2003_03___wladyslaw_III_warnenczyk.pdf

Monety kolekcjonerskie

Narodowy Bank Polski

sobie ludzi mi¸ym obejæciem. By¸ w¸adc nie tylko niezbyt szcz«æli-

wym, ale wr«cz tragicznym.

Nigdy nie odnaleziono cia¸a krla. W 1935 r. w pobliýu Warny,

na miejscu historycznej bitwy, jeden z dwch trackich kurhanw

grobowych przekszta¸cono w pomnik Ð mauzoleum W¸adys¸awa

WarneÄczyka. W katedrze na Wawelu znajduje si« jego symboliczny

nagrobek z pocztku XX wieku.

Moneta

kolekcjonerska

Opracowano wNBP napodstawie:

1. ãPoczet krlw iksiýt polskichÓ, Czytelnik 1978

2. ãKsi«ga krlw iksiýt polskichÓ podred. naukow

Stefana K. KuczyÄsiego, åwiat Ksiýki 1999

3. ãPolskie dzieje odczasw najdawniejszych dowsp¸czesnoæciÓ

Alicji Dybkowskiej, Jana ûaryna, Ma¸gorzaty ûaryn, PWN 1994

oraz rde¸ encyklopedycznych

Wszystkie monety kolekcjonerskie s prawnym

ærodkiem p¸atniczym w Polsce.

nomina¸

100 z¸

W dniu 5 lutego 2003 r. Narodowy Bank Polski wprowadza

do obiegu monet« kolekcjonersk, przedstawiajc krla W¸ady-

s¸awa III WarneÄczyka, o nominale 100 z¸, wykonan stemplem

lustrzanym w z¸ocie.

Moneta stanowi kontynuacj« serii ãPoczet krlw i ksiýt

polskichÓ, zapocztkowanej przez Narodowy Bank Polski w 1979 r.,

i jest tematycznym dope¸nieniem dwch srebrnych monet i jednej

miedzioniklowej, przedstawiajcych krla W¸adys¸awa III WarneÄ-

czyka, wyemitowanych w 1992 r.

W¸adys¸aw III, zwany pniej WarneÄczykiem, pierworodny syn

W¸adys¸awa II Jagie¸¸y i Zofii Ð Sonki, crki Andrzeja ksi«cia

HolszaÄskiego, urodzi¸ si« 31 padziernika 1424 r. w Krakowie.

Na zjedzie w Brzeæciu Kujawskim w 1425 r. krl uzyska¸ zapew-

nienie, ýe nowo narodzony syn obejmie po nim tron w zamian

za potwierdzenie starych i nadanie nowych przywilejw szlachcie.

Po przyjæciu na æwiat w 1427 r. drugiego krlewskiego syna, Kazi-

mierza IV JagielloÄczyka, Jagie¸¸o dýy¸ do zapewnienia im obu

nast«pstwa tronu polskiego. Przychylnoæ moýnow¸adcw

i szlachty polskiej dla tych dýeÄ by¸a uwarunkowana wype¸nieniem

obietnic krlewskich, lecz Jagie¸¸o nie spieszy¸ si« z tym. Kilkuletnia

walka monarchy z moýnow¸adztwem o zapewnienie dziedzicznej,

silniejszej w¸adzy zakoÄczy¸a si« wpisaniem do wydanego

w 1430 r. aktu jedlneÄskiego warunku, wprowadzajcego zasad«

nietykalnoæci osobistej szlachty bez wyroku sdowego. W zamian

krl uzyska¸ zapewnienie elekcji jednego ze swoich synw.

Przed æmierci Jagie¸¸o wyznaczy¸ na swego nast«pc« starszego

syna W¸adys¸awa. Do jego szybkiej koronacji dýy¸ pot«ýny biskup

krakowski Zbigniew Oleænicki w trosce o zachowanie swej pozycji,

straszc widmem domowej niezgody, a nawet wojny.

metal

900/1000 Au

stempel

lustrzany

ærednica

21,00 mm

masa

8,0 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

2.000 szt.

Awers: Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-03, pod

or¸em napis: Zü 100 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA

POLSKA. Pod lew ¸ap or¸a znak mennicy: .

Rewers: Popiersie krla W¸adys¸awa III WarneÄczyka. Z lewej

strony daty panowania: 1434 / 1444. U gry p¸kolem napis:

WüADYSüAW III WARNEÁCZYK.

Ð w

Projektant monety: Ewa Tyc-KarpiÄska

Moneta zosta¸a wyprodukowana w Mennicy PaÄstwowej SA

w Warszawie.

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

W¸adys¸aw III WarneÄczyk

Ð Poczet krlw i ksiýt polskich Ð

Moneta kolekcjonerska

Koronacja odby¸a si« 25 lipca 1434 r. Po koronacji dziesi«cioletni

krl zaprzysig¸ prawa, przywileje i wolnoæci, formalnie rozpoczyna-

jc panowanie. Z uwagi na ma¸oletnioæ krla (W¸adys¸aw zosta¸

uznany za pe¸noletniego, gdy ukoÄczy¸ 14 lat, na zjedzie w Piotrko-

wie w 1438 r.) ustanowiono rzdy namiestnikw-opiekadlnikw

(czyli opiekunw) w poszczeglnych prowincjach. O losach kraju

decydowa¸ jednak wszechw¸adny Zbigniew Oleænicki i skupieni

wok¸ niego moýnow¸adcy. Swoista regencja Oleænickiego napoty-

ka¸a powaýne przeszkody oponentw. Nasilajca si« w kraju

anarchia, przy s¸aboæci aparatu wykonawczego w¸adzy, przerodzi¸a

si« w otwart wojn« domow, zakoÄczon kl«sk skonfederowanych

opozycjonistw pod Grotnikami w maju 1439 r.

Zbigniew Oleænicki od dawna myæla¸ o zwizaniu W«gier z Polsk.

Taki zwizek dawa¸by Krlestwu moýliwoæ rozszerzenia swych

wp¸yww w Europie årodkowej i Po¸udniowej oraz odegrania

istotnej roli w rozwizywaniu waýkich i nabrzmia¸ych problemw

chrzeæcijaÄstwa. U schy¸ku panowania cesarza Zygmunta Luksem-

burskiego, zmar¸ego w 1437 r., zrodzi¸ si« projekt powo¸ania krla

polskiego na tron w Budzie. Oleænicki, popierajc antyhusyck

polityk« cesarza, stara¸ si« jednoczeænie zapewni Jagiellonom

sukcesj« po nim w Czechach i na W«grzech. Biskup krakowski

obawia¸ si« groýcego Polsce okrýenia przez si¸y luksembursko-

-krzyýackie. Planw tych nie uda¸o si« urzeczywistni, a tron

w«gierski obj¸ zi« Zygmunta, Albrecht Habsburg.

Strona polska podj«¸a wwczas dzia¸ania zbrojne w p¸nocnych

W«grzech (obecnie naleýcych do S¸owacji) w celu osadzenia

nad Dunajem krla Polski, W¸adys¸awa JagielloÄczyka.

åmier Albrechta Habsburga w 1439 r., po dwuletnim panowaniu,

postawi¸a znowu na porzdku dziennym uni« polsko-w«giersk.

W«grzy walczyli wwczas z naporem Turkw osmaÄskich, ktrzy

po zaj«ciu ssiedniej Serbii atakowali granice ich paÄstwa. Coraz

bardziej naraýone na niebezpieczeÄstwo tureckie, W«gry stara¸y

si« znale sojusznika. W przygotowywanej unii najtrudniejsze

by¸o wyeliminowanie z rywalizacji o sukcesj« wdowy po Albrechcie,

krlowej Elýbiety, spodziewajcej si« dziecka, ktremu chcia¸a

zapewni tron. Przewaga by¸a jednak po stronie zwolennikw

W¸adys¸awa. Z¸amano, jak si« pniej okaza¸o na krtko, opr

krlowej, ktra zgodzi¸a si« na ma¸ýeÄstwo z W¸adys¸awem i jego

wybr na krla W«gier nawet w wypadku, gdyby urodzi¸a syna.

Popierana przez stronnictwo habsburskie, zmieni¸a jednak zdanie

po powiciu syna-pogrobowca, ktrego jako kilkumiesi«czne

dziecko koronowano, uýywajc korony zawczasu wywiezionej pota-

jemnie z Wyszehradu. Dzia¸ania te æwiadczy¸y dobitnie o nieszczeroæci

obietnic ugody z W¸adys¸awem JagielloÄczykiem. Po przybyciu

krla polskiego do Budy wi«kszoæ panw w«gierskich uzna¸a

koronacj« syna Elýbiety za niewaýn i 7 lipca 1440 r. dokonano

koronacji W¸adys¸awa na krla W«gier Ð wobec braku insygniw

koronacyjnych Ð koron zdj«t z relikwiarza æw. Stefana, patrona

W«gier. Ale Elýbieta i jej zwolennicy nie skapitulowali. Dosz¸o

do otwartej wojny domowej, tym groniejszej, ýe nad Ba¸kanami

wisia¸o niebezpieczeÄstwo tureckie. Dwuletnie boje W¸adys¸awa

z Elýbiet pocztkowo nie uk¸ada¸y si« pomyælnie dla stronnikw

JagielloÄczyka. Wojna wyczerpywa¸a si¸y obu stron, powaýnie

zm«czy¸a teý spo¸eczeÄstwo w«gierskie, ktre szczerze pragn«¸o

jej zakoÄczenia.

Otwarty konflikt domowy na W«grzech nie by¸ jedynie spraw

ærodkowoeuropejsk. Ku W«grom, naraýonym na ataki tureckie,

zwraca¸ swe zainteresowania Koæci¸, przeýywajcy trudne dni.

By¸y to czasy dwuw¸adzy papieýy: Eugeniusza IV i popieranego

przez sobr bazylejski Feliksa V. Eugeniusz IV dýy¸ do zawizania

ligi antytureckiej, ktrej sukces wzmocni¸by jego mocno nadwtlon

w¸adz« i podbudowa¸ prestiý. Papieý ten, przygldajc si« uwaýnie

rozgrywkom na W«grzech, podj¸ si« akcji mediacyjnej. Wys¸any

nad Dunaj legat papieski, Julian Cesarini, sk¸oni¸ Elýbiet« i W¸ady-

s¸awa JagielloÄczyka do niekorzystnego dla W«grw kompromisu,

odpowiadajcego natomiast planom papieskim. 14 grudnia 1442 r.

zawarto ugod« w Gyr. Historycy domyælaj si«, ýe has¸a krucjaty,

ktre wys¸annik papieýa przedstawi¸ W¸adys¸awowi, trafi¸y

na podatny grunt.

We wrzeæniu 1442 r., jeszcze w trakcie toczcej si« wojny domowej,

m¸odociany krl nie baczc na interesy W«gier, Polski i dynastii

Jagiellonw, zaangaýowa¸ si« w niebezpieczn wojn« z Turcj.

Wyprawa, kierowana przez magnata i wybitnego wodza w«gierskie-

go, Jana HunyadyÕego, przynios¸a w koÄcu 1443 i na pocztku

1444 r. kilka æwietnych zwyci«stw (zaj«cie Niszu i Sofii, bitwy ko¸o

Kruszewca i pod Zlatnic). Wok¸ tych zwyci«stw rozwini«to akcj«

propagandow, wyolbrzymiajc ich znaczenie.

W takiej atmosferze, aczkolwiek przy niech«ci do wojny zarwno

na W«grzech, jak i w Polsce, podj«to rokowania pokojowe z muzu¸-

manami w Szegedzie. 1 sierpnia 1444 r. zawarto korzystny dla

paÄstw chrzeæcijaÄskich traktat pokojowy na dziesi« lat, zaprzy-

si«ýony przez W¸adys¸awa. Na jego mocy Turcja mia¸a si« wycofa

z Serbii i wszystkich zagarni«tych ziem w«gierskich oraz zap¸aci

kontrybucj« 100.000 florenw w z¸ocie. Poparcie udzielone przez

W¸adys¸awa papieýowi Eugeniuszowi IV sprawi¸o, ýe stosunki

krla z magnatami polskimi, z biskupem Oleænickim na czele,

opowiadajcymi si« za soborem bazylejskim, znacznie si« pogorszy¸y;

utrudniony teý zosta¸ dop¸yw wojska i pieni«dzy z Polski. Pod

wp¸ywem Cesariniego, ktry dýy¸ do nowej wyprawy, majcej

uratowa Konstantynopol, juý 4 sierpnia W¸adys¸aw z¸ama¸ ten

uk¸ad i rozpocz¸ wojn« z su¸tanem Muradem II. Papieý uwolni¸

m¸odocianego krla od przysi«gi na pokj t¸umaczc, ýe traktat

zawarty z niewiernymi Turkami jest niewaýny. Podkreæla¸, ýe nie

moýna sojusznikw pozostawi ich losowi, Burgundia i Wenecja

przygotowywa¸y bowiem flotyll« do zablokowania cieænin czar-

nomorskich i odci«cia si¸ tureckich od pomocy z Azji Mniejszej.

üudzono krla bliskim zwyci«stwem nad Turkami i ostatecznym

wyp«dzeniem ich z Europy. W rezultacie W¸adys¸aw stan¸ na czele

le przygotowanej drugiej wyprawy przeciw Turkom, ktra zakoÄ-

czy¸a si« ca¸kowit kl«sk: zawiod¸a flota wenecka, a armia

chrzeæcijaÄska, dowodzona przez Jana HunyadyÕego, pope¸ni¸a

b¸«dy, ktrych nast«pstw nie uda¸o si« unikn. 10 listopada 1444 r.

na polach Warny, podczas szarýy na obwarowane fortyfikacjami

polowymi ugrupowanie janczarw os¸aniajcych su¸tana, poleg¸

krl W¸adys¸aw, a w odwrocie Julian Cesarini. Bitwa ta przesdzi¸a

o losie Ba¸kanw i Konstantynopola.

Tak odszed¸ ostatni krzyýowiec Europy, krl, za ktrego cz«sto

decydowali inni, gdyý nie potrafi¸ zdoby si« na stanowczoæ. By¸

uleg¸y, skromny, niedoæwiadczony, ale przy tym dzielny, odwaýny,

przepojony cnotami rycerskimi i ch«ci obrony wiary. Potrafi¸ jedna

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: