Rewolucja francuska

1.     Przyczyny

·        Po okresie rządów ludwika XIV a właściwie już pod koniec jego rządów we francji narastać zaczęły konflikty społeczne załamała się korzystna koniunktura gospodarcza na skutek fali nieurodzajów w latach 70-tych i 80-tych

·        Pozycja mocarstwowa francji uległa osłabieniu a skarb państwa opustoszał

·        Krytycyzm oświeceniowy rodził nieufność wobec autorytetów, a oświeceniowa filozofia i publicystyka wyrażały pretensje żywione wobec władzy

2.     Początki

·        W 1787 rząd próbował porozumieć się z przedstawicielami warstw wyższych, ale nie wyszło to.

·        Lato 1788 wybucha  tzw: „rewolta arystokratyczna”- opozycja skupia się wokół parlamentów (sądy).

·        Król próbuje znieść uprawnienia tych sądów, ale w ich obronie staje większość szlachty wraz z najwyższą arystokracją.

·        Na skutek głoszonych przez arystokrację haseł rozpoczynają się w kilku regionach kraju zamieszki wśród chłopstwa i plebsu.

·        Ludwik XVI cofa postanowienia i 8VIII 1788 zapowiada zwołanie Stanów Generalnych na maj przyszłego roku.

·        I 1789 ukazuje się broszura księdza Emmanuela Josepha Sieysa pt: „Co to jest stan trzeci?”

·        Wiosna- wybory członków przedstawicielstwa połączone ze spisywaniem „zeszytów skarg”. Deputowanymi stanu trzeciego zostają prawnicy ,notariusze i inni urzędnicy państwowi, a także ludzie innych wolnych zawodów oraz finansiści ,kupcy, przedsiębiorcy i rentierzy.

·        W zeszytach skarg i w prasie pojawiają się postulaty:ograniczenia władzy królewskiej, reformy podatkowej, przestrzegania wolności osobistych-powstaje idea uchwalenia konstytucji.

3.     Stany Generalne –(Konstytuanta) - Konstytucja

·        5 V 1789 w Wersalu zbierają się stany generalne.

·        Stan trzeci reprezentuje tylu deputowanych ilu łącznie mają duchowieństwo i szlachta- toczą się dyskusje nad trybem obrad: stan trzeci chce wspólnych głosowań i obrad, uprzywilejowani osobnych

·        Gdy szlachta odrzuca wniosek o wspólne głosowanie stan trzeci na wniosek Sieysa ogłasza, że od tej pory tworzy Zgromadzenie narodowe, a wkrótce, że ich celem jest uchwalenie konstytucji

·        Ludwik XVI stara się przeciwstawić , ale nie udaje mu się to a Zgromadzenie zostaje poparte przez większość duchownych.

·        Koniec czerwca- szlachta i duchowieństwo przyłącza się do Zgromadzenia.

·        Dwór zaczyna gromadzić w okolicach paryża i wersalu wojsko.

·        W mieście nasilają się związane z wojskiem niepokoje: ludność rabuje żyweność z magazynów, usiłuje się zbroić.

·        14 lipca tłum zdobywa słabo bronioną bastylię-symbol despotyzmu królewskiego- wydarzenie urasta do rangi symbolu.

·        Masowe ataki na dwory szlacheckie nasilają się też na wsi.

·        Zaalarmowane Zgromadzenie Narodowe postanawia przeprowadzić szybkie i zdecydowane reformy:
4/5 VIII znosi świadczenia feudalne i pozostałości poddaństwa osobistego, a wkrótce także dziesięcinę

·        Zaczyna się ustalać kompromis polityczny:burżuazja nie chce frontalnego starcia ze zwolennikami ancien regime’u który mógłby doprowadzić do totalnej anarchii, z kolei dawne elity polityczne zdają sobie sprawę ze słabości państwa rządzonego absolutystycznie, i dopuszczają konieczność reform

·        Gdy dochodzi do rozruchów zamożne mieszczaństwo stara się kontrolować i ograniczyć spontaniczne działania tłumu-w tym celu powstaje Gwardia Narodowa- formacja ochotnicza

·        Zgromadzenie Narodowe podejmuje prace nad konstytucją:
26 VIII uchwalona zostaje Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela- wstęp do konstytucji

·        Za punkt wyjścia deklaracji przyjęto koncepcję praw naturalnych. Za takowe przyjęto: wolność własność braterstwo i opieranie się uciskowi. Z tych zasad wynikają inne: równość wobec prawa, wolność słowa,tolerancja religijna. Najważniejsza z idei Deklaracji, to idea suwerenności ludu spopularyzowana w ostatnim ćwierćwieczu przez Jeana Jacquesa Rousseau.

·        Ludwik XVI odmówił zatwierdzenia uchwał zgromadzenia narodowego co wywołuje napięcia wśród ludności

·        Na początku października tłum ludności,w dużej części kobiet oblega wersal i zmusza władcę zarówno do przyjęcia uchwał jak i przeniesienia się na teren miasta.

·        Listopad 1789 państwo przejmuje i rozpoczyna sprzedaż dóbr kościelnych

·        Lipiec 1790 Zgromadzenie uchwala konstytyucję cywilną kleru
duchowni stają się funkcjonariuszami wybieranymi przez obywateli i opłacanymi z funduszy publicznych, muszą też złożyć przysuięgę na wierność nowemu ustrojowi.

·        Na skutek konstytucji następuje rozłam wśród duchowieństwa i część odmawia złożenia przysuięgi

·        Wśród członków Konstytuanty(Zgrom.Nar.) nie ma wówczas zwolenników obalenia monarchii, którą uważano za ustrój naturalny dla dużego państwa.

·        3 IX 1791 Ludwik XVI zatwierdza konstytucję!
władza ustawodawcza ma być sprawowana przez Zgromadzenie Prawodawcze (Legislatywę), wyłaniana ona będzie w pośrednich wyborach cenzusowych (cenzus ustalono taki, że 4,3 miliona francuzów miało czynne prawo wyborcze, ale głosować mogli tylko ludzie po 25 roku życia). Wyborcy głosowali na elektorów, ci z kolei na deputowanych (cenzus bierny dawał możliwość bycia elektorem 50 000 osób)
władza wykonawcza pozostała przy królu, który miał rządzić przez ministrów odpowiedzialnych przed legislatywą
stworzono nowy system administracyjny ze znacznymi uprawnieniami władzy lokalnej i z obieralnymi urzędnikami

4.     Konstytucja – (Legislatywa) – masakry wrześniowe

·        Mimo uchwalenia konstytucji stabilizacja sytuacji politycznej była tylko pozorna. Dwór nie pogodził się bowiem z upadkiem ancien regime’u, natomiast masy ludowe pozostawały rozbudzone.

·        Dowodem niestabilności jest nasilająca się emigracja arystokracji i nie tylko.

·        VI 1791 rodzina królewska usiłowała zbiec za granicę co poważnie naruszyło autorytet władcy.

·        W lipcu na Polu Marsowym wielotysięczny tłum prowadził antymonarchiczną agitację. Skierowano przeciwko niemu wojsko, w wyniku czego zginęło ok. 50 demonstrantów i kilku żołnierzy.

·        Latem 1791 Konstytuanta kończyła swą kadencję, jednocześnie w społeczeństwie pojawiały się i nasilały tendencje republikańskie, część działaczy uważa rozwiązania konstytucyjne za połowiczne i nieskuteczne.

·        X 1791 zbiera się legislatywa. W jej skład wchodzą ludzie o nie do końca określonych poglądach politycznych. Nadal przeważają sympatie dla monarchii konstytucyjnej, jednak pojawia się również stronnictwo republikańskie, w jego skład wchodzą w większości członkowie klubu jakobinów.

·        Ważną grupe wśród tych radykałów tworzą Żyrondyści (lub Brissotyni) do których należą m.in. Jacques Pierre Brissot, Pierre Victurnien Vergniaud, Marguerit Elie Guadet, Armand Gensonne, Jean Marie Roland i inni. Wśród żyrondystów rodzi się idea wojny z wrogimi państwami. Wojna miała zjednoczyć francuzów i zlikwidować niebezpieczeństwo agresji Austriackiej.

·        Do wojny dąży także dwór, który sądzi że w jej wyniku zostanie obalony ówczesny rząd i rodzina królewska powróci do władzy w dawnym stylu.Dwór liczy zwłaszcza na interwencję Austrii, z której pochodziła żona Ludwika XVI Maria Antonina.

·        Jedynym przeciwnikiem wojny, który przyznawał się do tego i głosił, że wojna może zaszkodzić Francji był Maksymilian Robespierre.

·        Pretekstem do wojny stała się sprawa emigrantów francuskich, którzy znaleźli się na terenie Niemiec. Brat królewski, hrabia Karol, w Koblencji stworzył namiastkę rządu i zaczął także z emigrantów tworzyć oddziały wojskowe, a to Francja postanowiła wykorzystać. Do elektora trewirskiego skierowane zostało pismo wymuszone na Ludwiku XVI, w którym to piśmie Ludwik XVI domagał się usunięcia emigrantów francuskich i zaprzestania wszelkiej działalności mającej charakter reprezentowania władzy.

·        cesarz obiecał pomoc elektorowi trewirskiemu, ale wojny z Francją nie chciał. Leopold II zażądał od elektora zaprzestania wszelkiej działalności, która mogłaby grozić wybuchem wojny. Nakazał usunąć emigrantów, natomiast dla bezpieczeństwa zawarł sojusz z Prusami.

·        Francja 25 marca 1792 r.  wystosowała ultimatum do Austrii. Liczono na to, że Prusy nie wezmą udziału w wojnie w Austrii nie było wówczas cesarza. Leopold zmarł, a nowy nie został jeszcze wybrany, dlatego Austria na ultimatum francuskie nie odpowiedziała.

·        Rząd francuski odczytał to jako ignorancję i Zgromadzenie wypowiedziało wojnę Austrii.wojenne plany wsparte szeroko zakrojoną propagandą  wytworzyły nastrój patriotycznego entuzjazmu.

·        Do pierwszej potyczki doszło 30 kwietnia 1792 r. Na widok oddziałów austriackich wojsko francuskie rzuciło się do ucieczki. Dowódca Francuzów, który usiłował powstrzymać ucieczkę zginął. Francja zaczęła przegrywać. Wojska francuskie cały czas się cofały.

·        Klęski militarne wywołały frustrację, nasilały się nastroje agresji, niepowodzenia wojenne tłumaczono zdradą. Za winnych uznano księży wiernych rzymowi , rozpoczęły się masowe represje.

·        Na początku lipca wojnę francji wypowiedziały Prusy, a wódz naczelny połączonych sił prusko-austriackich wydał manifest w obronie rodziny królewskiej zapowiadający inwazję w przypadku jej znieważenia.

·        11 lipca 5 dni po wypowiedzeniu wojny przez Prusy Zgromadzenie francuskie uchwaliło ustawę „ojczyzna w niebezpieczeństwie”. We Francji wprowadzono stan wojenny. Pod broń wezwano wszystkich obywateli państwa. Wina za niepowodzenia obarczono dwór. Robespierre zaczął występować przeciwko Zgromadzeniu.

·        3 VIII w legislatywie przedstawiono wniosek o dtronizację Ludwika XVI, jednak posłowie byli zbyt niezdecydowani.

·        Z 9/10 sierpnia radykalni działacze (m.in. Danton)zaczęli organizować władze miejskie. Ranem kierowany przez nich tłum szturmował na pałac Tuileries, paryską rezydencję króla.

·        Na skutek szturmu Legislatywa zawiesza Ludwika XVI w czynnościach monarszych i aresztuje go.

·        Po wydarzeniach 10 sierpnia kompromis społeczno polityczny ostatecznie się załamuje. Władze zaostrzają represje w celu zapobieżenia samosądom, głowną rolę odgrywa wówczas Komuna, czyli nowo wybrane władze miejskie.

·        15 sierpnia Zgromadzenie uchwaliło, że ojcowie, matki, żony, dzieci emigrantów są zakładnikami, którzy będą odpowiadali za grzechy emigrantów. 17 sierpnia powołano Nadzwyczajny Trybunał Kryminalny.

·        19 sierpnia wojska pruskie i austriackie przekroczyły granicę francuską i ruszyły na Paryż a 1 września do Paryża dotarła wiadomość o upadku Verdun. Powstała panika.

·        W dniach od 1 do 5 września we Francji wymordowano bez sądu od 10 do 12 tys. ludzi. Jednym z głównych agitatorów był wówczas Jean Paul Marat.Te mordy wrześniowe sprawiły, że cała Europa stała się wrogiem Francji.

5.     Masakry wrześniowe – (Konwencja Narodowa) -