Żeromski - Uroda życia.pdf - Literatura piekna - ILZAK

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

STEFAN ŻEROMSKI

URODA ŻYCIA

Tower Press 2000

URODA ŻYCIA – PROBLEMATYKA – DZIEJE TEKSTU I EDYCJI

Uroda życia powstała w czasie pobytu Stefana Żeromskiego we Francji, dokąd pi-

sarz udał się z Zakopanego jesienią 1909 roku. Myśl o tej powieści nurtowała autora

wcześniej, można sądzić, że wkrótce po napisaniu Ech leśnych postanowił kontynu-

ować opowieść o losach rodziny Rozłuckich ściśle powiązanych ze sprawą narodową.

W listach do żony Oktawii wysyłanych z Zakopanego do Paryża odnajdujemy na te-

mat Urody życia kilka informacji. Pierwsza pochodzi z lipca 1909 roku:

„Jeden akt Sułkowskiego napisałem.(...) Żebym go już skończył i mógł zabrać się

do ostatniej swojej powieści, która będzie się nazywała Uroda życia. Będzie to po-

wieść o Piotrusiu Rozłuckim – a właściwie widzenie przyszłej duszy Adziusia” 1 .

Dwa miesiące później znów wracał do tej sprawy:

„Weranduję teraz na swym leżaku i piszę dramat. (Sułkowskiego – przyp. K.Z.)

Chciałbym koniecznie go napisać, gdyż cały żyję w powieści Uroda życia i chciałbym

ją zaraz po przyjeździe do Paryża zacząć pisać. Będzie to dzieło mojego życia. Za-

przeczenie wszystkiemu, co na mnie naszczekano” 2 .

W następnym liście donosił:

„Marzę o nowej powieści, którą chcę zacząć pisać w Paryżu z całą furią młodo-

ści” 3 .

Przebywając już z rodziną we Francji, w marcu 1910 roku listownie informował

Stanisława Witkiewicza o zamiarze kontynuowania cyklu powieści historycznych za-

początkowanego Popiołami:

„Po napisaniu tego obrazu w pewnej ilości tomów, tudzież obrazu pt. Uroda życia

– pojadę do Nałęczowa, «złamię pióro», «tekę» autorską oddam do zabawy synowi

Janka Witkiewicza” 4 .

Praca nad Urodą życia trwała w Paryżu prawdopodobnie od wiosny 1910 roku do

jesieni 1911, kiedy Żeromski po raz pierwszy powiadomił swego ówczesnego wy-

dawcę, Bolesława Antoniego Jędrzejowskiego – Baja – kierownika Spółki Nakłado-

wej „Książka” w Krakowie, o bliskim zakończeniu powieści. Jędrzejowski przyjął

wiadomość entuzjastycznie i spodziewając się sukcesu wydawniczego zaproponował

duży na owe czasy, bo dziesięciotysięczny nakład utworu 5 .

Geneza Urody życia wiąże się z różnorodnymi doświadczeniami, zasłyszanymi

zdarzeniami i własnymi przeżyciami Stefana Żeromskiego z lat pobytu na Kielec-

1 Stefan Żeromski: List do żony Oktawii z lipca 1909 roku (brak daty). W: Listy Stefana Żeromskiego.

Zebrał i przygotował do druku Stanisław Pigoń (maszynopis w zbiorach Komitetu Redakcyjnego Pism

Zebranych Żeromskiego w Instytucie Badań Literackich PAN). Oryginały listów do żony Oktawii i

syna Adama w Bibliotece Narodowej sygn. 7345.

2 Jw. List do żony Oktawii z września 1909 roku (15 – 16.09?).

3 Jw. List do żony Oktawii z września 1909 roku (ok. 20.09).

4 Jw. List do Stanisława Witkiewicza z 7 marca 1910 roku.

5 Wiadomości te pochodzą z listu Bolesława Antoniego Jędrzejowskiego pisanego 26 października

1911 roku. Duży zbiór listów wydawcy do Stefana Żeromskiego posiada w archiwum rodzinnym córka

pisarza, Monika Żeromska. Listy nie mają sygnatur.

czyźnie, w Nałęczowie, na Podlasiu, w Paryżu i Londynie, a również z zainteresowa-

niem pisarza głośnymi odkryciami w dziedzinie techniki, zwłaszcza badaniami nad

wszechstronnym wykorzystaniem szkła w budownictwie, rozwojem motoryzacji i

pierwszymi próbami lotniczymi. Na pewne podobieństwo losów Piotra Rozłuckiego i

dziejów Henryka Rodkiewicza – pierwszego męża Oktawii Żeromskiej – wskazywała

ona sama w liście do Wacława Borowego z 4 czerwca 1927 roku:

„Pierwszy raz wyszłam za mąż – za człowieka, co wrócił z Usoli – starcem. (...)

Cudne sceny w Urodzie życia są własnością mojej córki. On zdawał tak kiedyś egza-

min, bo oddany był do Korpusu Paziów” 6 .

Świadectwo to przytaczamy nie bez zastrzeżeń, ponieważ list zawiera sformuło-

wania będące wynikiem egzaltacji autorki, a także przypuszczenia, które mogą dowo-

dzić zatarcia w pamięci korespondentki faktów sprzed wielu lat, bowiem wydarzenia

te nie są potwierdzone innymi materiałami dokumentacyjnymi 7 .

Historia Jana i Piotra Rozłuckich miała liczne pierwowzory. Do najbardziej zna-

nych należy wersja, na którą zwrócił uwagę Kazimierz Wyka:

„Miesiące objęte akcją Wiernej rzeki i Ech leśnych nastręczały pisarzowi podobne

przykłady na terenie Kielecczyzny. Kto wie, czy nie z nich zrodziła się koncepcja

rozdartego walką narodów rodu Rozłuckich. Jednym z najdzielniejszych dowódców

Czachowskiego był kapitan wojska rosyjskiego Stanisław Dobrogoyski (Grzmot),

poległy w potyczce pod Stefankowem (22 IV 1863). Jednym z najzawziętszych do-

wódców rosyjskich był Polak z pochodzenia, podpułkownik Dobrowolski, walczący z

Langiewiczem pod Małogoszczą, z Czachowskim pod Białobrzegami (29 V). Już tych

faktów starczyłoby na podbudowę do historii rodziny Rozłuckich. Żeromski znalazł

dla niej fakty autentyczne, w postaci podobnego jak w Echach leśnych czynu oficera

rosyjskiego, Polaka z pochodzenia, generała Ostrowskiego. Ostrowski mieszkał póź-

niej w Sandomierszczyźnie, tak jak przedstawia to z pewnym przesunięciem topogra-

ficznym Uroda życia” 8 .

O historycznym rodowodzie Ech leśnych i Urody życia pisał także Adam Massal-

ski, omawiając kontakty Żeromskich z emerytowanym generałem Wojciechem

Ostrowskim – pierwowzorem generała Rozłuckiego, plenipotentem majoratu Władi-

mirowo, w którego skład wchodziła dzierżawiona przez Żeromskiego wieś Ciekoty.

Autor zwrócił również uwagę na pamiętniki spowinowaconej z Ostrowskimi Janiny

Bemówny – córki Antoniego Gustawa Bema, nauczyciela Żeromskiego z kieleckiego

gimnazjum. Opisała w nich spotkanie z Żeromskim w Nałęczowie, gdzie na prośbę

pisarza dokładnie relacjonowała znane sobie fakty z życia Wojciecha Ostrowskiego.

Na podstawie tych wspomnień oraz korespondencji władz wojskowych przechowy-

wanej w archiwach rosyjskich Massalski ustalił, że siostrzeniec generała Ostrowskie-

go, Witold Udymowski, młodszy oficer rosyjskiego pułku, w czasie powstania stycz-

niowego opuścił wraz z trzema kolegami swą jednostkę i udał się do oddziału po-

wstańczego. Brał udział w bitwie o Radomsko, a następnie, gdy oddział został rozbi-

ty, Udymowskiego oddano pod sąd, który skazał go na śmierć. Jego wuj nie brał

udziału w procesie i był ogromnie wstrząśnięty wyrokiem. Sam również za udział sio-

6 Wacław Borowy. O Żeromskim. Rozprawy i szkice. Warszawa 1964 s. 252.

7 Oprać. Stanisław Eile i Stanisław Kasztelowicz: Stefan Żeromski. Kalendarz życia i twórczości.

Kraków 1976 s. 113. Autorzy podali w wątpliwość wiarogodność relacji Oktawii Żeromskiej piszącej

do Borowego, że biorąc ślub z Henrykiem Rodkiewiczem była niepełnoletnia – miała wówczas 24 lata,

tenże mąż starcem nie był, bo zawierając związek małżeński liczył 52 lata. Można podejrzewać, że

inne informacje Oktawii Żeromskiej pochodzące z tego okresu są niedokładne.

8 Kazimierz Wyka: Żeromski jako pisarz historyczny. W: tegoż: Szkice literacku i artystyczne. Kraków

1956 t. 1 s. 292–293.

Żeromski - Uroda życia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: