Strona1
ALEKSANDER PUSZKIN EUGENIUSZ ONIEGIN
Puszkin A., Eugeniusz Oniegin, przeł. A. Ważyk, oprac. R. Łużny, Wrocław 1993, BNII, 35.
WSTĘP
Poeta w przedmowie do dopiero ukończonego dzieła dodał notę chronologiczną: „9 maja 1823r. w Kiszyniowie- 25 września w Bołdinie: 7 lat, 4 miesiące, 17 dni”- tyle pisał utwór. Zawiązek pomysłu zrodził się rzeczywiście dopiero w 1823r., ale poprzedził go rozciągnięty na kilka lat okres nowych życiowych doświadczeń, przemyśleń, lektury, wcześniejszych poetyckich realizacji, stanowiących jakby studia wstępne czy wcześniejsze warianty przyszłego poematu. Praca and całością nie została bynajmniej zakończona w „bołdinowskim wrześniu”. W dwa miesiące później powstaje szkic przedmowy do dwóch ostatnich rozdziałów. W roku następnym Puszkin uzupełnia i koryguje dosyć znacznie pierwotną wersję obecnego rozdziału ósmego. W związku z osobnym ogłoszeniem tego rozdziału drukiem 2 r. 1832 poeta zmienia jego pierwotne miejsce w stosunku do całości dzieła i przekomponowuje zakończenie utworu, zastępując usunięte partie tekstu wstępem wyjaśniającym. Wiosną 1833r. wychodzi pierwsze pełne wydanie „romansu wierszem” z dodanym teraz już do całości odautorskim komentarzem. W jesieni tegoż roku Puszkin szkicuje pomysły świadczące o chęci podjęcia na nowo wątku o losach Eugeniusza Oniegina, zaś w dwa lata później powstają pierwsze fragmenty planowanej kontynuacji. Tak więc z pomysłem swego dzieła, jego bohaterami, ideami i wątkami obcował Puszkin przez okres ok. 10-letni. Te pomysły, idee są największym i najdoskonalszym jego pisarskim przedsięwzięciem. Puszkin był świadomy wartości utworu, uznając poemat za ukoronowanie swej twórczości. Dzieło to nie tylko stało się czołowym osiągnięciem tego twórcy, ale też jednym z ważnych ogniw w rozwoju tej literatury, a z czasem weszło na stałe do świadomości ideowej i artystycznej Rosjan.
<<>>PUSZKIN W LATACH 1823-1830
Przystępując w r. 1823 do realizacji nowego pomysłu literackiego, był już autorem znanym i powszechnie cenionym, znajdującym się niemal u szczytu powodzenia pisarskiego. Świadomość twórców i opinia czytelników przyznawały mu zgodnie pierwszeństwo wśród współczesnych poetów.
W oczach społeczeństwa rosyjskiego poeta uchodził przy tym za jednego z czołowych i wpływowych opozycjonistów politycznych. Mniemanie to uzasadniały represje kół rządowych i trwające już 3 lata zesłanie śledziono też uważnie ewolucję twórczości poety od jego juweniliów z lat edukacji w Liceum Carskosielskim (1811- 1817) poprzez polityczne liryki i złośliwe epigramaty z lat służby urzędniczej w Petersburgu między r. 1817 a 1820 oraz pierwszą udaną próbę epicką, aż do wyrosłych w oparciu o nowe doświadczenia życiowe, przemyślenia i lekturę okresu pobytu na południu Rosji (Kaukaz, Krym, Besarabia, Odessa) wierszy i poematów tzw. „południowych”.
W ciągu tego dziesięciolecia, jakie upłynęło od debiutu (ok. 1814r.- ukazanie się drukiem pierwszego wiersza) Puszkin przeszedł dosyć istotną ewolucję poetycką. Pisać zaczął jeszcze w szkole jako 14- lat. Na jego młodzieńczych wierszach znać było zarówno inspirujący ślad tradycji wysokiego nurtu klasycystycznego, reprezentowanego przez Gawriłę R. Dierżawina, wpływ tzw. Poezji lekkiej w wydaniu neoklasycysty Konstantego Batiuszkowa, jaki i oddziaływanie nurtu sentymentalnego- przedromantycznego (europejskiego rodzimego)- Wasilij Żukowski. Młody poeta znalazł szybko uznanie u kolegów i profesorów, jak i największych ówczesnych autorytetów literackich z Dierżawinem, Żukowskim i Mikołajem Karamzinem na czele.
Wziął też rychło aktywny udział (po skończeniu uczelni) w życiu literackim, w działalności ugrupowań pisarskich i salonów, wszedł w środowisko spiskującej, nastawionej antyrządowo młodzieży szlacheckiej, zwłaszcza ze sfer wojskowych. Pod jej wpływem powstawała poezja patriotyczno- obywatelska. Wkrótce też zasłynął jako autor śmiałych wierszy agitacyjnych, traktujących zarówno o sprawach ustrojowo- politycznych (Wolność. Oda, Do Czaadajewa) i społecznych (Wieś), jak i atakujących osobiście cara Aleksandra i przedstawicieli władz (wiersz Bajki. Noël oraz satyryczne epigramaty). Te właśnie szeroko rozpowszechnione utwory uznane za jeden z przejawów wczesnej dekabrystowskiej literatury propagandowej, stały się przyczyną śledztwa, a następnie wysłania poety ze stolicy do pracy urzędniczej daleko na południu.
Przed wyjazdem zdążył skończyć szóstą, ostatnią pieśń swego pierwszego większego dzieła- poemat Rusłan i Ludmiła. Łącząc w nim żywotne wciąż tradycje europejskiej epiki romansowo- rycerskiej o tematyce historyczno- baśniowej oraz cechy XVIII- wiecznego poematu żartobliwego ze świeżymi i oryginalnymi, zaczerpniętymi z rosyjskiej ludowej bajki i byliny motywami i obrazami, umiał stworzyć oryginalną syntezę poetycką z tak różnorodnego tworzywa, jak właściwości poematu heroikomicznego i żartobliwego w stylu Voltera, elementy „poezji lekkiej” w duchu Hipolita Bogdanowicza, swoiście pojmowany koloryt historyczno- baśniowy oraz świat fantastyki folklorystycznej.
Wyjazd na południe otworzył nowy, trwający 6 lat okres życia i twórczości poety. Wzmożenie dążeń wyzwoleńczych w Europie, nawiązanie ożywionych kontaktów z przedstawicielami południowego, bardziej radykalnego odłamu ruchu dekabrystowskiego, status prześladowanego przez władze polityczne zesłańca i opozycyjnego pisarza, wreszcie olśnienie poezją powszechnie czytanego wówczas i wielbionego Byrona- wszystko to spowodowało dalszą radykalizację poglądów Puszkina.
Cykl romantycznych poematów rozpoczyna Jeniec Kaukazu, nowy model liryki zapowiada [Zgasło już światło dnia ]. Powstające kolejno „południowe” poematy: Fontanna Bachczyseraju, Bracia rozbójnicy, Cyganie wprowadzają do poezji rosyjskiej zarówno orientalny koloryt Kaukazu, Krymu u Besarabii, jak i nową problematykę moralno- filozoficzną i ideową. Zdobyczą o szczególnym znaczeniu było stworzenie typu bohatera romantycznego. Tworząc postać bezimiennego Jeńca, a później bohatera Cyganów, Aleko autor realizuje twórczy zamiar przedstawienia jednostki wybitnej, wznoszącej się znacznie w swych aspiracjach i możliwościach nad przeciętność środowiska i jego przyziemne zainteresowania, wyjątkowej indywidualności, skłóconej ze społeczeństwem i nie mieszczącej się w jego normach obyczajowo- społecznych, a także moralnych. Puszkin przeszczepił na grunt rosyjski, twórczo przetworzył i utrwalił na długie lata wszystkie zasadnicze właściwości poematu bajronicznego z całym zasobem pomysłów fabularno- sytuacyjnych, ze schematami treściowo- wątkowymi, typologią bohaterów, sposobami ulirycznianej i mocno subiektywnej narracji, typami pejzażu i tła. Dzięki temu stał się kodyfikatorem cech ideowo- artystycznych romantyzmu rosyjskiego, jego prawdziwym twórcą i najwybitniejszym przedstawiciele.
Praca nad nowym dziełem- Onieginem- absorbowała początkowo poetę całkowicie. Jeszcze w tym samym 1823 roku, powstały dwa pierwsze rozdziały, trzeci zaś i część czwartego w roku następnym. Ale później praca ta ulega znacznemu zahamowaniu: nad resztą czwartego rozdziału autor pracował jeszcze w r. 1825 i 1826, powoli w ciągu lat 1826-29 powstawały kolejne rozdziały. Pracę nad nimi poeta podejmuje kilkoma nawrotami, by wreszcie w szczęśliwej chwili wielkiego twórczego zrywu „jesieni bołdinowskiej” 1830r. doprowadzić rzecz do końca. Oczywiście owych siedmiu lat nie wypełnia jedynie Eugeniusz Oniegin. W tym okresie dokonały się istotne zmiany. Po 4-letnim pobycie na południu, na który złożyły się kolejno epizody: kaukaski, krymski, besarabsko- kiszyniowski i odeski, nastąpił 2-letni okres zesłania do rodzinnego majątku Michajłowskoje w guberni pskowskiej- nowe doświadczenia, krąg lektur, przemyślenia i plany pisarskie.
Nowa forma zesłania- na głuchą wiejską prowincję- pociągnęła za sobą dalsze ograniczenie niezależności, swobody ruchów oraz możliwości uczestniczenia w życiu politycznym kulturalnym. Pogłębiła się jego znajomość ludowego języka i obyczaju. Kontynuując Oniegina Puszkin równolegle przygotowywał wydanie swych wierszy, pisał żartobliwy poemat obyczajowy Graf Nulin o treści współczesnej. Istotne znaczenie miało nowe pojmowanie tematu historycznego, jako tworzywa literackiego, wypracowanie nowoczesnej wersji historyzmu, która pozwalała przy zachowaniu możliwie pełnej wierności epoce i ukazaniu prawdy charakterów na traktowanie ich z punktu widzenia czasów współczesnych, na wysuwanie paralel między przeszłością, a teraźniejszością, na dostrzeganie i ukazywanie pewnych niezmiennych prawidłowości czy powtarzalności w życiu jednostek i narodów. Inną zdobyczą tych lat była teoretyczna refleksja nad zagadnieniem roli narodu w procesie historycznym oraz problemem ludowości w literaturze. Pierwsze znalazło swój oddźwięk w tragedii, drugi doczekał się realizacji w utworach folklorystycznych: balladzie Pan młody oraz niewielkim cyklu Pieśni o Stiepanie Razinie.
Wypadki z przełomu lat 1825/26: śmierć Aleksandra I i wstąpienie na tron Mikołaja, nieudane powstanie 15 grudnia oraz fiasko zbrojnego wystąpienia spiskowców ze Stowarzyszenia Południowego, dramatyczne dzieje śledztwa i represje, które objęły najbliższych znajomych, a mogły też dotknąć samego poetę, wreszcie odwołanie z zesłania i słynna, a brzemienna w skutki rozmowa z carem- wszystko to w sposób decydujący zmieniło dotychczasowy bieg życia Puszkina i nie pozostało bez wpływu na jego poglądy oraz twórczość. Do Moskwy wrócił po 6 latach. Rozpoczął się trzeci etap drogi poetyckiej: dojrzałość twórcza, przezwyciężenie wąsko i jednostronnie pojmowanego romantyzmu. Ten okres twórczości trwał w latach 1827-30.
Puszkin w zamian za szczere przedstawienie swych dotychczasowych poglądów i stosunku do władz oraz obietnice zejścia z drogi opozycji uzyskał od nowego cara zapewnienie dużej swobody i niezależności jako pisarz: jego utwory, omijając zwykłe tryby cenzury, miały być przestawiane do aprobaty samemu monarsze. Uzyskując ten wyjątkowy przywilej brał jednocześnie na siebie uciążliwe zobowiązania- co nie ułatwiło, a skomplikowało jego sytuację. Wypracowaną przez poetę na osobisty użytek koncepcję ideologiczną, która przewidywała, że w konkretnej sytuacji możliwe jest tylko poparcie dla władzy oraz próba wpływania na nią czy oddziaływania w pożądanym kierunku, czekały ciężkie próby i zawody.
Puszkin znalazł się w wyjątkowo trudnej sytuacji, co wywołało podejrzenia zarówno ze strony władz, jak i kręgów niedawnych sojuszników ideowych. Tu tkwiły korzenie wszystkich przyszłych konfliktów i spięć, a w końcu i przyczyna tragicznej śmierci poety. Ogólne tło ówczesnego życia poety i jego zajęć pisarskich:
· Częste konflikty z władzami na tle literackim (m.in. niemożność ogłoszenia Borysa Godunova, sprawa autorstwa poematu Gabrielida)
· Stały nadzór policji
· Uczucia osamotnienia i pesymizmu
· Bezskuteczne ponawianie próby wyjazdu
· Nieustabilizowana sytuacja osobista i materialna
· Brak szerszego społecznego rezonansu ówczesnych dzieł
· Atmosfera ogólnego zastoju i marazmu po tragicznym 1825r.
Jednym z lepszych momentów w tej ponurej atmosferze był pobyt Mickiewicza w Rosji i ożywione kontakty obu poetów, przeradzające się w przyjaźń, innym- kilkumiesięczny wyjazd na Kaukaz w 1829r. 1830- możliwość urzeczywistnienia starań o ustabilizowanie swej osobistej sytuacji poprzez małżeństwo z Natalią Gonczarową (ożenił się z nią na początku następnego roku). W tym samym roku wybuchło powstanie listopadowe i wojna polsko- rosyjska. Oba te fakty zbiegają się w czasie z ową słynną „jesienią bołdinowską” stanowiącą ważny próg w ewolucji pisarza, oddzielający dwie epoki jego drogi twórczej. Okres do 1830r. nie sprzyjał twórczości. Skomplikowana sytuacja poety bezpośrednio odbiła się w jego utworach lirycznych. Z jednej strony powstają wiersze o charakterze deklaracji programowych, świadczące o chęci realnego poparcia dla poczynań Mikołaja, o zamiarach wpływania na cara i wskazywania mu pewnych wzorców postępowania (Stance, Do przyjaciół), z drugiej utwory mające świadczyć o wierności dla idei wolnościowych, dla dekabryzmu ([W głębinie syberyjskich rud], Arion). Tymi też pobudkami kierowany powraca do tematyki historycznej (do pokojowych przeobrażeń czasów Piotra I).
Do zrozumienia praw rozwoju historycznego, tragicznej antynomii jednostka a państwo Puszkin zbliży się znacznie później, w poemacie Jeździec Miedziany.
Pisząc dwa niezależne od siebie utwory o epoce- powieść historyczna Murzyn Piotra Pierwszego (nieukończona) oraz poemat Połtawa, autor stara się osiągnąć równocześnie dwa cele: 1)dać, zwłaszcza w powieści, możliwie wierny obraz epoki i uchwycić rządzące nią prawa oraz 2) przedstawić wybrany fragment dziejów z wyraźnym uwzględnieniem doraźnych potrzeb współczesnych. One to skłaniały do przeprowadzenia paraleli pomiędzy przełomowym okresem końca XVIIw. I początku XVIIIw., a pierwszymi latami nowego panowania Mikołaja, do wskazania mu jego wielkiego przodka jako wzoru człowieka i cesarza.
Kończąc Oniegina pisał równocześnie satyryczny poemat obyczajowy o tematyce „urbanistycznej”- Domek w Kołomnie.
<<>>
GENEZA DZIEŁA: OD POMYSŁU DO REALIZACJI
Pierwszą konkretną wzmiankę o nowym przedsięwzięciu pisarskim znajduje się w liście do Piotra Wiaziemskiego z 4 listopada 1823r.: „Jeżeli idzie o moje zajęcia, piszę teraz nie powieść, lecz powieść wierszem- diabelna różnica. Coś w rodzaju Don Juana- o druku nawet nie ma co myśleć; piszę więc byle jak”.
Powstające dzieło jest określane wymiennie terminami „poemat” i „romans wierszem”, a powołanie się na przykład Don Juana Byrona precyzuje bliżej jego właściwości literackie. Przyczyny obaw autora, jak poemat zostanie przyjęty:
o Śmiałość pomysłu
o Współczesność tematyki
o Krytyczne ustosunkowanie do rzeczywistości przeradzające się w satyrę
o Odejście od jednego typu postawy romantycznej
o Przeniesienie problematyki bohatera romantycznego w wymiar współczesnej codzienności
Obawy Puszkina nie spełniły się. Pierwsze jeszcze w formie rękopiśmiennej, pieśni dzieła spotkały się z niezwykle gorącym przyjęciem, nie tylko przyjaciół i pisarzy, lecz także przez wydawców, także końcem 1824r. rozdział pierwszy poszedł już do druku, a na początku następnego znalazł się w sprzedaży. Nowe dzieło na tle innych jego utworów stanowiło zaskoczenie :
- egzotykę tła, orientalny koloryt zastąpiło współczesne, czasowo i topograficznie ściśle określone miasto,
- bujną dziką przyrodę południa – urbanistyczny pejzaż i świat miejskich wnętrz,
- dramatyczne losy nie znajdujących szczęścia w miłości kochanków ustąpiły miejsca prozaicznym dziejom znudzonego łatwymi
miłostkami petersburskiego dandysa,
- miejsce postaci romantycznych, owianych tajemniczością, zdolnych do wielkich uczuć, czynów, czy przynajmniej gestów, a
przy tym dostatecznie uogólnionych i ,,niedookreślonych” historycznie, społecznie i kulturowo, zajął bohater osadzony w jak najściślej określonym czasie i miejscu, ze szczegółowo wyprowadzonym rodowodem na szeroko ujętym tle obyczajowym, ukazanym na płaszczyźnie prozaicznych, ,,niepoetyckich momentów życiowych, takich jak domowa edukacja, sprawy majątkowe, gospodarcze, modne życie codzienne,
- człowiek niezdolny do żywszych uczuć i głębszego życia wewnętrznego, cynik i pozer.
Opinie krytyczne o nowym dziele wyszły ze środowiska ludzi, którzy byli bądź protoplastami bohaterów takich jak Jeniec, bądź mogli się z nimi identyfikować. Czołowy poeta i krytyk literacki obozu dekabrystowskiego, Aleksander Bestużew, zdawał się kwestionować w ogóle prawo obywatelstwa ,,obrazów życia codziennego”. Niezgodność, różnice polemik wynikały z różnego rozumienia pojęcia ,,satyryczny”:
· Puszkin używał go jako synonimu lekkości, wesołości, ironicznego stosunku do przedstawionego świata.
· A. Bestużew (zgodnie z tradycyjnymi poglądami) sądził, że odtworzony w poemacie krąg zjawisk ,,niepoetycznej”, niskiej rzeczywistości obyczajowej winien doczekać się ostrzejszego sądu, mocniejszej krytyki, bowiem jego autor nie wystąpił tu z karzącym biczem satyryka.
24 marca 1825r. Puszkin napisał list do Bestużewa. Odżegnuje się w nim os słowa ,,satyryczny” i związków z Don Juanem , na które sam niedawno wskazywał. Wyrzekał się tylko tego typu satyry, jakiego domagali się polemizujący z nim przyjaciele – satyry o charakterze politycznym, ostrej krytyki rzeczywistości. Puszkin tymczasem dokonując rehabilitacji przyziemnej rzeczywistości wcale z satyrycznego spojrzenia nie rezygnował. Nie była to satyra totalna, druzgocąca, bezkompromisowa : wyabstrahowana, stanowiła ona jeden z aspektów nowego, szerszego i głębszego spojrzenia na człowieka i jego sprawy, dojrzałego rozumienia bogactwa życia we wszystkich jego przejawach. Eugeniusz Oniegin przewyższał wszystkie dotychczasowe dokonania autora. Osiągnął wyjątkową harmonię sfery treściowej – problemowej i formalnej dzieła. Zawarł w nim pełną prawdę o życiu społeczeństwa rosyjskiego pierwszego 30-lecia XIX w.
KSZTAŁT LITERACKI EUGENIUSZA ONIEGINA
Wdając w roku 1828 kolejne rozdziały poematu (4 i 5) opatrzył je Puszkin wierszową dedykacją dla Piotra Pletniawa, która później została przeniesiona na początek dzieła i stanowi poetyckie wprowadzenie do całości utworu. Nie jest to zwykła dedykacja dla przyjaciela. Ten liczący 17 – wersów fragment posiada również autonomiczną wartość jako wyjątkowo trafna i celna charakterystyka dzieła.
W oryginale (przekład Adam Ważyka nieco zmienia sens) myśl wyrażona została jeszcze dobitniej. Utwór stanowi,, zbiór pstrych rozdziałów : na pół żartobliwych, na pół smutnych, gminnych i idealnych, płody zabaw, bezsennych nocy, łatwego natchnienia, owoce lat młodości i dojrzałości, trzeźwej pracy rozumu oraz gorzkich doświadczeń serca”.
Cechy gatunkowe. Puszkin był twórcą i kodyfikatorem rosyjskiego poematu romantycznego – nowożytnej, popularnej w całej Europie formy literackiej. Nakreślenie szerokiej epickiej panoramy życia współczesnego w najróżnorodniejszych jego przejawach łączyło się bez pokazania centralnej postaci bohatera, jednostki nieprzeciętnej. Równie ważne jak temat i wątek główny były w romansie tego typu tzw. ,,dydresja”, a więc te wszystkie przypadki, kiedy następowało przejście z płaszczyzny narracji epickiej na płaszczyznę, na której dochodziło do głosu ,,ja” liryczne narratora. Dygresje te odsuwały na dalszy plan warstwę narracyjno-fabularną, w poszczególnych partiach romansu wysuwały się na miejsce naczelne. Tok epicki rwał się, rozpadał na samodzielne epizody. Niekiedy twórca szczególnie mocno akcentował swą rolę kreatora panującego nad materiałem epickim i kształtującego go wg swej woli czy kaprysu. Wychodził też poza ramy rzeczywistości przedstawionej, poza jej czas i rządzące nią prawa i ponad głowami swych bohaterów nawiązywał bezpośredni kontakt z czytelnikiem. Stąd też niepomiernie wzrastał rola podmiotu literackiego, jego przewaga nad światem przedstawionym. Narrator i podmiot liryczny w jednej osobie zaczynał odgrywać rolę dominującą w przebiegu fabuły.
Cecha tego gatunku : rozpiętość tematyczna, luźność konstrukcji, otwarta kompozycja umożliwiająca ,,nanizywanie” epizodów, łatwość przechodzenia z jednej płaszczyzny wypowiedzi literackiej w drugą.
Utwór jako poemat dygresyjny. Dzieło składa się z 8 pieśni-rozdziałów; w porównaniu z 16 pieśniami Don Juana cz obszernym Beniowskim jest to utwór stosunkowo niewielki.
Na Urywki z podróży Oniegina, wprowadzone do poematu jako dodatek uzupełniający, złożyły się zarówno całe, wykończone strofy dawnego VIII rozdziału, jak i ich większe lub mniejsze ustępy, czy pojedyncze wersy. Dochodzą jeszcze obszerne komentarze. Dzieło uderza więc dużą różnorodnością budowy zewnętrznej.
Poemat dygresyjny, w tym również Puszkinowski ,,romans wierszem”, jest utworem epickim. Odznacza się, podobnie jak romantyczny poemat orientalny czy ballada, wszystkimi podstawowymi elementami epiki : wyodrębnienie przy pomocy narratora podmiotu utworu od rzeczywistości przedstawionej, kreowanej przez narrację, a obiektywizującej się w postaciach bohaterów i przebiegu fabularnym.
Autor do stworzenia pełnego skończonego, wyraźnie rysującego się tworu epickiego, dążył poprzez :
· tytuł, wskazujący na postać głównego bohatera
· szerokie potraktowanie dziejów tego bohatera
· stworzenie szeregu postaci pierwszo- i drugoplanowych
· nakreślenie rozległego tła społeczno-obyczajowego
· przemyślane gospodarowanie przestrzenią i czasem
· rozbudowanie dobrze zadzierzgniętej intrygi fabularnej
· przemyślaną koncepcję
Trzy pierwsze tytuły, całkowicie zgodne z treścią odnośnych pieśni, wskazują na sylwetki trzech czołowych postaci eposu : Pieśń I Chandra, Pieśń II Poeta, Pieśń III Panna.
Właśnie w rozdziale I czytelnik zapoznaje się z głównym bohaterem romansu, Eugeniuszem, pokazanym zarówno w ściśle określony momencie czasowym jego życia : w drodze na wieś do umierającego stryja, jak i poprzez obszerne, spełniające funkcję ekspozycji fabularnej, cofnięcie akcji aż do czasów dzieciństwa bohatera. W drugim i trzecim autor – przenosząc akcję na wieś wprowadza dwie nowe postacie : najpierw Włodzimierza Leńskiego, sąsiada Oniegina, romantyka w poezji i życiu, wkrótce związanego z bohaterem (tytuł Poeta) oraz Tatianę Łarinę, siostrę narzeczonej Leńskiego, Olgi (Panna). Oba rozdziały zawierają również pogłębienie charakterystyki dwojga bohaterów, stanowiących silny kontrast z Onieginem. Tu też następuje zawiązanie konfliktu romansu, którego rozwój stanie się tematem obu części następnych.
Następne części posiadają charakter wybitnie niestatyczny, fabularny, o silnym piętnie dramatycznym. Na tę ich ,,zdarzeniową” naturę wskazują tytuły : Pieśń IV Wieś, Pieśń V Imieniny, Pieśń VI Pojedynek.
Etapy rozwijającego się wątku w tej części romansu:
ü nagła, nieodwzajemniona miłość Tatiany do Eugeniusza
ü jego konflikt z Leńskim, zakończony pojedynkiem i śmiercią poety
ü konieczność wyjazdu Oniegina
ü jego długotrwała wędrówka po Rosji
Człon trzeci zawiera rozdziały, które jeszcze bardziej rozszerzają ramy akcji utworu, wyprowadzając ją z sielskiej prowincji w szeroki świat obu stolic, a nawet kraju. Drogi obu głównych bohaterów rozchodzą się: Tatiana wyjeżdża do Moskwy i wychodzi za mąż (Pieśń VII Moskwa), Eugeniusz podróżując przenosi się z miejsca na miejsce (Pieśń VIII Wędrówka). W finałowym rozdziale (Pieśń IX Wielki świat) następuje ostatnie spotkanie, które powoduje zdecydowane rozstanie bohaterów i rozejście się ich dróg życiowych.
Fabuła poematu rozwija się bardzo jasno i logicznie przez kolejne perypetie i kulminację aż do dramatycznego rozwiązania. Postacie (pierwszoplanowe, uboczne i epizodyczne) stanowią wyraziście rysujące się sylwetki o konkretnym rodowodzie społeczno-obyczajowym, obliczu moralnym oraz motywacji psychologicznej. Szeroko potraktowane przez narratora tło: elementy życia społecznego, kulturalnego, obyczaj, przyroda, ale też i daleko posunięte i dające nieoczekiwanie cenne rezultaty pogłębione przedstawienie świata duchowego bohaterów.
Narracja epicka. Opis. W utworze występują dwie formy opisu:
o obiektywizujący, rzeczowy
o poetycki, ,,uliryczniający”
Autor najchętniej używa opisu w tej drugiej funkcji co wypływa z charakteru formy gatunkowej, jaką jest poemat dygresyjny.
Formy opowiadaniowe. Jednym ze sposobów, których autor używa dla osiągnięcia dramatycznego napięcia ruchu, zmienności stanów jest tzw. Opowiadanie unaoczniające (częste w rozdziale 5).
Temporalne następstwo opowieści narracyjnej modyfikują częste retardacje, wywołane koniecznością pełniejszej charakterystyki wprowadzonych do akcji nowych postaci i logika wewnętrznej struktury dzieła.
...
magara2