GEOGRAFIA GOSPODARCZA ŚWIATA.pdf

GEOGRAFIA GOSPODARCZA ŚWIATA

WYKŁADY – WGISR

WYKŁAD 1

„Mapa Polityczna Świata”

Mapa polityczna świata – mapa ta oddaje nam stan zależności politycznych na świecie. Ważna jest

data wydania mapy. Istotne jest także miejsce wydania mapy (polityka różnych państw różnie

wyznacza granice – robi to tak jak im najbardziej odpowiada: np. Izrael nie uznaje na mapach

autonomii palestyńskiej; Gwatemala nie uznaje istnienia Belize; Japonia na swoich mapach

przedstawia Kuryle jako wyspy japońskie). Na mapach politycznych Antarktyda jest biała.

Dobór barw – barwy mogą sugerować pewne zależności

{dezintegracja – tworzy się więcej państw}

{integracja – tworzą się pewne organizacje jednoczące państwa}

Większość państw powstało w erze nowożytnej

XVI w. – duże zmiany polityczne: rozwój kolonializmu; podbój Ameryki przez Hiszpanów i częściowo

Portugalczyków (Brazylia), podbój wybrzeży Afryki przez Portugalczyków, podbój Azji przez

Portugalczyków (Indie).

1496 r. traktat z Tordesillas podzielił świat na dwie części: od południka ok. 44 W na wschód był to

świat Portugalczyków a na zachód Hiszpanów. Taki podział umożliwił Portugalii podbój części

dzisiejszej Brazylii.

Wielka Brytania – Francja – spory w Kanadzie, spory w Indiach

Nigeria – sztuczne państwo, stworzone dla ludności murzyńskiej powracającej z Ameryki.

Etiopia, Nigeria – były państwami już w XIX w.

Włochy – Libia, Somalia

Portugalia – Angola, Mozambik

W Afryce dokonano geometrycznego podziału granic, który zazwyczaj nie ma nic wspólnego z

miejscową ludnością i rejonami etnicznymi.

Azja – Indie Brytyjskie, Indie Francuskie, Indie Portugalskie; Indonezja holenderska

I Wojna Światowa spowodowała duży zamęt na mapie politycznej świata

- rozpad imperium Otomańskiego

mandaty: W. Brytania – Oman, Irak; Francja – Syria, Liban

- rozpad Austro-Węgier

powstały mniejsze państwa: Chorwacja, Słowenia, Czechy, Węgry, Austria, Włochy dostają

Triestr, część odzyskuje Polska

Mandaty – otrzymały je państwa, które wygrały I Wojnę Światową. Mandaty przyznawała Liga Narodów.

Obszary, które stały się terytoriami mandatowymi nie były jeszcze same w stanie stać się neutralnymi

państwami.

- mandaty typu A - wcześniejsze tereny należące do imperium Otomańskiego: Irak, Palestyna,

Oman – W. Brytania; Syria – Francja

- mandaty typu B – terytoria niemieckie: Togo, Kamerun – podzielone pomiędzy W. Brytanię i

Francję; Tanganika (Tanzania) – W. Brytania; Ruanda, Urundi – Belgia

- mandat typu C – Wyspy Marshalla, Karoliny, Mariany, Papua Nowa Gwinea... – mandaty USA,

Australii, Nowej Zelandii; Namibia – mandat RPA

{Dominia – obszary najbardziej niezależne}

II Wojna Światowa

Stwierdzono, że nie jest dobrze mieć kolonie a uzależnić te obszary gospodarczo

Obecnie mamy 197 państw należących do ONZ

1946 r. – 80 państw

1986 r. – 176 państw

2001 r. – 197 państw

Podział Indii

Indie, Pakistan wsch., Pakistan zach., Cejlon

Z Pakistanu wsch. powstało państwo Bangladesz

Podział Palestyny na: Izrael, Jordania

Lata 60 XX w. – dekada Afryki (większość koloni na kontynencie afrykańskim odzyskuje niepodległość)

Francuska Afryka Zachodnia i Równikowa dzielą się na dużą liczbę państw

Terytoria Powiernicze – ustanowione przez ONZ

Były to terytoria, które nie mogły stać się jeszcze samodzielnymi państwami a kontrolę nad nimi

sprawowały państwa, które wygrały wojnę. Państwa, które posiadały terytoria powiernicze były

zobowiązane prowadzić do odzyskania niepodległości przez te terytoria

Namibia uzyskała niepodległość dopiero w 1990 roku mimo, że powinna też w latach 60 ale RPA coś

tam się nie zgadzało.

