8. Ekologiczne i gospodarcze funkcje roślin motylkowych®
Rodzina motylkowatych należy do najliczniejszych rodzin świata roślinnego. Dzieli się ona na podrodziny, z których w polskiej florze występuje najliczniejsza z nich podrodzina motylkowych. Rośliny motylkowe należą do najważniejszych roślin gospodarczych. Wartość gospodarcza roślin motylkowych polega na ich trwałości i dużej zdolności produkcyjnej paszy o wysokiej zawartości białka i innych składników pokarmowych. Plenność poszczególnych odmian zmienia się w kolejnych latach użytkowania w zależności od trwałości roślin. Uprawiane rośliny motylkowe, np. fasola, soja, groch, bób, wyka, łubin, koniczyna, lucerna, mają duże znaczenie zarówno w wyżywieniu ludzi i zwierząt, jak i w użyźnianiu oraz poprawianiu struktury gleby. Nieliczne tylko motylkowe występują w postaci chwastów. Szczególną cechą motylkowych jest ich symbioza z bakteriami korzeniowymi, wiążącymi wolny azot atmosferyczny. Dzięki tej symbiozie motylkowe korzystając z azotu przyswojonego przez bakterie obfitują w białko oraz wzbogacają glebę w związki azotowe. Pozostające w glebie martwe korzenie i inne resztki pożniwne motylkowych dostarczają glebie związków azotowych, zwiększając w ten sposób jej żyzność. Niektóre motylkowate, np. łubin, stosowane są jako zielony nawóz, gdy się ich nie zbiera z pola, lecz przyoruje w całości. Korzenie motylkowych sięgają głęboko i wydobywają z podglebia wypłukane tam związki wapniowe i fosforowe. Motylkowe przyczyniają się do utworzenia gruzełkowatej struktury gleby i zwiększenia jej żyzności.
Podsumowując, rośliny motylkowe przyczyniają się do podnoszenia żyzności gleb poprzez: wzbogacanie gleby w azot i zwiększenie substancji organicznej w glebie; polepszenie fizycznych właściwości gleby, jej struktury; ochronę gleby przed ujemnym wpływem czynników klimatycznych przed erozją.
Rośliny motylkowe pełnią także ważne funkcje ekologiczne. Odgrywają istotną rolę w gospodarstwach ekologicznych. Są tam uprawiane na sprzedaż w postaci ziarna na paszę białkową, do spasania w gospodarstwie(ziarno jest źródłem białka w paszach treściwych), w mieszankach przeznaczonych na kiszonkę oraz na nawóz zielony oraz zielony ugór.
Ze względu na korzystne cechy zaleca się uprawę roślin motylkowych w zintegrowanym i ekologicznym systemie rolnictwa. W systemach tych przewiduje się 20-50% udział roślin motylkowych (strączkowych i drobnonasiennych) w płodozmianie. Ich obecność daje wymierne korzyści, poprawiając wysokość i jakość plonów, kształtuje bilans materii organicznej w gospodarstwie, zmniejsza wymywanie składników pokarmowych (N, Ca, K), poprawia napowietrzenie gleby i zmniejsza zachwaszczenie.
Rośliny motylkowe drobnonasienne mają także znaczenie jako gatunki miododajne. Do roślin o bardzo dobrych właściwościach miododajnych zalicza się: esparcetę, koniczynę białą, koniczynę czerwoną, lucernę siewną i nostrzyk biały.
W rolnictwie europejskim obserwuje się trwałe lub czasowe wyłączanie gruntów z produkcji rolnej. Aby nie dopuścić do degradacji gleby można obsiewać ją wieloletnimi roślinami motylkowymi.
Z innych pozapaszowych zalet roślin motylkowych wieloletnich wymienia się możliwości wykorzystania ich w ochronie wód i w przeciwdziałaniu stratom azotu, w zagospodarowywaniu terenów trudnych i rekultywacji gleb, w przemyśle spożywczym, farmacji i medycynie. Podkreśla się także walory krajobrazowe.
Słabym punktem uprawy roślin motylkowych drobnonasiennych jest nasiennictwo. W ostatnich latach odczuwa się niedobór ich nasion na rynku krajowym a w latach 70-tych Polska była eksporterem materiału siewnego koniczyny czerwonej.
2
ka_czor