MARTA ZIĘBA-KUŹNIAR
PRACA SOCJALNA II
STUDIA NIESTACJONARNE
UNIWERSYTET RZESZOWSKI
INSTYTUCJE POMOCY SPOŁECZNEJ
I WCZESNEJ INTERWENCJI W KONTEKŚCIE POTRZEB WYBRANYCH GRUP POTRZEBUJĄCYCH:
-UBÓSTWO
-UCHODŹCY
-NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
-OSOBY STARSZE I NIEDOŁĘŻNE
-DZIECI I MŁODZIEŻ TRUDNA
-WIELODZIETNOŚĆ
-UZALEŻNIENIA
-NIEWYDOLNOŚĆ WYCHOWAWCZA
-OSOBY SKAZANE I KOŃCZĄCE ODBYWANIE KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI
SPIS TREŚCI:
I. Pomoc Społeczna - Instytucje pomocy społecznej
Powiatowe centra pomocy rodzinie
Regionalne ośrodki polityki społecznej
Domy pomocy społecznej
Placówka opiekuńczo – wychowawcza
Ośrodki wsparcia
Ośrodki interwencji kryzysowej
II. PODSTAWY INTERWENCJI KRYZYSOWEJ
III. UBÓSTWO
V. Zadania z zakresu opieki nad dzieckiem i rodziną
VIII. Pomoc dla osób niepełnosprawnych oraz pomoc dla osób wychodzących z więzień.
IX. Integracja cudzoziemców
XI. Bibliografia
Działania z zakresu pomocy społecznej z mocy ustawy wykonują organy administracji rządowej i samorządowej. Współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej należą:
· regionalne ośrodki polityki społecznej
· powiatowe centra pomocy rodzinie
· domy pomocy społecznej
· placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego
· placówki opiekuńczo-wychowawcze
· ośrodki adopcyjno- opiekuńcze
· ośrodki wsparcia
· ośrodki interwencji kryzysowej
Ośrodek pomocy społecznej
Ośrodki pomocy społecznej są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania z zakresu pomocy społecznej w gminie.
Powiatowe centra pomocy rodzinie są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej. Zadania powiatowych centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie ośrodki pomocy społecznej (miejskie ośrodki pomocy rodzinie).
Na szczeblu województwa istnieją dwie odrębne struktury organizacyjne – administracji rządowej i samorządowej.
Zadania rządowe na szczeblu województwa wykonuje wojewoda. Zadania wojewody w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez wydziały polityki społecznej urzędów wojewódzkich..
Natomiast zadania samorządowe wykonuje marszałek województwa przy pomocy regionalnego ośrodka polityki społecznej - jednostki organizacyjnej powołanej do realizacji zadań pomocy społecznej w województwach samorządowych..
Dom pomocy społecznej świadczy, na poziomie obowiązującego standardu, osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności usługi: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach i zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb.
Domy, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone dzielą się na domy dla:
1. Osób w podeszłym wieku
2. Osób przewlekle somatycznie chorych
3. Osób przewlekle psychicznie chorych
4. Dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie
5. Dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie
6. Osób niepełnosprawnych fizycznie
Placówka opiekuńczo- wychowawcza zapewnia dzieciom i młodzieży pozbawionym częściowo i całkowicie opieki rodzicielskiej oraz niedostosowanym społecznie dzienną lub całodobową, ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie, jak również wspiera działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki.
Placówki ze względu na specyfikę działań dzielą się na :
1. Placówki wsparcia dziennego
· Wspierają rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji
· Zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami
· Współpracują ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych
2. Placówki interwencyjne
· Zapewniają dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej:
a. doraźną, całodobową opiekę
b. kształcenie dostosowane do jego wieku i możliwości rozwojowych
c. opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej
· Przygotowują diagnozę stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz ustalają wskazania do dalszej pracy z dzieckiem
3. Placówki rodzinne
· Zapewniają dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobowa opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia
4. Placówki socjalizacyjne
· Zapewniają całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki zastępczej
Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy to:
1. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny naturalnej, prowadzący poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną, w tym dla rodziców dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo- wychowawczych
2. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny zastępczej lub adopcyjnej, inicjujący i wspomagający zastępcze formy opieki i wychowania rodzinnego, szkolący i kwalifikujący kandydatów na rodzinę zastępczą albo adopcyjną, prowadzący poradnictwo rodzinne i terapie rodzinną dla dzieci i rodziców dzieci umieszczonych w rodzinnej opiece zastępczej
Ośrodek wsparcia jest środowiskową formą pomocy półstacjonarnej służącą utrzymaniu osoby w jej naturalnym środowisku i przeciwdziałaniu instytucjonalizacji, a w szczególności:
a. środowiskowe domy samopomocy
b. dzienne domy pomocy
c. noclegownie
d. ośrodki opiekuńcze
Rolą ośrodków interwencji kryzysowej jest świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hotelowych, które są dostępne przez całą dobę – osobom, rodzinom i społecznościom będącym ofiarami przemocy lub znajdującym się w innej sytuacji kryzysowej – w celu zapobieżenia powstawania lub pogłębiania się dysfunkcji tych osób, rodzin lub społeczności
Ustawa stanowi, że pomocy społecznej udziela się w szczególności z powodu:
-ubóstwa,
-sieroctwa,
-bezdomności,
-potrzeby ochrony macierzyństwa,
-bezrobocia,
-niepełnosprawności,
-długotrwałej choroby,
-bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
-alkoholizmu lub narkomanii,
-trudności przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego,
-klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Zapotrzebowanie na pomoc społeczną pojawia się, zatem w sytuacji zaistnienia problemu: naturalnego bądź społecznego.
Problem społeczny to zakłócenia występujące na różnych obszarach życia społecznego, implikujące zarówno funkcjonalną sprawność środowiska, jak i generujące trudności życiowe poszczególnych jednostek Problem naturalny to, między innymi: skutki klęsk żywiołowych, ekologicznych, chorób, nagłych nieprzewidzianych i nie spowodowanych przez człowieka zdarzeń. Niezależnie od typu problemu i jego źródeł zawsze rodzi on trudności, dysfunkcje, zakłócenia w życiu jednostek i grup, a tym samym wymaga identyfikacji, pomocy i kompensacji. Niektóre problemy można przewidzieć i próbować im zapobiega, ale nigdy nie da się ich wyeliminować zupełnie. Głównym założeniem pracy socjalnej jest natychmiastowe podejmowanie interwencji społecznej w sytuacji zidentyfikowania każdego z wymienionych problemów.
Trudne sytuacje życiowe, generujące kryzys, mogą mieć dwojaki charakter: stanu trwałego lub przejściowego. Ich podłożem może być zarówno problem społeczny, psychologiczny, jak i moralny.
W świetle obowiązującej Ustawy o pomocy społecznej interwencja kryzysowa to zespół „ specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hotelowych, dostępnych całą dobę dla osób znajdujących się w kryzysie w celu zapobiegania lub pogłębiania się dysfunkcji kryzysowych, pozwalających osobie i rodzinie na wyjcie z zaistniałej sytuacji. Jest jedną z sześciu metod pomocy psychologicznej ( obok wsparcia społecznego, resocjalizacji i rehabilitacji, psycho i socjoterapii, poradnictwa oraz promocji zdrowia) udzielanej w trudnych sytuacjach życiowych. Interwencja kryzysowa służy pokonywaniu barier stojących na przeszkodzie prawidłowego funkcjonowania jednostki bądź grupy w społeczeństwie. Społeczeństwie praktyce oznacza najczęściej pomoc psychiczną w sytuacjach tak drastycznych, jak: utrata bliskiej osoby, utrata sprawności, utrata pracy czy całego dorobku życia, jak ma to miejsce np. w przypadku klęsk żywiołowych. Stanowi swoistą formę „pochylenia się” nad człowiekiem, który znalazł się w sanie kryzysu rozumianego jako tragiczna sytuacja bądź zdarzenie wywołujące lęk, depresję, załamanie psychiczne, poczucie bezradności, rozpacz, apatię. Stan kryzysu zawsze niesie ze sobą ryzyko utraty kontroli nad własnym życiem, powoduje dysfunkcjonalne zmiany w reakcjach, uczuciach i działaniach.
