1. Cukry – sacharydy lub węglowodany. ( 1g dostarcza 17 KJ energii - 4,1 Kcal )
Cukry proste - monosacharydy : glukoza ( przenoszona przez krew do komórek0, fruktoza, ryboza, deoksyryboza
Dwucukry- disacharydy:
sacharoza( glukoza + fruktoza),à w roślinach , forma transportowa
laktoza ( glukoza + galaktoza)àc. mlekowy
maltoza ( glukoza + glukoza)à w skrobi, celulozie, glikogienie- cukier słodowy
Skrobia – kilkaset połączonych ze sobą cząsteczek glukozy, podstawowy materiał zapasowy u roślin
Glikogen – materiał zapasowy zwierząt, gromadzony w mięśniach i wątrobie, obecny w komórkach bakterii i grzybów
Celuloza ( zwana błonnikiem) – składnik ściany komórkowej roślin, nie przyswajalny przez człowieka, ale bardzo potrzebny.
Chityna – wielocukier, składnik ściany komórkowej komórek grzybów i pancerzy stawonogów.
2. Tłuszcze – lipidy ( 1 g dostarcza 37 KJ energii - 9,3 Kcal) Mogą powstawać w wyniku syntezy z cukrów.
- Magazynują energię i ją dostarczają
- Budują błony komórkowe
- Są hormonami
W człowieku o masie około 70 kg 11 kg to tzw. tłuszcze obojętne zapasowe.
Zbudowane są z glicerolu i kwasów tłuszczowych
Kwasy tłuszczowe nasycone: palmitynowy (C16) i stearynowy(C18) nie posiadają podwójnych wiązań w łańcuchu wodorowęglowym tworzą tłuszcze nasycone ( zwierzęce)
Kwasy tłuszczowe nienasycone: oleinowy(C18)), linolenowy, linolowy, arachidonowy. Posiadają podwójne wiązania w łańcuchy od 1 do kilku(4) które obniżają temperaturę topnienia . Np. Kwas oleinowy C18 ma temperaturę topnienia o ponad 500C niższą niż kwas stearynowy C18 , który nie ma żadnego podwójnego wiązania.
Tworzą tłuszcze nienasycone: oleje roślinne i tran ( ryb i wielorybów)
- Tworzy błony komórek, usztywnia je
- Jest prekursorem syntezy hormonów sterydowych
- Jest prekursorem kwasów żółciowych i witaminy D
- Jest składnikiem osłonek mielinowych neuronów
Norma ok. 140 – 200 mg%. Nadmierna zawartość w pokarmach i we krwi sprzyja odkładaniu się w naczyniach i woreczku żółciowym w postaci złogów.
Lecytyna ( fosfolipid) – jest składnikiem błony komórkowej : jądrowej, mitochondrialnej, ma znaczenie w pełnieniu przez nie swoich funkcji selektywnego transportu.
3. Białka – proteiny ( 1 g dostarcza 22KJ- ok. 4,3 Kcal)
Są materiałem budulcowym, służącym do wzrostu, regeneracji, w warunkach szczególnych mogą być źródłem
energii
Funkcje białek:
- strukturalne( błony biologiczne, kolagen, elastyna, histony DNA
- regulujące – enzymy, hormony, przenośniki w błonach
- odpornościowe globuliny
- Zbudowane są z aminokwasów ok. 20 różnych połączonych wiązaniem peptydowym
- 2 aminokwasy – peptyd
- 2 – 10 – oligopeptyd
- 11 – 100 – polipeptyd
- > 100 białko – do tysiąca i więcej ,
Spośród nich 9 człowiek nie potrafi sam wytwarzać, są to tzw. aminokwasy egzogenne, niezbedne – muszą być dostarczone z pożywieniem ( walina, izoleucyna, leucyna, lizyna, treonina, tryptofan, metionina, fenyloalanina, histydyna)
Cząsteczki białek wykazują uporządkowanie zwane strukturą
I rzędową – kolejność w łańcuchu peptydowym
II rzędowa – α heliks lub β kartki - zwinięcie łańcucha na skutek oddziaływań między wiązaniami.
III rzędowa – ostateczna struktura białka łańcucha polipeptydowego np. mostki siarczkowe ( cysteina, metionina)
IV rzędowa – struktura białka utworzonego z kilku łańcuchów polipeptydowych np. hemoglobina.
marcinmdk