Tętnica główna - aorta - duży pień tętniczy, którego gałęzie doprowadzają krew tętniczą do wszystkich tkanek. Jest największą tętnicą człowieka. Aorta rozpoczyna się w przedłużeniu stożka tętniczego lewego, następnie wstępuje w śródpiersiu górnym ku górze i nieco w prawo na 5 do 7 cm, a następnie ponad korzeniem płuca lewego zatacza łuk ku tyłowi i w lewo i wchodzi do śródpiersia tylnego na lewą stronę kręgosłupa, do którego dochodzi na poziomie Th3 lub Th4. Najwyższy punkt łuku u osoby młodej znajduje się 2–3 cm poniżej górnego brzegu mostka. Po dojściu do kręgosłupa zstępuje pionowo w dół przesuwając się z lewej powierzchni kręgosłupa na jego powierzchnię przednią, a po przejściu przez rozwór aorty w przeponie wchodzi do przestrzeni zaotrzewnowej brzucha, gdzie oddaje swoje największe gałęzie, a sama zmniejsza swoją średnicę. Na wysokości L4 dzieli się na dwie symetryczne tętnice biodrowe wspólne i znacznie cieńszą, stanowiącą bezpośrednie przedłużenie aorty tętnicę krzyżową pośrodkową.
Podział aorty
Ø część wstępująca aorty rozpoczyna się opuszką aorty utworzoną z trzech zatok znajdujących się ponad płatkami zastawki aorty. W tym miejscu znajduje się odejście tętnic wieńcowych. Ten odcinek aorty biegnie w obrębie worka osierdziowego i kończy się w miejscu przyczepu osierdzia przechodząc w łuk aorty. Do 50 roku życia aorta jest węższa od pnia płucnego, później zaś szersza. W prawej ścianie aorty wstępującej, ponad opuszką znajduje się poszerzenie zwane zatoką czwartą. Jest to miejsce, w które przy każdym skurczu serca uderza strumień wyrzucanej krwi. W tym miejscu najczęściej tworzy się tętniak.
Ø - łuk aorty rozpoczyna się ku tyłowi od drugiego lewego stawu żebrowo-mostkowego a kończy się na wysokości lewej powierzchni trzonu kręgu Th3 lub Th4, gdzie przechodzi w aortę zstępującą. Z górnego obwodu łuku odchodzą zazwyczaj trzy wielkie tętnice: pień ramienno głowowy, tętnica szyjna wspólna lewa i tętnica podobojczykowa lewa. Po ich odejściu średnica aorty ulega nieco zwężeniu. Łuk w początkowym odcinku biegnie do przodu od tchawicy, a następnie zstępuje wzdłuż lewego obwodu tchawicy i przełyku oraz przewodem piersiowym. Od przodu styka się z żyłą ramienno-głowową lewą oraz z prawym i lewym workiem opłucnowym a także lewym nerwem błędnym z jego gałęziami, lewym nerwem przeponowym oraz gałęzie sercowe do splotu sercowego. Łuk przebiega ponad rozdwojeniem pnia płucnego i korzeniem płuca lewego oraz splotem sercowym. Pomiędzy odejściem tętnicy podobojczykowej lewej a przyczepem więzadła tętniczego znajduje się zwężenie - cieśń aorty (łac. isthmus aortae).
Ø - część zstępująca aorty dzieli się na:
o część piersiowa aorty, pars thoracica aortae (dawniej: aorta piersiowa, aorta thoracica) - przebiega w śródpiersiu tylnym. Z wiekiem przesuwa się coraz bardziej w lewo. Rozpoczyna się na poziomie Th3 lub Th4, a kończy się w rozworze aortowym przepony na poziomie Th12. Na tym odcinku zwężenie naczynia jest nieznaczne, choć odchodzące gałęzie są liczne. Od przodu do aorty w tym odcinku przylega: korzeń płuca lewego, osierdzie, przełyk i leżący na nim splot. Od tyłu: kręgosłup, żyła nieparzysta krótka i żyła nieparzysta krótka dodatkowa. Od lewej: lewe płuco i opłucna, a od prawej: przewód piersiowy i żyła nieparzysta
o część brzuszna aorty, pars aortae (dawniej: aorta brzuszna, aorta abdominalis) - rozpoczyna się w rozworze aortowym w przeponie na poziomie Th12, następnie biegnie po przedniej powierzchni kręgów lędźwiowych, nieznacznie przesunięta w lewo. Kończy się w dolnej części trzonu kręgu L4. Po oddaniu wielkich gałęzi (tętnic nerkowych, pnia trzewnego i tętnic krezkowych) zmniejsza średnicę o 3–4 mm. Następnie już zachowuje swój wymiar aż do odejścia tętnic biodrowych wspólnych. Aorta przedłuża się w tętnicę krzyżową pośrodkową.
Żyła główna górna inaczej żyła próżna górna lub żyła czcza górna, to duże naczynie żylne zbierające krew z górnej (nadprzeponowej) połowy ciała. Żyła główna górna powstaje z połączenia dwóch żył ramienno-głowowych na powierzchni tylnej pierwszej chrząstki żebrowej prawej. Następnie biegnie wzdłuż bocznego brzegu mostka, zatacza łuk wypukły w stronę prawą i wstępuje do worka osierdziowego. Tam wpada do prawego przedsionka. Jej koniec leży zazwyczaj na poziomie końca mostkowego drugiej przestrzeni międzyżebrowej lub górnego brzegu trzeciej chrząstki żebrowej. Jest osobniczo zmienna. Zwykle wynosi około 6–8 cm. Średnica żyły wynosi około 20–22 mm. Jest pozbawiona zastawek. Nie ma także elementów kurczliwych. W dolnej części jest objęta mięśniówką pochodzącą z prawego przedsionka serca. Sąsiaduje do przodu z przednim brzegiem prawego płuca i opłucnej, ku tyłowiz korzeniem płuca i jego częściami składowymi, po stronie prawej z nerwem przeponowym, po stronie lewej z aortą wstępującą. Dopływy to żyły ramienno-głowowe, żyła nieparzysta, żyły osierdziowe, żyły śródpiersiowe przednie, żyły grasicze.
Żyła główna dolna, inaczej żyła próżna dolna, żyła czcza dolna to duże naczynie żylne zbierające krew z dolnej połowy ciała. Składa się z dwóch części: części brzusznej i krótkiej części piersiowej. Żyła główna dolna powstaje z połączenia żył biodrowych wspólnych - prawej i lewej. Łączą się one pod kątem 60-65 stopni, do przodu od krążka międzykręgowego położonego między czwartym a piątym kręgiem lędźwiowym, około 1–2 cm poniżej rozdwojenia aorty. Biegnie pionowo ku górze wzdłuż prawego brzegu kręgosłupa po prawej stronie aorty. Na poziomie pierwszego kręgu piersiowego zbacza na stronę prawą i dochodzi do powierzchni przeponowej wątroby, gdzie przebiega w bruździe żyły głównej. Przechodzi przez otwór żyły głównej w przeponie i dochodzi do klatki piersiowej. Długość odcinka piersiowego wynosi około 2,5 cm. Zagina się tam silnie do przodu i w lewo, przechodzi przez osierdzie i uchodzi do tylno-dolnej części przedsionka prawego. Jest osobniczo zmienna. Zwykle wynosi około 22–25 cm (z czego 2–3 cm przypada na część piersiową). Średnica żyły na dole wynosi około 20–22 mm i wzrasta w miarę dochodzenia kolejnych dopływów. W końcowym odcinku ma średnicę około 30–32 mm. Posiada jedną zastawkę w miejscu ujścia do prawego przedsionka. Jest ona dobrze rozwinięta u płodu, u dorosłych jest w stadium zaniku. Błona mięśniowa jest słabo rozwinięta. Sąsiaduje w części:
Ø brzusznej
o ku tyłowi
· kręgosłup
· tętnice lędźwiowe prawe
· tętnica nerkowa prawa
· tętnica przeponowa dolna prawa
· mięsień lędźwiowy większy prawy
· pień współczulny prawy
· węzły chłonne
o po stronie lewej
· aorta brzuszna
· przepona – prawa odnoga
o po stronie prawej
· moczowód
· nerka prawa
· nadnercze prawe
o do przodu
· tętnica biodrowa wspólna prawa
· nasada krezki jelita cienkiego
· tętnica jądrowa prawa – m.
· tętnica jajnikowa prawa – k.
· otrzewna ścienna
· dwunastnica – dolna część
· trzustka – głową
· żyła wrotna
· wątroba – tylna powierzchnia przeponowa
Ø piersiowej
o odcinek zewnątrz osierdziowy
· opłucna
· płuco prawe
· błona oskrzelowo-osierdziowa
o odcinek wewnątrzosierdziowy
· pokryty dookoła blaszką trzewną osierdzia
Jej dopływy to:
Ø żyły biodrowe wspólne
Ø żyły przeponowe dolne
Ø żyły wątrobowe
Ø żyły lędźwiowe
Ø żyły nerkowe
Ø żyła nadnerczowa prawa
Ø żyła jądrowa prawa
Ø żyła jajnikowa prawa
marek.po