PLANOWANIE I GOSPODARKA PRZESTRZENNAnapiórek.doc

PLANOWANIE I GOSPODARKA PRZESTRZENNA

Przestrzeń –przestrzeń geograficzna – ściśle określone wymiary – posiada granice -długość, szerokość, - wysokość- na wysokości lotów samolotu, -w głąb – zasoby surowcowe. Wypełniona tworami przyrody, człowiek – elementy antropogeniczne.

Elementy biotyczne i abiotyczne środowiska  i elementy antropogeniczne.

Biotyczne – przyroda, ekosystemy (łąkowe, leśne, zadrzewienia, parki)

Abiotyczne – pozostała część – warunki klimatyczne,

                                                        - wody powierzchniowe i podziemne

                                                        -surowce mineralne

                                                        -gleba

Przestrzeń geograficzna – cechy:

1) ograniczoność

2) zdolność do stawiania oporu

3) zróżnicowanie

OGRANICZONOŚĆ

-ludzkości przybywa, zwiększenie gęstości zaludnienia „przestrzeń się kurczy”

-więcej podmiotów gospodarczych – określona przestrzeń dla każdego

Zwiększenie ilości konfliktów pomiędzy podmiotami gospodarczymi, funkcjami (słabsze podmioty SA wypierane przez silniejsze)

- zmniejszenie powierzchni rolnych – 6% w skali roku

- chłonność

- intensywność terenu – jednorodzinne, wysokościowce – wysoka intensywność

-ubytek terenów rolnych – gleby urodzajne – Błonie, Sochaczew

-ochrona gleb – gruntów rolnych i leśnych

I , II, III – zmiana na użytkowanie od >1ha

IV - >1ha zgodę wydaje wojewoda

V, VI –rada gminy

Ograniczoność – przestrzeń stawia opór

-intensywność zagospodarowania, wykorzystanie przestrzeni staje się funkcją dostępności komunikacyjnej – łączność, przekazywanie informacji

-szlaki, środki komunikowania się służą pokonywaniu oporu przestrzeni

ZRÓŻNICOWANIE

-cechy naturalne – złoża węgla, dobra gleba

-konflikt – logistyka – funkcja rolnicza, leśna, piaszczysta, wydobywcza

-różnorodność form zagospodarowania przez człowieka.

Zagospodarowanie przestrzenne polega na dostosowaniu, uzdatnieniu poszczególnych terenów do użytkowania jakiemu maja służyć: na wznoszeniu obiektów i urządzeniu terenów w określonym celu i wreszcie na tworzeniu urządzeń szeroko pojętej infrastrukturze.

INFRASTRUKTYRA

1) techniczna – uzbrajanie terenu, gazociągi, wodociągi, kanalizacja, linie energetyczne, oczyszczalnie, ujęcia wody, stacje trafa, ropociąg (nie układ szlaków komunikacyjnych – drogi, koleje, lotniska)

2) społeczne – usługi związane ze zdrowiem- szpitale, przychodnie, żłobki, oświatą- szkoły, przedszkola, kultura, nauka (obiekty związane z usługa)

Struktura przestrzeni

-cechy antropogeniczne i naturalne, które to są zróżnicowane w zależności od tego którymi fragmentami się zajmuje i jakie walory posiada

ELEMENTY STRUKTURY – sektory:

I – wydobycie lub eksploatacja zasobów przyrody. Na nią składają się: surowce mineralne, górnictwo, leśnictwo, turystyka i rekreacja

II –wszelkie rodzaje przemysłu według branż

III – obsługa ludności: mieszkalnictwo, ochrona zdrowia, (infrastruktura społeczna), opieka społeczna, handel, komunikacja, gospodarka komunalna

IV – nauka, technika, informatyka.

Relacje pomiędzy sektorami a przestrzenią – związków jest bardzo dużo.

Sektor I – funkcja wydobywcza – wymaga zajmowania dużej przestrzeni.

Położenie funkcji zależy od cech zasobów naturalnych i od tego co będziemy eksploatować.

Sektor II – nie muszą to być bardzo duże powierzchnie, ale ważna jest lokalizacja danego zakładu przetwórczego ( źródło surowca i odbiorca). Bliskość i sąsiedztwo kadry uczelnianej – myśl techniczna.

Sektor III – funkcja usługowa – z reguły nie wymaga dużych powierzchni. Ważna jest dostępność danej usługi. Częstotliwość danej usługi ( sklep spożywczy a sklep jubilerski). Usługi powinny być lokalizowane centralnie w stosunku do zasięgu bez względu na hierarchię.

Duże powierzchnie: funkcje wydobywcze, rekreacja, leśnictwo, rolnictwo.

Gdzie rozwija się dana funkcja zależy od rozmieszczenia cech zasobów naturalnych i od tego co będziemy eksploatować.

Funkcje przetwórcze, zakłady przemysłowe nie muszą zajmować bardzo dużych powierzchni

Ważne lokalizacje: -źródło surowca, - odbiorca –najlepiej pośrodku. Ośrodki uczelniane blisko.

Funkcja usługowa – z reguły nie wymaga dużych powierzchni. Dostępność usługi zależy od charakteru, częstotliwości korzystania z nich, np. sklep jubilerski a spożywczy, kino a teatr. Ważne aby usługi były usytuowane centralnie, niezależnie od hierarchii (centralizacja usług).

TRZY RODZAJE CHARAKTERYZUJĄCE PRZESTRZEŃ:

Główne elementy tworzące strukturę przestrzeni:

1) strefowe – obszary o określonych cechach naturalnych, które to cechy predysponują je do pełnienia (określonych) różnych funkcji wydobywczych, np.: obszar leśny, tereny rolne, rejony wydobywcze surowców, tereny turystyczno – wypoczynkowe.

2) liniowe – ciągi infrastruktury technicznej (nośniki różnorakich powiązań między elementami użytkowania stacjonarnego i komunikacji). Stwarzają one korzystne warunki do rozwoju przetwórstwa, w konsekwencji do – urbanizacji. Ciągi te i ich wiązki (pasma) mogą mieć różną rangę zależnie od tego, jakie mają znaczenie: krajowe, regionalne czy lokalne.

3) punktowe (ogniskujące) – powstają i rozwijają się na skrzyżowaniu się ciągów infrastruktury technicznej. Nadają się do funkcji przetwórczych ale przede wszystkim do funkcji usługowych wyższych szczebli hierarchii. Podobnie jak elementy liniowe punkty ogniskujące, czyli miasta i osiedla maja strukturę hierarchiczną, wynika to głównie z ich funkcji jako ośrodków usługowych różnych szczebli w zależności od położenia, wielkości i zasięgu powiązań z otoczeniem. Mogą obsługiwać przestrzeń całego kraju (stolica), regionu (miasto wojewódzkie), bądź najbliższe otoczenie.

Przestrzeń, każdy jej fragment to szkielet składający się z pasm infrastruktury z punktami ogniskującymi w postaci osiedli, osad i miast w przecięciach.

Oka sieci – strefy funkcje wydobywcze, działalność z wykorzystaniem cech środowiska( L-leśne, R- rolne, T- turystyczne).

Inaczej mówiąc strefy użytkowania typu wydobywczego stanowią kanwę, gdzie powstaje działalność gospodarcza. Wzrasta zaludnienie miasta, rozwija się aglomeracja, czasem miasta łączą się ze sobą czego przykładem jest  Śląsk.

Wartość przestrzeni

W zależności od tego czym ta przestrzeń dysponuje, jakie zyski możemy na niej osiągnąć. Jest to wartość w ujęciu poglądowym. Jak będzie wykorzystywana przestrzeń – czy będzie to zakład produkcyjnym czy na przykład teren pod uprawę.

Planowanie przestrzenne – jest to świadome i celowe kształtowanie środowiska przestrzennego pod katem potrzeb człowieka przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony rozwój za podstawę tych działań.

Ład przestrzenny – to takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnianie w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno – gospodarcze, środowiskowe, kulturowe oraz kompozycyjno – estetyczne.

Zrównoważony rozwój – taki rozwój społeczno gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia jak i przyszłych pokoleń.

Celem planowania przestrzennego jest kompleksowe kształtowanie zagospodarowania przestrzennego kraju, regionów, miast i wsi w sposób zapewniający warunki do poprawy jakości życia człowieka, zachowania równowagi przyrodniczej, ochrony dóbr kultury, zwiększenia efektywności procesów gospodarczych i podnoszenia zdolności obronnej państwa.

Zadaniem planowania przestrzennego jest ustalenie dla poszczególnych obszarów przeznaczenia i sposobu zagospodarowania terenu na określone przez planowanie gospodarcze cele z uwzględnieniem potrzeb Bierzycach i przyszłych.

Cechy. Planowanie przestrzenne jest planowaniem perspektywicznym.

- wizja zagospodarowania danego terenu na przyszłość, nie trzeba określać horyzontu czasowego ( najczęściej na 15-20 lat)

- troska o przyszłe pokolenia

- proces ciągły –polega ona na działaniach:

              -ocena diagnozy zagospodarowania przestrzennego terenu

              -szereg badań i studiów, prognoz w zakresie przyszłego zagospodarowania

              -sporządzanie projektów planów

              -po uchwaleniu – monitoring zmian, jak jest realizowany plan

Dziedzina interdyscyplinarna

1- nauki o ziemi

              -geodezja i kartografia

              -nauki związane z fizyka ziemi, procesy geofizyczne –sejsmiczne, asejsmiczne, nauki geologiczne –surowce mineralne w ziemi

              -nauki związane z fizyka atmosfery ziemi – meteorologia, klimatologia

              -związane z geografią – osadnictwa, przemysłu, komunikacji, rolnictwa, turyzmu

              -nauki biologiczne –ekologia, ekosystemy – aby nie doprowadzić do degradacji, zniszczenia istniejących ekosystemów

2- nauki społeczno-ekologiczne

              -ekonomia –formułowanie zasad gospodarowania przestrzeni geograficznej

              -demografia – nauki statystyczne –analizy związane z ludnością, ilość, struktura wiekowa (ilość szkół, zasobów siły roboczej, szpitali, lekarzy)

              -socjologia –zjawiska i procesy społeczne, migracje

              -nauki prawne

3- nauki techniczne

              -architektura, urbanistyka – osiedla, miasta, jednostki osadnicze, poszczególne budynki i zespoły budynków (najczęściej jednorodnej funkcji – zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie ścieków, melioracje, retencje, komunikacja wodna, ochrona przed powodzią)

              -łączność – przewodowa, bezprzewodowa, usługi pocztowe

              -inżynieria środowiska –techniczne sposoby ochrony i regeneracji środowiska.

Integracja wszystkich przedstawicieli i współpraca – proces ten trwa wiele miesięcy.

Planowanie gospodarcze jest powiązane z przestrzennym.

Strategia rozwoju (kraju, województwa, gmin) przez poszczególnych ministrów ( autostrad w Polsce, przeciwdziałaniu bezrobociu)

Program ochrony środowiska – programowanie branżowe

Planowanie kompleksowe – mieści w sobie wszystkie te planowania.

Geneza planowania przestrzennego

Architektura

Urbanistyka, na miejscu –sposób zagospodarowania regionu – regionalna, planowanie – krajowe

Inny nurt – ekonomistów, geografów – ekonomiczny (regionalny, krajowy) – wykorzystanie miejsca, rejonu.

Planowanie przestrzenne jest planowaniem kompleksowym bo mieści w sobie inne planowania: gospodarcze, w przestrzeni, społeczne i planowanie techniczno-technologiczne.

Geneza planowania przestrzennego zagospodarowania – zaczęła się rodzić urbanistyka, wybór miejsca gdzie ma być dana osada, miasteczko. Zaczęto zwracać uwagę na otoczenie, na warunki użytkowania tych osad i miejscowości, sposób zagospodarowania regionu.

Drugi nurt wywodzi się od ekonomistów i geografów. Zaczęto uwzględniać powiązania – nurt ekonomiczny.

Rodzaje opracowań planistycznych.

Opracowania planistyczne jest sporządzane na różnych szczeblach

KRAJ – Koncepcja Zagospodarowania Kraju – tworzy się obecnie tylko aktualizacje – zajmuje się różnym zagospodarowaniem. Jest to przełożenie na mapę strategii rozwoju Polski. Kładzie nacisk na rozwój społeczno-gospodarczy i przełożenie tego na przestrzeń. Minister Polityki Regionalnej jest odpowiedzialny za Koncepcję Przestrzennego Zagospodarowania.  Są zespoły, które aktualizują, zbierają materiały do opracowania.

PLAN – to akt miejscowego planowania ;KONCEPCJA – wytyczne do planu zagospodarowania.

Koncepcja Zagospodarowania Kraju zajmuje się:

- uwzględnia zasady zrównoważonego rozwoju w oparciu o przyrodnicze, kulturowe, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania. Określa cele i kierunki zrównoważonego rozwoju oraz działania niezbędne do ich osiągnięcia w szczególności: podstawowe elementy krajowej sieci osadniczej, wymagania z zakresu ochrony środowiska i zabytków, rozmieszczenie infrastruktury społecznej o znaczeniu międzynarodowym i krajowym. Rozmieszczenie obiektów infrastruktury technicznej i transportowej, strategicznych zasobów wodnych, obiektów gospodarki wodnej o znaczeniu międzynarodowym i krajowym, obszary problemowe o znaczeniu krajowym. Państwowa Rada Gospodarki Przestrzennej –w drodze UCHWAŁY a nie USTAWY.

Poszczególni Ministrowie sporządzają programy rządowe służące realizacji inwersji, celu publicznego o znaczeniu krajowym ( budowa drogi ( nie gminnej), Teatr Narodowy, Filharmonia, eksploatacja węgla kamiennego, (program budowy autostrad, program walki z bezrobociem).

WOJEWÓDZTWO:

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa (PZPW) – jest sporządzony na szczeblu województwa i jest opracowany przez zarząd wojewódzki, przez samorząd wojewódzki jest wykonany. To przełożenie strategii danego województwa na przestrzeń Uwzględnia się w PZPW ustalenia strategii rozwoju województwa oraz określa się w szczególności: podstawowe elementy sieci osadniczej województwa, sieci komunikacyjne, infrastrukturę, system obszarów chronionych ( nie tylko parki narodowe ale główne zbiorniki wód podziemnych ), krajobraz kulturowy, pomniki przyrody, ochrona uzdrowisk, dziedzictwa kulturowego i zabytków, rozmieszczenie inwestycji, obiekty publicznego o znaczeniu ponad lokalnym, obszary problemowe wraz z zasadami ich zagospodarowania, obszary wsparcia, obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi ( tereny zalewowe), granice, tereny lotnisk, tereny wojskowe, tereny zamknięte i ochronne. Obszary złoża eksploatacyjnego (złoża o znaczeniu ponad lokalnym)

Dla opracowanie środowiska:

- ekofizjograficzne

- prognoza oddziaływania na środowisko

Opracowywane są także programy rządowe o charakterze wojewódzkim. Inne programy np. „ Wojewódzki Plan Zalesienia”, „Wojewódzki Program Ochrony Środowiska”, „Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami”. Ustalenia planu wojewódzkiego wprowadza się do planu miejscowego po uprzednim uzgodnieniu terminu realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponad lokalnym i warunków wprowadzenia ich do planu miejscowego – przeprowadza Marszałek Województwa, uzgadnia z Wójtem ( Burmistrzem) czy Prezydentem Miasta.

GMINA

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPADAROWANIA PRZESTRZENEGO GMINY.

- to określenie polityki przestrzennej gminy w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Zawiera część tekstową i graficzną, uwzględnia zasady określone w Koncepcji Przestrzennego zagospodarowania Kraju, zawiera ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania województwa oraz strategii rozwoju gminy.

- sporządza się go dla obszaru w granicach administracyjnych gminy

- ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych.

- studium nie jest aktem prawa miejscowego. Na podstawie studium nie wolno wydawać pozwolenia na budowę.

Materiały do opracowań

- graficzne

- tekstowe

Lub

- archiwalne

- bieżące

- inwentaryzacyjne – na przykład zdjęcia lotnicze.

Główne materiały z których się korzysta:

- w systemie map info  ( systemy komputerowe)

- materiały kartograficzne ( Instytut Geologiczny w Warszawie) – mapy geologiczno – gospodarcze Polski w skali  1: 50 000 ( są tam złoża) – nie cały obszar kraju jest pokryty tymi mapami. Każda gmina ma inwentaryzację złóż i surowców mineralnych. Te opracowania zawierają teksty i mapy w sakli 1:25 000 + dołączone karty informacyjne.

- opracowania złóż torfowych ( mapy i tekst)

- szczegółowe mapy hydrogeologiczne Polski w skali 1: 50 000, główne zbiorniki wód podziemnych, dokumenty do każdego  ujęcia wody, mapy warunków geologicznych. Opracowania fizjogeograficzne ( nie ma pokrycia całego kraju w tych mapach), tereny zalewowe, tereny zagrożone powodziami. Regionalny Zakład Gospodarowania Wodami RZGW, Plany Ochrony przeciwpożarowej. Gminne prognozy ochrony dóbr i dziedzictwa narodowego.

- mapy glebowo-rolnicze czyli podana jaka tam jest klasa gleby, obszary prawnie chronione, uzdrowiska, dokumentacje dotyczące uzdrowisk, prognozy małej retencji ( infiltracji gleb), reżim rzek ( czy rzeki reżimie górskim czy nizinnym)

- zagadnienia klimatyczne – ze stacji hydrologiczno – meteorologicznej

- ekspozycja stoku, budynki , użytkowanie.

- pokłady topograficzne , użytkowanie terenu ( czyli gdzie są łąki a gdzie lasy )

- ilość mieszkańców, przekrój ludności ( ilu bezrobotnych, młodych , w wieku produkcyjnym) żeby wiedzieć jaki gdzie zaprojektować przedszkola, sprawy demografii – roczniki statystyczne.

Podstawa prawna:

- Ustawa o ochronie przyrody

- prawo Ochrony Środowiska

- Prawo geologiczne i Górnicze

- Prawo Wodne

- Ustawa o Lasach

- Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

- Ustawy związane z drogami

Do każdej Ustawy są rozporządzenia wykonawcze

Opracowania środowiskowe związane z planowaniem przestrzennym

Fizjograficzne opracowanie

Fizjograficzne opracowanie jest robione dla terenów większych niż studium ( składa się z grafiki i tekstu). Wszystko ma odbicie w tekście i mapach graficznych.

Co zawiera opracowanie fizjograficzne:

- rozpoznać i scharakteryzować stan środowiska, na ile odporne jest środowisko, jaką ma kondycję to środowisko, warunki klimatyczne, aerosanitarne , sprawdzić poziom wód gruntowych, czy wyznaczyć tereny zielone – jak i gdzie. Diagnoza oceny środowiska fizjograficznego, walory i funkcjonowanie środowiska. Predyspozycje przyrodnicze jakie posiada  ten obszar. Czy inwestować czy zostawić w takim stanie jakim są. Doliny powinny zostać nie zabudowane kubaturą ( mogą być mosty lub pola namiotowe). Robimy prześwit w mostach żeby nie stawiać w poprzek faunie i florze.

- ocena przydatności środowiska.

Prognoza oddziaływania na środowisko

- ocena stanu i funkcjonowania środowiska, odporność i zasób środowiska, tendencje do zmian. Jakie skutki w środowisku wywrze realizacja danego przedsięwzięcia, przeznaczenie terenu powodowane na przykład wytwarzaniem większej ilości odpadów, wytwarzaniem pyłów, wykorzystanie zasobów środowiska, przekształceniem rzeźby terenu, wytwarzaniem pól sił elektromagnetycznych, hałas, nowe funcie tego terenu mogą powodować wiele niedogodności dla danego środowiska. Realizuj planu wpłynie na komponenty środowiska , w jaki sposób realizujemy plan, wpłynie na glebę , wody powierzchniowe i podziemne, warunki klimatyczne, krajobraz, świat zwierząt i roślin, wszystkie ekosystemy, jakie zagrożenia może nieść przyszłe zagospodarowanie. Autor planu nie może być jednocześnie autorem prognozy, bo w planie może być inna propozycja rozwiązania danego terenu.

Różnice między opracowaniem ekofizjograficznym a prognozą na oddziaływanie środowiska