Państwa słabe gospodarczo (Hiszpania, Portugalia) nie mogły opanować (uzależnić) gospodarczo

swoich koloni i dlatego nie chcieli dać im wolności.

Lata 90 – Europa

rozpad ZSRR

rozpad Jugosławii

rozpad Czechosłowacji

Ile jest koloni teraz?

- Grenlandia (dominują tu bardziej Amerykanie niż Duńczycy)

- Gibraltar (Wielka Brytania)

- Szpitzbergen (Norwegia)

- St. Pierre (Francja)

Obecnie powstaje wiele organizacji międzynarodowych zrzeszających państwa: UE, NAFTA...

Podział państw:

1.) I podział

- Socjalistyczne

- Kapitalistyczne

- Rozwijające się

Jest to zły podział i już nie istnieje. Jest tu mieszanie kryteriów (to jakby podzielić ludzi na wysokich,

niskich i łysych).

2.) II podział

- Kraje bogatej północy

- Kraje biednego południa

Podział ten także nie jest dobry bo np.: do bogatej północy są zaliczane Australia i Nowa Zelandia

{kraje bogate zajmują 20% powierzchni a mają 80% dochodu świata}

Podział państw według dochodu na mieszkańca też nie jest tak zupełnie dobry ponieważ np. wielkie

kampanie zarabiają ogromne pieniądze a zwykli ludzie zarabiają mało ale średnia wychodzi wysoka

lecz nie ma ona odbicia w społeczeństwie. Dodatkowo w różnych krajach stosowane są różne kryteria

pomiarowe i stąd trudno porównywać wyniki. Taki podział państw według jednych jest bardzo dobry a

według innych głupi.

Świat jest jeden. Jeżeli coś się dzieje w krajach rozwijających się to odbije się w krajach rozwiniętych i

odwrotnie.

WYKŁAD 2

Lata 40 – dekada krajów azjatyckich

Lata 60 – dekada krajów afrykańskich

Ostatnimi aspektami dekolonizacji było przyłączenie Hong Kongu i Makao do Chin

Nie licząc Grenlandii obecnie kolonie zajmują niewielką powierzchnię na świecie

Obecnie na Ziemi jest wiele konfliktów

Kontrowersje w sprawach granic:

- Wiele kontrowersji wzbudza granica pomiędzy Ameryką Północną a Południową i różni ludzie

różnie tę granicę widzą:

a.) Granice tę powinna stanowić granica państw Panamy i Kolumbi

b.) Granicę tę powinien stanowić przesmyk Panamski

c.) Granicą tę powinien stanowić przesmyk Theuantepek

Pojęcie Ameryki Łacińskiej wiąże się z obszarem od granicy Meksyk/USA na południe. Ta nazwa

jednak też jest kontrowersyjna ponieważ podboje Hiszpanów nie zatrzymały się na linii dzisiejszej

granicy USA-Meksyk ale kolonizowali oni także niektóre stany dzisiejszego USA.

- Kontrowersje wzbudza także granica pomiędzy Europą i Azją

a.) Niektórzy uważają, że granica pomiędzy Europą i Azją powinna przebiegać: górami Ural, rzeką

Ural, rzeką Embą, do M. Kaspijskiego i grzbietami Kaukazu

b.) Inni natomiast uważają, że granica ta biegnie: wschodnimi zboczami Uralu, wzdłuż przedgórzy

Kaukazu, przez M. Czarne i M. Marmara (jest to pogląd bardziej popularny i według niego Cypr

i Kaukaz należą do Azji a Ural do Europy).

Te podziały mają odbicie w pracy ONZ, który inaczej traktuje poszczególne regiony (kontynenty).

Obradują różne komisje.

Obecnie są duże dysproporcje pomiędzy krajami wysokorozwiniętymi a krajami trzeciego świata i te

dysproporcje rosną. W krajach wysokorozwiniętych obecnie żyje 20% ludności świata a przypada na

nie 80% dochodu światowego.

Co wpływa na taki stan rzeczy?

- mały przyrost naturalny w krajach wysokorozwiniętych (czasem ujemny)

- wysoki przyrost naturalny w krajach trzeciego świata

- w krajach trzeciego świata przeważnie występuje dużo konfliktów zwłaszcza na podłożu

etnicznym (sztuczne granice). Są to konflikty zewnętrzne jak i wewnętrzne.

Po II Wojnie Światowej było około 150 innych wojen. Szacuje się, że w ciągu 9 tys. lat istnienia

cywilizacji ludzkiej jedynie w ciągu 120 lat nie było żadnej wojny. Wojny i konflikty wpływają druzgocąco

na gospodarki państw ponieważ ogromne sumy z budżetów przeznaczane są na zbrojenia, np.: Izrael

31% dochodu; Syria 28%, Rosja 16%, Egipt 16%.

Industrializacja ZSRR była w dużej części dzięki przemysłowi zbrojeniowemu.

Koncepcje pomocy krajom słabo rozwiniętym

- Niektórzy uważają, że trzeba zatrzymać rozwój w krajach wysokorozwiniętych a produkcję itd.

przenieść do krajów trzeciego świata co rozwinie ich gospodarki. Jest to głupi pomysł i

nierealny, ponieważ kraje wysokorozwinięte dają impuls do rozwoju innym krajom. Tak też

kryzys, czy zatrzymanie rozwoju w krajach wysokorozwiniętych nie spowoduję przyśpieszenia

rozwoju w krajach trzeciego świata a nawet będzie przeciwny skutek

- Inni twierdzą aby zmniejszyć wydatki na zbrojenia a te zaoszczędzone pieniądze wydawać na

rozwój tych krajów najbiedniejszych

- Są też koncepcje, że w rewanżu za zagarnięte bogactwa z kolonii umarzać tym krajom kredyty

(ale w zasadzie wszystkie te propozycje są w nierealne)

Straty w ludziach w konfliktach zbrojnych są 25 razy większe niż straty w katastrofach naturalnych.

Wiele krajów jest zainteresowanych sprzedażą broni i dla nich te konflikty są opłacalne: mają rynki

zbytu oraz darmowe poligony dla nowego sprzętu. Ze sprzedaży broni są duże dochody.

Podział terytorialny wód

W morzach są bogactwa naturalne: surowce, ryby... i dlatego występują konflikty odnośnie tego jaki

obszar powinny stanowić wody terytorialne

Obecnie według traktatu, który podpisało 138 państw wody terytorialne stanowią pas 12 mil morskich.

Jednak nie wszystkie kraje to uznają i chcą więcej przez co powstają konflikty (np. chyba Peru żąda

aby jego obszar wód terytorialnych wynosił 200 mil morskich ???).

Ciekawa jest także sprawa Antarktydy, która została podzielona na sektory i kraję chcą mieć tam swoje

sektory czy bazy. Na Antarktydzie są bogactwa naturalne i może ona być potencjalnym miejscem

sporów.

Na świecie jest wiele baz wojskowych na terenach innych państw. Są to jakby enklawy na terenach

innych państw. W tych bazach mieszka dużo ludności.

Ludność świata

Ludność świata gwałtownie wzrasta i wzrost ten jest coraz szybszy

LATA ERA LICZBA LUDZI

7000 p.n.e. 10 mln

160 mln

900

n.e.

320 mln

1700 n.e.

600 mln

1850 n.e.

1250 mln

1950 n.e.

2500 mln

2000 n.e.

6100 mln

(oczywiście lata 7000 p.n.e. to do pewnego stopnia przypuszczenie)

Lata jakich potrzebowała ludność świata aby przekroczyć kolejny miliard

KOLEJNE MILIARDY

LICZBA LAT POTRZEBNYCH

ABY PRZYBYŁ KOLEJNY

MILIARD LUDZI

LATA

1 (pierwszy miliard)

8500 lat

1820 r.

30 lat

1960 r.

15 lat

1975 r.

12 lat

1987 r.

9 lat

1999 r.

Obecnie rocznie przybywa około 90 mln ludzi.

Przyrost naturalny to różnica pomiędzy stopą urodzeń a stopą zgonów.

W pierwszych okresach cywilizacji było bardzo dużo urodzeń ale także była duża śmiertelność. Ludzie

żyli krótko ok. 30 lat. Stąd w tamtych czasach był powolny przyrost naturalny. Wtedy centrum ludności

był bliski wschód i rejon morza Śródziemnego.

SAUVY – wymyślił 5 cykli demograficznych

1.) Wysoka stopa urodzeń oraz wysoka stopa zgonów. Niski przyrost naturalny. Dziś na

świecie trudno znaleźć ten etap.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: