Encyklopedia.pdf

Encyklopedia - Rze ź woły ń ska

Rze ź woły ń ska - określenie szeregu akcji nacjonalistów ukrai ń skich skierowanych przeciwko

ludności polskiej i czeskiej zamieszkującej na Wołyniu . Podczas ciągnących się od 1942 do

1944 roku napadów, nasilonych w lecie 1943 roku, wymordowano około 60 tysięcy Polaków

oraz kilka tysięcy Ukraińców. Akcja zainicjowana była przez działaczy OUN -B (banderowcy)

i wykonywana przede wszystkim przez formacje UPA wspomagane przez chłopów. DuŜą role

w podŜeganiu do zbrodni odegrał kler grekokatolicki . KsięŜa grekokatolicy, którzy odmawiali

nawoływania do zbrodni byli takŜe mordowani. Metropolita grekokatolicki Andrzej Szeptycki

wydał co prawda 21 listopada 1942 list pasterski Nie zabijaj , jednak nie spowodował on

prawie Ŝadnej reakcji ze strony nacjonalistów. Najwięcej mordów, dokonanych w lecie 1943

roku, odbywało się w niedziele. Ukraińcy wykorzystywali fakt, Ŝe ludność polska gromadziła

się podczas mszy w kościołach, więc często kościoły były otaczane, a wierni przed śmiercią

częstokroć byli torturowani w okrutny sposób (np. przecinanie ludzi na pół piłą do drewna,

wyłupuwanie oczu, palenie Ŝywcem). 11 lipca 1943 miał miejsce skoordynowany atak na

dziesiątki polskich miejscowości, w całym zaś lipcu na co najmniej 530 polskich wsi i osad.

Pod hasłem Ś mier ć Lachom zginęło wówczas kilkanaście tysięcy Polaków. Bardzo trudno

dziś określić dokładnie liczbę pomordowanych Polaków. Jest to często wynikiem faktu, Ŝe

niektóre miejscowości zostały zrównane z ziemią, a ich mieszkańcy wymordowani do

ostatniego człowieka. OstroŜne szacunki poparte materiałem dowodowym, w postaci relacji

tych , którzy przeŜyli, pozwalają określić straty polskie na Wołyniu na ok. 60 tys.

pomordowanych. W 1944 bandy UPA przeniosły cięŜar swych działań na Ziemię Lwowską i

Podole , liczniej niŜ Wołyń zamieszkałe przez Polaków. Straty w Małopolsce Wschodniej

(województwa : lwowskie, tarnopolskie i stanisławowskie) są trudne do oszacowania ze

względu na brak (wówczas i obecnie) moŜliwości zinwentaryzowania tych zbrodni. Są to

liczby wielokrotnie wyŜsze, co pozwala określić ogólną liczbę polskich ofiar nacjonalistów

ukraińskich na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej na ok. 200 tys. osób. Polacy bronili się,

ale, będąc mniejszością (zwłaszcza na Wołyniu), nie mieli większych szans. Do obrony

stanęły oddziały Armii Krajowej oraz innych organizacji podziemnych, ale największą rolę

odegrały polskie oddziały samoobrony. Do historii przeszła samoobrona w PrzebraŜu, w

którym schroniło się ok. 20 tysięcy Polaków. W 1944 walki z nacjonalistami ukraińskimi

prowadziła takŜe 27 Wołyńska Dywizja Armii Krajowej. Po zajęciu tych terenów przez

zwycięskie wojska sowieckie Polacy zaczęli wstępować, za zgodą miejscowych komend AK,

do tworzonych przez władze sowieckie Istriebitielnych Batalionów , które w duŜym stopniu

przyczyniły się do uratowania Ŝycia i mienia tysięcy ocalałych z pogromu Polaków.

Nacjonaliści ukraińscy mordowali takŜe Ukraińców i Czechów nieprzychylnych UPA,

pomagającym Polakom bądź współpracujących z ZSSR w roku 1941 . Są oni obecnie często

traktowani przez propagandę jako ofiary polskiej akcji odwetowej. DuŜo ofiar było teŜ wśród

osób z małŜeństw mieszanych. Mordowano przede wszystkim dzieci i jednego z małŜonków.

Często zmuszano np. męŜa Ukraińca do zabicia własnych dzieci i Ŝony, odmowa karana była

śmiercią. Polacy przeprowadzali akcje odwetowe lecz ich zasięg i skala były

nieporównywalne. Większość Polaków z Wołynia walczyła bowiem na róŜnych frontach i na

miejscu pozostali głównie starcy, kobiety i dzieci.

Chronologia

do grudnia 1942 miały miejsce mordy na pojedynczych osobach i rodzinach polskich.

Ofiarami byli głównie Polakcy zatrudnieni w niemieckiej administracji rolnej i leśnej, a

następnie ludność wiejska, głównie we wschodnich powiatach Wołynia

13 listopada 1942 - pierwszy masowy mord w Obórkach, pow. łucki. Ofiarą nacjonalistów

ukraińskich padło około 50 Polaków

9 lutego 1943 - w polskiej kolonii Parośle (gm. Antonówka. pow. sarneński) nacjonaliści

ukraińscy zamordowali 173 Polaków

23 kwietnia 1943 oddziały UPA zabiły około 600 osób w Janowej Dolinie (gm. Bereźne,

pow. kostopolski).

od maja 1943 UPA organizowała masowe ataki na wsie polskie i ośrodki samoobrony na

terenie całego Wołynia. Eksterminacja ludności polskiej rozpoczęta w powiatach sarneńskim,

kostopolskim, rówieńskim i zdołbunowskim w czerwcu 1943 rozszerzyła się na powiaty

dubieński i łucki, w lipcu objęła powiaty horochowski, kowelski i włodzimierski, a w sierpniu

takŜe powiat lubomelski. Liczba zamordowanych Polaków na Wołyniu do lipca 1943

oceniana jest na około 15 tysięcy osób a łączne straty ludności polskiej obejmujące zabitych,

rannych, wywiezionych na roboty do Niemiec i uciekinierów wyniosła około 150 tysięcy

osób. Do lipca 1943 w powiecie horochowskim dokonano napadów na 23 wsie polskie. w

powiece dubieńskim - na 15, w powiecie włodzimierskim na 28.

12 maja 1943 w powiecie sarneńskim spalono wsie: Mgły, Konstantynówkę, Osty, UbereŜ,

24 maja 1943 we wsi Niemodlin w pow. kostopolskim zamordowano 170 osób,

w nocy z 24 na 25 maja 1943 spalono wszystkie dwory i folwarki w powiecie

włodzimierskim,

28 maja 1943 600 osobowy oddział UPA spalił wieś Staryki i wymordował wszystkich jej

mieszkańców

11 lipca 1943 o świcie oddziały OUN-UPA otoczyły i zaatakowały uśpione wsie i osady

polskie jednocześnie w trzech powiatach: kowelskim, horochowskim i włodzimierskim.

Doszło do nieludzkich rzezi i zniszczenia. Ludność polska ginęła od kul, siekier, wideł, kos,

pił, noŜy, młotków i innych narzędzi zbrodni - płonęły wsie polskie. Była to akcja dobrze

przygotowana i zaplanowana w najdrobniejszych szczegółach. Na przykład, akcję w pow.

Włodzimierskim poprzedziła koncentracja oddziałów UPA w lasach zawidowskich (na

zachód od Porycka), w rejonie Marysin Dolinka, Lachów oraz w rejonie ZdŜary, LitowieŜ,

Grzybowica. Na cztery dni przed rozpoczęciem akcji we wsiach ukraińskich odbyły się

spotkania, na których uświadamiano miejscową ludność o konieczności wymordowania

wszystkich Polaków. Rzeź rozpoczęła się około godz. 3 rano 11 lipca 1943 od polskiej wsi

Gurów. obejmując swoim zasięgiem: Gurów Wielki, Gurów Mały, Wygrankę, ZdŜary,

Zabłoćce - Sądową, Nowiny, Zagaję, Poryck , Oleń, Orzeszyn, Romanówkę, Lachów, Gucin i

inne (we wsi Gurów na 480 Polaków ocalało tylko 70 osób; w kolonii Orzeszyn na ogólną

liczbę 340 mieszkańców zginęło 270 Polaków; we wsi Sądowa spośród 600 Polaków tylko 20

udało się ujść z Ŝyciem, w kolonii Zagaje na 350 Polaków uratowało się tylko kilkunastu).

Zabójstwa dokonywano z wielkim okrucieństwem. Wsie i osady polskie ograbiono i spalono.

· 12 lipca 1943 rano 20-osobowa grupa nacjonalistów ukraińskich ludzi weszła w czasie

mszy św. do kościoła w Porycku, gdzie w ciągu trzydziestu minut zabito 300 ludzi, wśród

których były dzieci, kobiety i starcy

29 sierpnia 1943 przeprowadzono akcję we wsiach Wola Ostrowiecka i Ostrówki

głowniańskiego rejonu. Zabito wszystkich Polaków, spalono wszystkie budynki, zrabowano

mienie i zwierzęta gospodarskie. W wyniku tej akcji we wsi Wola Ostrowiecka zginęło 529

osób, w tym 220 dzieci w wieku do 14 lat, a we wsi Ostrówki zamordowano 438 osób, w tym

246 dzieci do lat 14. W sierpniu 1992 dokonano ekshumacji szczątków wymordowanej

ludności polskiej, która potwierdziła masowe mordy dokonane przez UPA w sierpniu 1943 r,

w tych miejscowościach.

w okresie świąt BoŜego Narodzenia 1943 na terenach całego Wołynia miała miejsce nowa

fala zbrojnych antypolskich akcji nacjonalistów ukraińskich. Silne oddziały UPA,

wspomagane przez miejscową ludność ukraińską, uderzyły niespodziewanie na skupiska

ludności polskiej i bazy samoobrony w powiatach: rówieńskim, łuckim, kowelskim i

włodzimierskim. Po dokonanych masakrach do wsi na furmankach wjeŜdŜały grupy

rabunkowe, złoŜone głównie z kobiet, i zabierały wszystko, co pozostało po zamordowanych

Polakach, od odzieŜy do elementów budowlanych. Zobacz takŜe: Zbrodnie popełnione

podczas II wojny światowej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: