzony oraz zakoÄczony pi«cioma pere¸kami.

Pod lew ¸ap or¸a znak mennicy: .

Monety zosta¸y wyprodukowane w Mennicy Polskiej SA

w Warszawie.

Ð w

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

Ð w

Monety emisji 2005

Stanis¸aw August by¸ jednym z najtragiczniejszych polskich

monarchw. Przeýy¸ w¸asne paÄstwo, patrzc bezradnie jak

ssiednie mocarstwa cynicznie dziel si« Rzeczpospolit.

Po æmierci zosta¸ surowo osdzony. Nawet ýyczliwi nazywaj go

nazbyt familiarnie i nieco lekcewaýco ãkrlem StasiemÓ.

Urodzi¸ si« w Wo¸czynie (obecnie Bia¸oruæ) 17 stycznia 1732 r.

Na chrzcie otrzyma¸ imiona Stanis¸aw Antoni. Ojciec, potomek

ærednioszlacheckiego rodu Poniatowskich, cz¸owiek zdolny

i rzutki, otrzyma¸ w 1752 r. najwyýszy æwiecki urzd Rzeczypo-

spolitej: kasztelani« krakowsk. Matka, Konstancja, pochodzi¸a

ze starego rodu Czartoryskich, ktry rosnc wwczas w si¸«,

tworzy¸ trzon stronnictwa politycznego, zwanego Famili.

Stanis¸aw by¸ kszta¸cony w domu. U progu doros¸oæci odby¸ podrý

edukacyjn po Europie, zakoÄczon wyjazdem w poselstwie

angielskim do Petersburga. 29 czerwca 1755 r. zosta¸ tam

przedstawiony wielkiej ksi«ýnej Katarzynie. Spotkanie zapoczt-

kowa¸o trzyletni romans. Stanis¸aw, mimo wyjazdu z Petersburga

w sierpniu 1758 roku, pozosta¸ wierny Katarzynie do koÄca

swego ýycia, co zawaýy¸o na wielu jego decyzjach, takýe politycz-

nych. Intymna znajomoæ z Katarzyn, od 1762 r. imperatorow

Rosji, zadecydowa¸a, ýe Familia, prowadzca z Rosj uk¸ady po-

lityczne w zwizku z woln elekcj, obok Adama Kazimierza

Czartoryskiego, wysun«¸a jako kandydata na tron w¸aænie Stani-

s¸awa Poniatowskiego. Spraw« przesdzi¸a rezygnacja Czartory-

skiego z kandydowania, a nie sentyment dawnej kochanki. W po-

wszechnym odczuciu rzecz przedstawia¸a si« jednak odwrotnie.

Wybr Stanis¸awa na krla Polski poprzedzi¸, odbyty pod os¸on

wojsk rosyjskich, sejm konwokacyjny (maj Ð czerwiec 1764 r.).

Uda¸o si« przeprowadzi na nim pierwsze reformy polityczne:

ograniczy w¸adz« hetmanw i wprowadzi cz«æciow kolegialnoæ

najwyýszych organw administracji paÄstwa. Bagnety rosyjskie

zapewni¸y takýe spokojny przebieg elekcji (7 X 1764 r.), oczywiæcie

to nie przysporzy¸o popularnoæci m¸odemu w¸adcy.

Stanis¸aw Antoni przybra¸ imiona Stanis¸awa Augusta. By¸a

w tym polityczna aluzja Ð ch« z¸czenia sk¸conych politycznie

rodakw po elekcjach: (podwjnej) Stanis¸awa LeszczyÄskiego

i kolejnych Augustw saskich. Poniatowski pozbawiony silnego

zaplecza politycznego, usi¸owa¸ jednoczy u swego boku sk¸cone

ugrupowania Rzeczypospolitej. Umiej«tnoæ zapominania i wyba-

czania niedawnym wrogom by¸a jego cech charakterystyczn.

Z jednej strony by¸ æwiat¸ym, wykszta¸conym, ¸askawym w¸adc,

z drugiej Ð cz¸owiekiem pozbawionym charyzmy. Nie dostrzegano

w nim ãkrla PiastaÓ, ale pogardzanego ãCio¸kaÓ (herb

Poniatowskich).

Sytuacja nowego w¸adcy by¸a bardzo skomplikowana. Zarwno

Rosja, jak i Familia traktowa¸y go jak swoj marionetk«. On

sam mia¸ wi«ksze ambicje, cho nie mia¸ doæwiadczenia poli-

tycznego. Nic dziwnego, ýe drogi krla i Familii szybko zacz«¸y

si« rozchodzi.

Styl ýycia krla nie zaskarbia¸ mu sympatii i szacunku. By¸ roz-

rzutny. Z w¸asnej szkatu¸y finansowa¸ i odbudow« warszawskiej

ludwisarni, i d¸ugi karciane Casanovy. Przekracza¸ budýet, a pomocy

szuka¸ zarwno u ambasadorw rosyjskich, jak i u w¸asnego

lokaja. Ostatecznie uwik¸a¸ si« w tak spiral« zaleýnoæci finanso-

wych, ýe do koÄca ýycia by¸ wi«niem w¸asnych d¸ugw. Ho¸dowa¸

zachodniemu stylowi ýycia, gardzi¸ tradycyjnym ubiorem, jego

ýycie intymne budzi¸o dezaprobat«.

Wszystkie te krlewskie wady krytykowa¸a konfederacja barska.

Ruch, zawizany w lutym 1768 r. w ãobronie wiary i wolnoæciÓ,

obok wyranie antyrosyjskiego charakteru, by¸ skierowany przeciw

krlowi. Og¸oszono jego detronizacj« (padziernik 1770 r.), podj«to

nieudan prb« porwania krla (3 XI 1771 r.). Czasy by¸y dla

Stanis¸awa Augusta niebywale trudne Ð uk¸ady polityczne zmusza¸y

go do wsp¸dzia¸ania z Rosj w t¸umieniu konfederacji. Propa-

ganda barýan by¸a odzwierciedleniem uczu, jakie ýywi¸a doÄ

wi«kszoæ szlachty. Najbardziej dramatyczn konsekwencj poli-

tyczn konfederacji by¸ pierwszy rozbir Polski (sierpieÄ 1772 r.).

Od pocztku swego panowania Stanis¸aw August stara¸ si« popiera

akcje zmierzajce do modernizacji Rzeczypospolitej. Dzi«ki jego

inicjatywie powstawa¸o wiele manufaktur, m. in. wytwrnia fa-

jansu w Belwederze (1768 r.), Kompania Manufaktur We¸nianych

(1765 r.), ludwisarnia w Warszawie (1765 r.) i KamieÄcu Podolskim

(1770 r.), mennica w Warszawie (1765 r.). Wspiera¸ teý przedsi«-

wzi«cia grnicze. By¸ zwolennikiem reformy prawa, tzw. Kodeksu

Andrzeja Zamoyskiego (1776 r.). Za jego panowania rozpocz«to

budow« kana¸w OgiÄskiego, Krlewskiego i Augustowskiego.

Duýe sukcesy odnosi¸ jako szczodry i obdarzony doskona¸ym

smakiem mecenas. Na jego zamwienie przebudowano w War-

szawie Zamek Krlewski i Ujazdowski, powsta¸a klasycystyczna

podmiejska rezydencja üazienki. Wspiera¸ polskich architektw

i malarzy, ale goæci¸ na swym dworze rwnieý wybitnych cudzo-

ziemskich artystw. By¸ inicjatorem intelektualnego oýywienia,

organizujc tzw. Obiady Czwartkowe (od 1771 r.), w ktrych

uczestniczyli zaproszeni przez krla artyæci i uczeni. Wspiera¸

powstanie ãMonitoraÓ (1765-85) i ãZabaw Przyjemnych i Poýy-

tecznychÓ (1770-1777), pism propagujcych reformy spo¸eczne

w duchu oæwiecenia i tolerancji. Jako wielbiciel teatru regularnie

subwencjonowa¸ powsta¸ w 1765 r. scen« narodow. Patronowa¸

teý reformom edukacyjnym, tworzc Szko¸« Rycersk (1765 r.)

i wspierajc funkcjonowanie Komisji Edukacji Narodowej

(1773-1794), pierwszego nowoczesnego ministerstwa edukacji

w Europie.

Mimo sukcesw sytuacja Stanis¸awa Augusta na pocztku obrad

Sejmu Wielkiego (1788-1792) by¸a skomplikowana. By¸ postrze-

gany jako stronnik rosyjski, przeciwnik sojuszu z Prusami, a tym

samym polityczny wrg stronnictwa patriotycznego. Upr, wiara

w skutecznoæ polityki ma¸ych krokw i elastycznoæ doprowadzi¸y

do wyjtkowego sukcesu Ð uchwalenia Konstytucji 3 Maja (1791 r.).

Stanis¸aw August Poniatowski by¸ jej g¸wnym twrc. Takýe

w obliczu wojny z Rosj (1792 r.) krl, cho osobiæcie nie stan¸

na czele wojska, da¸ dowd emocjonalnego zaangaýowania

ustanawiajc order Virtuti Militari.

Niestety, niefortunna decyzja o przystpieniu do konfederacji

targowickiej, ruchu przeciwnikw Konstytucji 3 Maja, przekreæli¸a

lata ýmudnej pracy politycznej. Trzeba stanowczo powiedzie,

ýe akces krla do Targowicy (lipiec 1792 r.) nie by¸ zdrad. Decyzj«

t« podj¸ po naradzie ze swymi najbliýszymi konstytucyjnymi

wsp¸pracownikami skupionymi w Straýy Praw. Zaakceptowali

ten krok, poniewaý akces krla mia¸ by elementem gry poli-

tycznej, zmierzajcej do przej«cia kontroli reformatorw

nad konfederacj. Manewr si« nie uda¸, a dawni wsp¸pracownicy

krlewscy, przygotowujcy grunt pod przysz¸e powstanie narodowe,

obarczyli wszystkimi winami Stanis¸awa Augusta. Podpisanie aktu

konfederacji targowickiej sta¸o si« polityczn æmierci krla.

Stanis¸aw August nie by¸ juý w stanie przeciwdzia¸a tragedii

kolejnego rozbioru (czerwiec 1793 r.), nieæwiadomy szczeg¸w

akcji powstaÄczej przez ca¸y czas Insurekcji (marzec-

padziernik 1794 r.) by¸ tylko figurantem obawiajcym si«

o w¸asne bezpieczeÄstwo.

Trzeci rozbir (padziernik 1795 r.) wymaga¸ odeÄ jedynie

formalnego potwierdzenia bezprawia. Wywieziony do Grodna,

szachowany grob odmwienia mu sp¸aty ogromnych d¸ugw,

bez najmniejszego protestu zgodzi¸ si« na abdykacj« (25 XI 1795 r.)

i wyjazd do Petersburga.

Zmar¸ w Petersburgu 12 lutego 1798 r. Pochowany zosta¸ w polskim

koæciele æw. Katarzyny. W 1938 r., wobec planowanego zburzenia

koæcio¸a, w¸adze sowieckie przekaza¸y jego prochy Polsce,

trumn« umieszczono w koæciele w Wo¸czynie. Zapocztkowa¸o

to ýyw dyskusj« nad w¸aæciwym miejscem jego pochwku.

Symboliczny pogrzeb krla odby¸ si« w katedrze æw. Jana

w Warszawie 14 lutego 1995 r.

dr Ma¸gorzata KarpiÄska

Wydzia¸ Historyczny Uniwersytetu Warszawskiego

Wszystkie monety emitowane przez NBP s prawnym

ærodkiem p¸atniczym w Polsce.

nomina¸

100 z¸

metal

900/1000 Au

stempel

lustrzany

ærednica

21,00 mm

masa

8,00 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

4.200 szt.

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-05, pod or¸em

napis: Zü 100 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Pod

lew ¸ap or¸a znak mennicy:.

Rewers: Z lewej strony popiersie Stanis¸awa Augusta

Poniatowskiego. Z prawej strony krlewski monogram. W otoku

napis na grze: STANISüAW AUGUST PONIATOWSKI, na dole:

1764-1795.

Ð w

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: