Nieprzystosowanie i niedostosowanie społeczne - Problemy resocjalizacji i rewalidacji.pdf - muzykoterapia - pedagogika.logopedia

Nieprzystosowanie i niedostosowanie społeczne - Problemy resocjalizacji i rewalidacji .

M.Grzywak-Kaczyńska (1971) , a jeszcze wcześniej K.Dąbrowski (1935 , 1965) zwracali

uwagę na nasilenie lęków w doznaniach współczesnego człowieka . Lęki powstają w skutek

zagrożenia zewnętrznego i wewnętrznego . Zagrożenie zewnętrzne stanowić mogą

różnorodne trudności , niepowodzenia , klęski życiowe i spowodowane tym stany

frustracyjne . Do zagrożeń wewnętrznych zaliczane są źle rozwiązane konflikty , wywołujące

lęki przed wyrzutami sumienia , poczuciem winy , wstydu , poczuciem mniejszej wartości ,

obawą przed utratą własnej godności (K.Dąbrowski , 1979 ; Z.Skorny, 1966).

K.Dąbrowski (19694) słusznie zwraca uwagę , że w życiu psychicznym jednostki ludzkiej

największą rolę odgrywa konflikt między prymitywnymi biologicznymi potrzebami ,

uzależnionymi od ośrodków podkorowych , a potrzebami warunkowanymi społecznie ,

uzależnionymi od kory mózgowej , tak wyżej zorganizowanymi . Dynamizująca aktywność

jednostki w sytuacji takiego konfliktu jest niezbędna dla jej rozwoju . Do najistotniejszych

współczesnych konfliktów zaliczane są konflikty między dążeniem do :

1) przyjemności a lękiem przed karą , przed negatywną oceną opinii publicznej , przed

wyrzutami sumienia ;

2) osiągnięcia czegoś , do znaczenia , dominowania a lękiem przed niepowodzeniem ,

kompromitacją , ośmieszeniem się ;

3) niezależności , nieobciążania się obowiązkami a pragnieniem oparcia , potrzebą pomocy i

opieki ze strony otoczenia .

F.Aleksander i T.M.French (1946) utrzymują , że jest to konflikt między pragnieniem

jednostki znalezienia pomocy i oparcia , jej potrzebą zależności a pragnieniem

samowystarczającej rywalizacji .

Z podstawowych tez K.Dąbrowskiego (1979) wynika , że konflikty mogą odgrywać dwojaką

rolę : pozytywną i negatywną , w zależności od sposobu ich rozwiązania . Konflikty mogą

być dobrze lub źle rozwiązywane i to stanowi podstawowe zagadnienie poradzenia sobie

przez jednostkę z trudnościami . Od tego zależy jej rozwój , ekspansja życiowa , stopień

osiągniętej samorealizacji czyli pełni rozwoju wrodzonych możliwości . Sposób

rozwiązywania konfliktów zależy od bardzo wielu przyczyn , m.in. od jakości samego

konfliktu , także do ukształtowania wewnętrznego środowiska psychicznego jednostki , na

który składa się : wrodzona konstytucja psychofizyczna , wpływy wychowawcze oraz własna

świadoma praca osoby przeżywającej konflikt (K.Dąbrowski , 1979) . Przede wszystkim

ważne są konflikty określane jako znaczące w życiu danej jednostki .

Do dobrze rozwiązanych konfliktów zaliczane są te , w których jednostki po dłużej lub

krócej trwającej dezintegracji psychicznej spowodowanej ścieraniem się antagonistycznych

potrzeb , podporządkowuje potrzebę niżej zorganizowaną wyżej zorganizowanej . Jednostka

nabiera wprawy w podporządkowaniu niższych dynamizmów wyższymi w miarę ćwiczeń i

przez to utrwala te wyższe w życiu psychicznym , do czego powinna zaprawiać się od

wczesnych lat życia ( K.Dąbrowski 1972 ) .

Przy źle rozwiązanym konflikcie , gdy jednostka pozwoli sobie na zaspokojenie niższej

potrzeby , pojawia się poczucie niezadowolenia z siebie , winy oraz wstydu i związane z tym

lęki , będące wyrazem tłumienia w podświadomości owej niższej nieaprobowanej przez

otoczenie potrzeby .

W życiu jednostki mogą pojawić się konflikty , których ona nie rozwiązuje w sposób

zdecydowany , lub też istnieć sytuacje konfliktowe bardzo długo trwające . Są one sytuacjami

nerwicogennymi dla jednostki . K.Dąbrowski zwraca uwagę , że mogą one dotyczyć

jednostek wartościowych , wrażliwych , lecz o słabej motywacji , słabych dynamizmach .

Jednostki takie nie mogą , bez odpowiedniego ukierunkowania i pobudzenia ich , zdobyć się

na jasne , konkretne decyzje . Przeżywają one stały konflikt i stają się niezdolne do

aktywnego życia , jeśli nie uzyskają pomocy ze strony otoczenia , są skłonne do ulegania

sytuacjom , w których pojawiają się czynniki nerwicogenne , czynniki dezintegrujące .

Jednostki te wymagają pomocy w zrozumieniu źródła ich przeżyć , reakcji , pomocy w

zrozumieniu źródła ich konfliktów i nabraniu umiejętności ich rozwiązywania

( K.Dąbrowski , 1979 ) .

Do najczęstszych i najsilniej przeżywanych frustracji zaliczane są powstające na skutek

zahamowania zaspokojenia potrzeb :

a) kochania , dążenia do miłości ,

b) uznania , szacunku ze strony otoczenia .

Szkodliwe skutki frustracji ujawniają się wówczas , gdy napięcie emocjonalne uaktywnionej

potrzeby , nie znajdując ujścia , rozładowania przez zaspokojenie , zahamowuje procesy

myślowe , które umożliwiłyby jednostce szukanie jakiegoś wyjścia z sytuacji trudnej , gdy

zawęża pole świadomości i koncentruje się na zablokowanej potrzebie , tzn. wówczas gdy nie

jest zdolna do , gdy nie jest w stanie myśleć o czymś innym , co nie wiąże się z przeżywaną

trudnością . Przy długotrwałym stanie tego rodzaju frustracja może spowodować obniżenie

innego rodzaju aktywności , jak praca szkolna , zawodowa , kontrakty z innymi .

Pozytywne skutki frustracji mogą wynikać z odpowiedniego wykorzystania wzmożonego

napięcia emocjonalnego uaktywnionej potrzeby . M.Grzywak-Kaczyńska zwraca uwagę na

sposoby wykorzystania przeżytego niepowodzenia dla rozwoju psychicznego . Przeżyte

niepowodzenie może przyczynić się do kompensacji braków istniejących w charakterze , w

postępowaniu jednostki , które przyczyniły się do porażki , do przeżycia niepowodzenia .

Wartość kompensacji polega na tym , że zamiast demobilizować aktywność jednostki ,

wzmaga się jej wysiłki do skutecznego osiągnięcia celów . Drugim sposobem jest skierowanie

wzmożonej energii na wyszukanie innej drogi dojścia do celu , do którego nie doprowadziła

tymczasowa . Stanowi go obmyślanie lepszego sposobu zaspokojenia tej potrzeby . Trzecim

sposobem jest znalezienie innego celu zaspokojenia tej samej potrzeby . Przykładem mogą

służyć wybitne osiągnięcia zawodowe , społeczne , artystyczne jednostek , które doznały

niepowodzenia w życiu osobistym . ( F.L. Leśniak , J.L. Vallee, 1976 ) .

Zwraca się uwagę na pewien charakterystyczny dla danej jednostki poziom napięcia , który

umie ona znosić , wyżej którego zaś nie wytrzymuje stanów frustracyjnych . Został on

określony jako próg tolerancji na frustrację .Do określonego poziomu jednostka znosi ten

stan , toleruje go bez szkody , a nawet z korzyścią dla swego rozwoju . Poza tą granicą dalsze

napięcia powodują dezorganizację bardziej lub mniej zorganizowanej struktury psychicznej i

przez to stają się dal danej jednostki niebezpieczne . Gdy napięcie przekroczy próg tolerancji ,

jednostka może utracić pełną kontrolę nad sobą i reaguje najczęściej agresją , gniewem .

Gniew jest reakcją na zahamowanie zaspokojenia potrzeby . Jeśli jest atakiem na przeszkodę

z wykorzystaniem sprawności umysłowej i uwzględnieniem korekty postępowania , to jest

zachowaniem normalnym ( przystosowawczym ) . Jednakże agresja jest często

niekontrolowana , zbyt silna , skierowana na wszystkich i na wszystko . Zachodzi wówczas

przemieszczanie agresji na innych ludzi , a nawet na przedmioty martwe i mamy do czynienia

z osobą społecznie dostosowaną ( Mościcka 1970,1973,1979,1984, Różycka ,1976,

Rosenzweig, 1949 ) .

S.Rosenzweig (1949) mówi również o wpływie frustracji na życie psychiczne jednostki ,

kiedy wypowiada pogląd , że frustracja obejmuje poziom ego , poziom budzącego się „ja” ,

poziom „jaźni” , która na pewnym etapie rozwoju psychicznego jednostki zaczyna

współdziałać w jej rozwoju z siłami biologicznymi i oddziaływującymi na nią wpływami

środowiskowymi . Siły te stanowią czynniki hierarchiczne niższe niż „jaźń” . Rola jaźni ,

określona przez K.Dąbrowskiego (1972) jako trzeci czynnik rozwojowy , polega na

świadomym wartościowaniu swego wnętrza , na akceptowaniu bądź odrzucaniu i

ograniczaniu właściwości , skłonności , zainteresowań , upodobań stanowiących wyposażenie

dziedziczne lub wpływ środowiska zewnętrznego nawet wynik dotychczasowej pracy . Jaźń ,

czy inaczej trzeci czynnik rozwoju , stanowi o selektywnym ustosunkowaniu się do wpływów

otoczenia , o krytycznej ocenie posiadanych właściwości , co sprzyjać może w pracy nad sobą

, przezwyciężeniu nieaprobowanych cech , przekraczaniu determinant , jakimi są wrodzone i

powstałe pod wpływem oddziaływującego środowiska zewnętrznego czy mniej świadomej

własnej aktywności . Czynnik trzeci stanowi podstawę zwiększającej się autonomii

psychicznej .

S.Rosenzweig (1949) sądzi , że wpływ procesu frustracji może sięgać nawet poziomu super

ego , stanowiącego sumienie , siłę tłumiącą to wszystko , co w jednostce budzi jej

dezaprobatę . W ujęciu K.Dąbrowskiego (1975) super ego stanowi ośrodek dyspozycyjno-

kierowniczy , określający każdą świadomą czynność jednostki i jej zachowanie , jej plany i

aspiracje . Wpływa na konkretne i ogólne decyzje , obmyślone i organizowane działania z

chwila uniezależnienia się od prymitywnych popędów , zwłaszcza typu zachowawczego i

seksualnego . Jest on wyższym poziomem rozwijającego się „ja” , rozwijającej się „jaźni” ,

tzn. jest zdolnością , umiejętnością świadomego dążenia , świadomego „chcenia”, działania ,

świadomego decydowania , określanego jako wola . S.Rosenzweig nie wyklucza wpływu

frustracji na mechanizmy autonomii psychicznej , którą Dąbrowski określa jako czynnik

trzeci , na mechanizmy samokontroli nazywanej „sumieniem” , ośrodkiem dyspozycyjno-

kierowniczym czy super ego . Dąbrowski utrzymuje , że można niekiedy obserwować

frustrację takich mechanizmów życia psychicznego , jak samopoznanie , zdolność przeróbki

wewnątrzpsychicznej wskutek niekorzystnych warunków życia , zwłaszcza wzrastania .

Niekorzystne warunki , zwłaszcza jeśli są długotrwałe , mogą bardzo zubożać jednostki do

wewnętrznego przekształcania swego indywidualnego wzorca według którego jednostka

ocenia swoje właściwości psychiczne i swoje postępowanie .

A.Fraczek (1963) zwraca uwagę , iż złe przystosowanie jest konsekwencją frustracji .

Objawami zaś złego przystosowania są :poczucie niższości , regresja , poczucie

niesprawiedliwości , przewrażliwienie , niezwykła zależność w stosunkach przyjacielskich ,

nieumiejętność dostosowania się do okoliczności stwarzanych przez życie społeczne ,

nadmierna obawa przed niepowodzeniem , nieokreślony lęk w nowych sytuacjach ,

nadmierne zmęczenie , poczucie winy , nadmierna wrażliwość na pochwałę i naganę ,

jednocześnie zaś arogancja , nieliczenie się z przepisami czy wymogami życia społecznego .

Jak stwierdza dalej autor , wymienione symptomy występują też z innych przyczyn niż

frustracja . Długotrwała frustracja może prowadzić także do jeszcze innych zmian , jak na

przykład :

1) powstanie pewnego rodzaju motywacji ,

2) wytworzenie pewnego rodzaju sposobów obrony przed frustracją lub likwidowania już

istniejącej frustracji ,

3) powstanie nieprzystosowania .

A.Fraczek utrzymuje za innymi autorami ( J.Dollard , N.K.Miller i inni 1939 ) , Ze w wyniku

frustracji mogą utrwalić się tzw. mechanizmy obronne jak : agresja , regresja , racjonalizacja ,

projekcja , stłumienie , przeniesienia , fantazjowanie , identyfikacja .

Frustracja obejmująca sferę samopoznania utrudnia adekwatną obserwację własnego życia

psychicznego , dzięki której jednostka dąży do zrozumienia siebie i krytycznego

ustosunkowania się do siebie .

Frustracja hamuje rozwój zdolności reflekcji , do wglądu w samego siebie , do adekwatnej

samokontroli , jest zatem czynnikiem utrudniającym prawidłowy rozwój osobowości

jednostki przeżywającej permanentne stany frustracyjne .

S.Rosenzweig (1949) sądzi , że podstawowymi mechanizmami , ujawnianymi przez osoby

przeżywające stany frustracji , są : projekcja , identyfikacja i agresja .

Projekcja ujmowana jest przez tego autora jako rzutowanie na kogoś innego swoich przeżyć i

doznań nie przyjętych przez super ego oraz jako pewna forma spostrzegania , w której

zawarte jest całe doświadczenie określane terminem „masa apercepcyjna” .

Identyfikacja rozumiana jest przez S.Rosenzweiga jako upodobnienie do bohatera

doznającego lub powodującego frustrację u kogoś innego .

Agresja w ujęciu S.Rosenzweiga posiada trzy kierunki i przejawia się w trzech typach :

1. Kierunki : 1) na zewnątrz – ukierunkowana na otoczenie ,

2) do siebie - ukierunkowana na siebie ,

3) unik - zostaje zwalczona przez zaprzeczenie sytuacji frustracyjnej .

2. Typy :1) dominowanie przeszkód , w których bariera powodują frustrację jest w

wypowiedziach podkreślona .

2) obrona ego , w którym dominuje obrona .

3) potrzeba rozwiązania – podkreślona zostaje potrzeba usunięcia sytuacji

frustracyjnej .

Podsumowanie

Przeprowadzona analiza psychologicznych konsekwencji frustracji do nieprzystosowania

społecznego prowadzi do stwierdzenia , że frustracja stanowiąc niezawinione pozbawienie

zaspokojenia istotnych potrzeb , może spowodować zagrożenie wewnętrznego życia

psychicznego jednostki . Życie wewnętrzne jednostki ulega wówczas otamowaniu , przestaje

się rozwijać , ubożeje i zamiast rozwijać pojawiające się problemy , poddaje się ona lękom ,

nie w pełni panuje nad swoimi napięciami , co sprawia , że włączają się automatyzmy

niższego poziomu w postaci reakcji obronnych takich , jak :unikanie , projekcja ,

fantazjowanie , negatywizm , regresja , represja , racjonalizacja , reakcja przeciwna ,

identyfikacja i inne .

Źródłem tego zagrożenia są źle rozwiązane bądź nie rozwiązane przez jednostkę konflikty ,

pojawiając się w przebiegu życia każdej jednostki . Nasila to lęki , wyrzuty sumienia ,

poczucie winy i wstydu , poczucie mniejszej wartości , obawę przed utratą szacunku , własnej

godności .

Pojawiające się sytuacje trudne , frustracyjne mogą jednak sprzyjać wzmożeniu pracy

jednostki nad sobą i umożliwiać rozwój zdolności poznawczych i emocjonalno-

motywacyjnych oraz właściwości charakterologicznych . Umiejętność poradzenia sobie z

sytuacjami trudnymi zależy w dużej mierze od przygotowania jednostki do rozwiązywania

pojawiających się w jej życiu problemów , od jej umiejętności pracy nad sobą . Umiejętność

pracy nad sobą powinna jednostka wynosić z domu rodzinnego i rozwijać nadal w różnych

systemach edukacyjnych , takich jak żłobek ,przedszkole , szkoły różnego typu , zakład

pracy , różne struktury organizacyjne społeczeństwa i samo społeczeństwo wychowujące .

Nieprzystosowanie i niedostosowanie społeczne - Problemy resocjalizacji i rewalidacji.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: