Wykład 1
Zdrowie psychiczne
wprowadzenie
Randy Pausch (23.X.1960-25.VII.2008)
PRAWDZIWE SPEŁNIENIE DZIECIĘCYCH MARZEŃ
Wykład wygłoszony 18.IX. 2007r przez Randy’ego Pauscha
„Kiedy w pokoju znajduje się słoń, to go przedstaw”
Słoń w pokoju
Slajd z „ostatniego wykładu”
Moje dziecięce marzenia
q Znaleźć się w miejscu, gdzie nie działa grawitacja
q Grać w NFL
q Napisać hasło do World Book Encyclopedia
q Zostać kapitanem Kirkiem
q Wygrywać pluszowe zwierzęta
q Pracować dla Disneya
„Muszę Ci coś powiedzieć Randy – uderzyłam jednym samochodem w drugi…”
„NASA dała jasno do zrozumienia, że pod żadnym pozorem wykładowcy nie mogą latać ze swoimi studentami”
„Dla Randy’ego. Nie wierzę w scenariusz bez szans na powodzenia. Wiliam Shanter (Kirk)”
„Umożliwić innym spełnienie marzeń”
„Poprosiłem o pomoc Jeffreya Zaslowa. Każdego dnia objeżdżałem okolicę swojego domu na rowerze…”
„Chcę by obraz mnie jaki zachowają był możliwie wyraźny i jasny”
„Pod pozorem wykładu akademickiego próbowałem włożyć samego siebie w butelkę, którą kiedyś morze wyrzuci na piasek dla moich dzieci”
Pojęcie zdrowia psychicznego
n Są różne rodzaje zdrowia: biologiczne, psychiczne społeczne, duchowe … niektórzy uważają, że nawet zawodowe)
n Zdrowie psychiczne można rozumieć:
q negatywnie – brak zaburzeń i choroby (model biomedyczny)
q pozytywnie – pełny dobrostan psychiczny
q obiektywnie – spełnianie określonych kryteriów, wywiedzionych z teorii medycznych lub psychologicznych
q subiektywnie – satysfakcja z życia, poczucie zdrowia, poczucie szczęścia
Historyczny przykład pozytywnego ujęcia zdrowia psychicznego (Jahoda, 1958)
Zbiór kryteriów zdrowia psychicznego:
q pozytywna i wysoka samoocena
q silne poczucie tożsamości
q zdolność do rozwoju i samorealizacji
q zdolność do integracji doświadczeń
q zdolność do autonomii (do bycia niezależnym od wpływów społecznych)
q zdolność do samoregulacji
q zdolność do radzenia sobie z wymaganiami (do adaptacji w zmieniającym się świecie)
Współczesny „całościowy” model zdrowia psychicznego (Keyes i Lopez, 2002)
Diagnoza psychopatologii (zdrowia psychicznego w ujęciu negatywnym)
OPIS (dot. procesów):
n psychopatologia ogólna – opis i klasyfikacja objawów występujących w przebiegu zaburzeń psychicznych
n psychopatologia szczegółowa – opis i klasyfikacja zespołów objawów (czyli zaburzeń psychicznych / jednostek nozologicznych / dysfunkcji)
WYJAŚNIANIE (dot. mechanizmów):
n mechanizmy psychopatologiczne – wyjaśnienie wewnętrznych (intrapsychicznych bądź interpersonalnych) mechanizmów powodujących zaburzenie psychiczne
n etiopatogeneza – wyjaśnienie etiologii zaburzeń psychicznych; tzn. uwarunkowań ich powstania (tj. czynników biologicznych, psychicznych, społecznych i ich kombinacji)
OPIS psychopatologii
Pojęcie normy
NORMA ILOŚCIOWA
właściwości jednostki nie odbiegają od granic przeciętnych dla danej populacji (wyrażona w postaci liczby)
NORMA SPOŁECZNO-KULTUROWA
właściwości jednostki są zgodne z oczekiwaniami, konwencjami danego środowiska
„Jednym z warunków zdrowia psychicznego "jest to, aby nie być całkowicie nieprzystosowanym do dostępnych w tej kulturze wzorów postępowania (Sowa, 1984)
NORMA TEORETYCZNA
właściwości jednostki są zgodne ze wzorcem, zaproponowanym teorię (mniej lub bardziej uzasadnioną empirycznie)
Uznane klasyfikacje zaburzeń psychicznych
n ICD-10 (Międzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorób i problemów zdrowotnych; 1992)
(International Classification of Diseases and Related Health Problems)
n DSM-IV-TR (Podręcznik diagnostyczny i statystyczny zaburzeń psychicznych; 2004)
(Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders)
Pojęcie zaburzenia psychicznego wg. ICD-10
n „Zaburzenie” nie jest terminem ścisłym. Używany jest celem wskazania na istnienie układu klinicznie stwierdzalnych objawów lub zachowań połączonych w większości przypadków z cierpieniem i zaburzeń funkcjonowania indywidualnego.
n Sama dewiacja społeczna lub społeczny konflikt bez zaburzenia indywidualnego funkcjonowania nie powinny być zaliczane do zaburzeń psychicznych”
Jak konstruowano ICD i DSM?
-Wyodrębnienie wszelkich symptomów (objawów), które mogłyby świadczyć o zaburzeniu
-Łączenie symptomów w kategorie zaburzeń: syndromy (zespoły objawów) i jednostki nozologiczne (choroby)
-Uporządkowanie kategorii zaburzeń według określonych (nierzadko arbitralnie) ale sensownych zasad – np. etiologii, rokowania, częstości występowania
osie DSM-IV-TR
I. zespoły kliniczne (różnorodne, klasyczne jednostki chorobowe; min. schizofrenia, zespół uogólnionego lęku, wielka depresja, uzależnienie od leków)
II. zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe (grupa zaburzeń polegająca na zakłóceniu relacji ze światem)
III. stany ogólnomedyczne (dolegliwości rozpoznawane w medycynie ogólnej, których występowanie może być istotne dla zrozumienia lub leczenia danego przypadku)
IV. problemy psychospołeczne i środowiskowe (ocena, jakie stresory, np. środowiskowe sytuacyjne mogły brać udział w rozwoju zaburzenia
V. poziom przystosowania (klinicysta ocenia na 100-punktowej skali, jak badany radzi sobie w chwili obecnej)
osie ICD-10
I. zespół kliniczny (por. I. zespoły kliniczne i II. zaburzenia osobowości, upośledzenie umysłowe w DSM)
II. niesprawność funkcjonowania (por. V. poziom przystosowania w DSM)
III. czynniki stanowiące kontekst zjawisk klinicznych (por. IV. problemy psychospołeczne i środowiskowe w DSM)
F
n F00-09: organiczne zaburzenia psychiczne
n F10-19: zaburzenia psychiczne i zachowania spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych
n F20-29: schizofrenia, zaburzenia schizotypowe i urojeniowe
n F30-39: zaburzenia nastroju (afektywne)
n F40-48: zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną
n F50-59: zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami fizycznymi
n F60-69: zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych
n F70-79: upośledzenie umysłowe
n F80-89: zaburzenia rozwoju psychicznego
n F90-98: zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym
n F60: specyficzne zaburzenia osobowości
n F61: zaburzenia osobowości mieszane i inne
n F62: Trwałe zmiany osobowości nie wynikające z uszkodzenia ani z choroby mózgu
n F63: Zaburzenia nawyków i popędów
n …
n F69: Zaburzenia osobowości i zachowania u dorosłych nie określone
F62
n F62.0: Trwała zmiana osobowości po katastrofach (po przeżyciu sytuacji ekstremalnej)
n F62.1: Trwała zmiana osobowości po chorobie psychicznej
n F62.9: Inne trwałe zmiany osobowości, nie określone
Przykład kodowania zaburzenia w ICD-10
F: V rozdział dot. Zaburzeń psychicznych
F60-69: zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych
F62: trwałe zmiany osobowości nie wynikające z uszkodzenia ani choroby mózgu
F62.1: trwała zmiana osobowości po chorobie psychicznej
Cele i ograniczenia systemu klasyfikacji zaburzeń ICD i DSM
PO CO?
n opracowanie wspólnego języka diagnostycznego
=> spójność i rzetelność diagnoz psychiatrycznych / psychologicznych
=> obiektywizacja procesu diagnozowania
=> podniesienie poziomu badań naukowych
OGRANICZENIA
n hamowanie postępu w rozumieniu mechanizmów zaburzeń
n dehumanizacja instytucji leczących i uprzedmiotowienie pacjenta
psych_spoleczna