Działaniach interwencji kryzysowej liczy się, zatem czas, poprawna diagnoza i natychmiastowe uruchomienie wszystkich możliwych mechanizmów kontroli nad zachowaniem podopiecznego. Istotne jest zaangażowanie do współpracy grona najbliższych, rodziny, środowiska lokalnego, czasem zakładu pracy bądź grupy, z którą przechodząca kryzys osoba była wcześniej silnie związana
Głównym celem interwencji kryzysowej jest przywrócenie poczucia bezpieczeństwa, uruchomienie mechanizmów kontroli zachowań oraz pomoc w odzyskaniu wiary we własne siły, w sens życia.
Kolejne etapy postępowania obejmują: ocenę stanu zagrożenia, identyfikację zjawiska, ocenę reakcji podopiecznego, pomoc w odzyskaniu jej kontroli nad zachowaniem, podjęcie działań interwencyjnych, pomocowych, zaplanowanie dalszych etapów działania, mających na celu pełne odzyskanie równowagi psychicznej, a może nawet samodzielności osoby będącej w stanie kryzysu, stałe diagnozowanie i kontrolowanie skutków interwencji.
To wyjątkowo trudna metoda pracy- pomocy psychologicznej, wymagająca pełnego profesjonalizmu, kompetencji i doświadczenia. Musi być kompleksowa i długotrwała. Stosowana jest przez pracowników socjalnych i pedagogów, ale przede wszystkim przez psychologów, lekarzy psychiatrów, pielęgniarki psychiatryczne i prawników, zatrudnionych w ośrodkach interwencji kryzysowej. Potencjalnymi podopiecznymi tych jednostek są: rodziny dysfunkcyjne, dotknięte alkoholizmem, skonfliktowane, ofiary przemocy, osoby bezradne, zagubione, uzależnione od narkotyków, leków, o skłonnościach samobójczych i cierpiące na zaburzenia psychiczne. Skuteczność działań ośrodków interwencji kryzysowej, traktowane jako swoiste pogotowie pomocy psychologicznej, w dużej mierze zależy od kondycji psychofizycznej zatrudnionej w nich kadry i od współpracy z innymi placówkami funkcjonującymi w środowisku (np. hotelami kryzysowymi).
Niektóre formy interwencji ( wsparcie, pomoc materialna, schronienie, żywność, opieka) z uwagi na częste stosowanie, duże zapotrzebowanie przybierają wymiar schematu. Teoretycy pracy socjalnej definiują je jako „strategie rozwiązywania problemów”, czyli pewne wzory interwencji społecznych np. bezrobocie -rejestracja, przyznanie zasiłku, propozycje udziału w stażach, kursach, pracach interwencyjnych itd.
W pracy socjalnej nie ma ponadczasowych reguł skutecznej interwencji kryzysowej. Wyznacza je czas, historia, polityka, gospodarka, ekonomia, szeroko rozumiana kultura życia społecznego. Punkt wyjścia dla podejmowania racjonalnych przedsięwzięć stanowi umiejętność profesjonalnego diagnozowania oraz ustawicznego stawiania pytań i szukania na nie odpowiedzi. Pracownik socjalny przed podjęciem działań powinien również poznać specyfikę lokalnej bazy i jej komplementarne elementy: urządzenia, instytucje, usługi-, czyli infrastrukturę środowiska i jego zasoby.
Praca socjalna to ustawiczne poszukiwanie potencjalnych:
-zasobów środowiskowych (ludzkich, instytucjonalnych)
-zasobów finansowych.
Interwencja dotyczy bardzo rozległego wachlarza ludzkich spraw, cierpień i problemów, lecz jej skuteczność wymaga skoncentrowania się na możliwie wąskim, aktualnym i w danej chwili najistotniejszym zakresie spraw, cierpień i problemów, lecz jej skuteczność wymaga skoncentrowania się na możliwie wąskim, aktualnym i w danej chwili najistotniejszym zakresie spraw. Jej celem jest udzielenie takiej pomocy, która sprzyja samokontroli, adaptacji do nowej sytuacji i rozwiązaniu problemów utrudniających życie. To trudna dziedzina pracy socjalnej, wymaga wiedzy z zakresu psychologii społecznej i rozumienia stymulatorów postaw oraz zależności między postawami a zachowaniami ludzkimi. Konieczna jest pełna znajomość teorii kryzysu, zasad pracy interwencyjnej, której nie można zastąpić żadnymi umiejętnościami rutynowymi. Sytuacje kryzysowe często powodują uzależnienia od alkoholu, choroby psychiczne, przemoc, agresję i wiele innych czynników, ale zdiagnozowanie każdego z nich wymaga podjęcia odrębnych, adekwatnych do stanu, procedur i działania działań interwencyjnych.
Ze względu na etiologię, pochodzenie i podłoże ubóstwo dzieli się najczęściej w literaturze na zawinione i niezawinione.
Pierwsze nich – ubóstwo zawinione – jest udziałem m.in. ludzi z tzw. marginesu społecznego, czyli alkoholików, narkomanów, osoby, które nigdy nie praco-wały, bo odznaczają się chroniczną niechęcią do pracy, itp.
Z kolei na ubóstwo niezawinione cierpią takie osoby jak: emeryci, renciści, osoby z rodzin niepełnych, rolnicy. W dobie obecnych przemian gospodarczych do grupy tej dołączyła także rzesza bezrobotnych.
Obok tego podziału mówi się także często o indywidualnej lub społecznej genezie ubóstwa, gdzie odchodzi się nieco od wartościowania i oceniania, czy jest to ubóstwo zawinione, czy też nie.
Pojęcie ubóstwa powstałego na drodze indywidualnych sytuacji życiowych obejmuje takie aspekty jak:
-wielodzietność (wg statystyk z 1994 r. – rodziny ubogie są większe od pozo-stałych, a ich średnia wielkość wynosi 4,3 osoby);
- uzależnienia (zwłaszcza narkomania i alkoholizm);
- niepełnosprawność wszelkiego rodzaju, fizyczna, psychiczna, umysłowa;
- samotność ( zjawisko szczególnie częste wśród emerytów i rencistów posiadających niskie uposażenia finansowe);
-wychowywanie się w rodzinach niepełnych i rozbitych;
- niski status wykształcenia prowadzący do bezrobocia;
-przewlekła choroba;
- inne przeżycia (np. śmierć kogoś bliskiego) utrudniające aktywne i prawidłowe funkcjonowanie;
Warto też zauważyć, że w wielu przypadkach problemy te nie występują pojedynczo, ale zespołowo, nawarstwiają się, stawiając jednostkę w bardzo niekorzystnej sytuacji.Nieco inaczej przesłanki ubóstwa ujmuje ustawa o pomocy społecznej z dnia 29 listopada 1990 r. Wśród najważniejszych przyczyn tego zjawiska wymienia: sieroctwo, bezdomność, bezrobocie, potrzebę ochrony macierzyństwa, upośledzenie fizyczne i umysłowe, długotrwałą chorobę, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, alkoholizm, narkomanię, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego, a wreszcie klęski żywiołowe lub ekologiczne.
Takie aspekty ubóstwa dotyczą ludzi na całym świecie. Zaś w Polsce wśród czynników powodujących popadanie w długotrwale ubóstwo najczęściej zauważa się takie jak:
• niekorzystne uwarunkowania społeczne rodziny, z której się wywodzimy, a zwłaszcza: pochodzenie robotnicze lub chłopskie, niski poziom dochodów, niskie wykształcenie, brak odpowiednich kwalifikacji zawodowych, duża liczba dzieci w rodzinie; do tego często dochodzi jeszcze zła sytuacja mieszkaniowa;• występowanie alkoholizmu w rodzinie;• wielodzietność;• inwalidztwo;• podeszły wiek, będący przyczyną niskiej aktywności, a jednocześnie wspierany zbyt niską emeryturą;• pozostawanie w kręgu subkultury ludzi ubogich;
Ubóstwo, jako jeden z najważniejszych obecnie problemów społecznych, jest bardzo bogate w niekorzystne konsekwencje. Zagraża nie tylko pojedynczym osobom, ale całym rzeszom społecznym.
W rzeczywistości polskiej ciężar walki z ubóstwem spoczywa głownie na samorządach terytorialnych. Te nie są jednak do końca uzdatnione do tego c...
mpwjs