wpływ telewizji na wzrost agresywności u dzieci.pdf
(
2218 KB
)
Pobierz
240844094 UNPDF
Josbonaleiiie
ksatateeiiie
MAŁGORZATA
SZYMIK
WPŁYW TELEWIZJI NA WZROST
AGRESYWNOŚCI U DZIECI
Telewizja jest obecnie najpopu
larniejszym środkiem masowego
przekazu. Łatwość
odbioru
przeka
zywanych treści, możliwość korzys
tania z telewizora w domu spowo
dowały zejście innych mass mediów
na dalszy plan (kino, książki, radio,
czasopisma). Dlatego
coraz
większa
liczba osób poddawana jest telewi
zyjnej presji.
Upowszechnienie się postaw
i zachowań agresywnych w wielu
społeczeństwach zaczęto ostatnio
łączyć ze
wzrostem liczby przekazów
telewizyjnych ukazujących gwałt
i okrucieństwo. Oglądanie takich
scen w rzeczywistości wzbudza sil
ne emocje negatywne — przeraże
nie, wstręt, protest itp. Przekazywa
nie „tytułem informacji" lub jako
element filmu fabularnego nie wy
wołują takich reakcji. Dlaczego?
Wielokrotna ekspozycja scen prze
mocy, wielokrotne oglądanie agresji
między jednym a drugim łykiem her
baty powoduje przyzwyczajenie od
biorcy do tego typu bodźców. Jak
się wydaje, zachowanie agresywne
zostaje przenoszone na realne sytua
cje życiowe, co powoduje wzrost
tolerancji wobec przemocy stoso
wanej w życiu. Wzory oglądane
w telewizji mogą być również przyj
mowane jako skuteczny i radykalny
sposób rozwiązywania sytuacji kon
fliktowych w stosunkach między lu
dźmi. Może to prowadzić do agresji
akceptowanej jako element życia
i wprowadzonej do repertuaru nor
malnych i przyjętych w społeczeńst
wie zachowań
1
\
W literaturze można znaleźć od
mienny pogląd: sceny grozy, okru
cieństwa, przemocy działają na za
sadzie katharsis, czyli oczyszczająco.
Neutralizują złe popędy, „wyrzuca
ją" je z psychiki dzieci i uwalniają od
chęci popełnienia podobnych czy
nów
2
*.
Telewizja, dążąc do zwiększenia
swej oglądalności, stara się pokazy
wać wydarzenia spektakularne,
wstrząsające, niezwykłe. Dzieci głę
boko przeżywają obrazy niosące ze
sobą duży ładunek emocjonalny.
Drastyczna treść programów może
}
W.Lipnik:
Wprowadzenie do problema
1
tyki: Odbiorca telewizji. Rola telewizji w jego
życiu i relacjach ze światem. Podstawowe
rozróżnienia.,,
Oświata i Wychowanie" 1989 nr
14, s. 18.
2
)
J. Gajda:
Dziecko przed telewizorem.
Warszawa 1997, IW CRZZ, s. 22—23.
346
stworzyć napięcia nerwowe zabu
rzające poczucie bezpieczeństwa.
Bierna obserwacja jeszcze bardziej
potęguje ten stan.
Równie niebezpieczne jest sys
tematyczne i długotrwałe oddziały
wanie na małego widza. Niemoż
ność rozładowania uczuć podczas
oglądania ulega kumulacji, zaburza
zachowanie dziecka. Może nastąpić
gwałtowne wyładowanie emocjo
nalne, ruchowe, a nawet stępienie
wrażliwości dziecka na silne bodźce.
Odbija się to na jego kontaktach
społecznych — dziecko przejawia
nieadekwatne zachowanie do zaist
niałej sytuacji. Taki wpływ obser
wujemy w wielu, nieraz bardzo trud
no uchwytnych, zmianach w róż
nych zakresach życia psychicznego
—w postawach i poglądach odbior
cy, kształtowaniu się ocen moral
nych, smaku estetycznego.
Spotykamy się z wpływem:
— bezpośrednim (oddziaływa
nie na uczucia odbiorcy oraz intelek
tualne opracowanie obejrzanych
treści);
— kumulatywnym, czyli drąże
nie (kumulowanie wpływów po
przednio obejrzanych programów);
— podświadomym (widz po
czątkowo odrzuca postawy prezen
towane na ekranie; może też pozos
tać w odbiory napięcie wewnętrz
ne);
— „zewnętrznym" (naśladow
nictwo akceptowanych wzorów)
3)
.
szczególnie sprzyja sytuacja, gdy
przekazywana na ekranie agresja:
— przynosi satysfakcję, nagrodę
lub nie jest ukarana;
— jest demonstrowana przez at*
rakcyjną osobę;
— jest dokonywana jednocześ
nie przez wiele osób;
— jest usprawiedliwiana wy
ższymi racjami moralnymi lub społe
cznymi;
— jest przedstawiana jako apro
bowana społecznie;
— jest przedstawiana w sposób
realistyczny;
— nie widać negatywnych skut
ków agresji (np. bólu);
— agresor wykazuje symptomy
emocjonalnego napięcia, które znika
po zachowaniu agresywnym;
— widać wiele bodźców skoja
rzonych z agresją (np. broń, nóż)"
4)
.
Odbiór treści agresywnych po
kazywanych w telewizji jest zindy
widualizowany oraz zależy od wieku
i cech psychofizjologicznych dziec
ka, a także od dokonanej przez nie
oceny realistyczności scen przemo
cy. W ciągu jednego dnia prezen
towane są treści o niejednakowej
randze: ważne i błahe, płytkie i głę
bokie, zabawne i tragiczne. Wyma
gają selekcji, klasyfikacji i wartoś
ciowania. Operacje te są bardzo tru
dne i dzieci nie zawsze potrafią je
wykonać. Informacje, jakie do nich
docierają, mają charakter równorzę
dny, przyjmowane są z zaciekawie
niem, ale w sposób mało krytyczny.
Dzieci w wieku przedszkolnym,
o słabym systemie nerwowym, nie
„Przyjmowaniu przez dzieci
wzorów agresywnego zachowania
)
E. Jaszczyszyn, A. Kozłowski, B. Piet
3
)
L. Kirwil:
Wpływ telewizji na dzieci
rewicz:
Wpływ telewizji na rozwój dziecka.
„Wychowanie w Przedszkolu" 1993 nr 6, s.
331.
4
i młodzież,
„Problemy Opiekuńczo-Wychowa
wcze" 1995 nr 6, s. 20.
347
powinny
à
oglądać programów,
w których pojawiają się tzw. mocne
sceny, ponieważ nie rozróżniają
świata realnego od świata fantazji.
Dziecko przestaje się uczuciowo an-
gazować, nie reaguje emocjonalnie
na pokazywane sceny. Zdarza się, że
dzieci oglądają programy zastrzeżo
ne dla młodzieży lub dorosłych. Wie
le treści jest dla nich niezrozumia
łych, są
niewłaściwie
odbierane.
Programy zawierające sceny grozy,
agresji, powodują u dzieci wrażli
wych
uczucie lęku, a nawet
zaburze
nia snu, bóle głowy i zwiększoną
pobudliwość nerwową. Mogą rów
nież pobudzać dzieci z poważnymi
odchyleniami od normy (znerwico
wane, o zaburzeniach psychicznych,
charakterologicznych) do czynów
naśladowczych. Programy telewi
zyjne mogą pobudzać agresywne
zachowanie objawiające się w for
mie wyładowania złości na przed
miotach martwych, płaczu, gniewie.
Reakcje takie są najczęściej wyra
zem poczucia bezradności i bezsil
ności dziecka wobec zła.
Dzieci podczas oglądania telewi
zji
przejmują zwyczaje, obyczaje
i wzory
zachowania się. Jeżeli wy
biorą niewłaściwy autorytet, to jego
wpływ może być szkodliwy. Ideał,
który powstał pod wpływem telewi
zji, staje się często wzorem osobo
wym, wzorem do naśladowania.
Obok wzoru pozytywnego pojawia
się wzór negatywny. Jednak i złego
bohatera
można
wykorzystać w od
działywaniach wychowawczych, ja
ko przykład antywzoru
niepokój, zagrożenie, uwikłanego
w codzienne konflikty. Analiza, oce
na i interpretacja jego zachowania
daje okazję do zastanowienia się nad
własnym życiem, może stać się dro
gą do kształtowania własnego po
glądu na życie.
Dlatego dzieci
należy
uczyć
dostrzegania i analizowania
sytuacji, ponieważ one same decy
dują o wychowawczej sile oddziały
wania postaci. Bohater pozytywny,
pokazany w sytuacji banalnej, traci
na sile oddziaływania, nie może stać
się wzorem osobowym. I odwrotnie
— nawet zdecydowanie negatywny
bohater, którego czyny powinny być
jednoznacznie potępione, może bu
dzić sympatię widza. Telewizja może
więc zachęcać do podejmowania
działań aspołecznych, stymulować
agresywne fantazje, podsuwać spo
soby dokonania przestępstwa, a tak
że zaburzyć spostrzeganie rzeczywi
stej roli przemocy w społeczeństwie.
Programy telewizyjne przyczyniają
się do kształtowania się poczucia
zagrożenia ze strony zewnętrznego
świata.
5)
. Antywzór
Z obserwacji wynika, że najczęś
ciej „nałogowymi" telewidzami są
dzieci pozbawione miłości rodzin
nej, osamotnione, przeżywające sy
tuacje konfliktowe. Przedkładają
one oglądanie telewizji nad inne
rekreacyjne zajęcia — zabawę z ró
wieśnikami, hobby, spacer, sport.
Kumulujący się efekt wielu pro
gramów telewizyjnych może być
groźny. Stale powtarzające się zaba
wy naśladujące aspołeczne, agresy
wne zachowanie, naśladowanie
sposobu mówienia, poruszania się
czy innych manier, negatywnych
wzorów osobowych potęgują kon
flikty z otoczeniem, trudności w na
wiązywaniu przyjaźni.
ukazuje człowieka odczuwającego
)
J. Gajda:
Dziecko przed telewizorem.
5
Warszawa 1977, IW CRZZ, s. 30.
348
Telewizja ma dwa oblicza. Jest
„oknem na świat", „zwierciadłem
rzeczywistości". Pozwala na cało
ściową obserwację rzeczywistości.
Z drugiej strony, telewizja niczym
„szkło powiększające" umożliwia
wybiórczy i zdeformowany ogląd
świata, kierowany niewidzialną
i anonimową ręką. Od nas zależy, jak
odbieramy telewizję. Dzieci musimy
do tego przygotować.
w pokoju, w którym bawi się lub
odrabia lekcje, 35% w pokoju,
w którym śpi, a 30% w miejscu
spożywania posiłków;
— ponad 62% dzieci ma w do
mu magnetowid.
Kilka procent dzieci w dniu zwy
kłym, a ponad 20% w soboty i nie
dziele ogląda telewizję dłużej niż
6 godzin dziennie
7
**
Co daje telewizja dzieciom?
8
)
Złośliwość 71 %
wypadki 71 %
pomoc 66%
podstęp 58%
życzliwość 58%
miłość 58%
podziw 56%
wrogość 54%
strach 54%
Treści o charakterze agresywnym
stanowią około 10% zawartości
programów. W styczniu 1995 r.
przebadano 68 programów dziecię
cych (w tym programy edukacyjne):
— 39 (57%) zawierało sceny
nasycone emocjami przemocy, złoś
liwości itp., w tym 16 (23%) pro
gramów było nimi wypełnionych;
— w 35% programów pojawiła
się złośliwość i szyderstwo, w 28%
podstęp i kłamstwo, w 28% prze
moc i znęcanie się;
— w ciągu jednej analizowanej
w styczniu 1995 r. godziny (19.00
do 20.00) scen destrukcji było 34,
14 znajdowało się w „Wieczoryn
kach", a 20 w „Wiadomościach".
Wpływ telewizyjnych obrazów
przemocy na agresywność
dzieci
W wielu krajach świata prowa
dzone są badania związane z wpły
wem telewizji na kształtowanie się
różnych sfer osobowości dzieci od
trzeciego roku życia. Potwierdzają
one słuszność uczenia się z ekranu,
przyspieszanie rozwoju prospołecz
nych uczuć i postaw dziecka.
We współczesnym domu liczą się
jednak nie tylko słowa rodziców,
wychowawców, lecz także komen
tarz telewizyjny. Nie jest przypad
kiem, że w latach 1990—1994 pię
ciokrotnie wzrosła liczba zabójstw
dokonywanych przez nieletnich. To
oni są najbardziej podatni na agresję
płynącą ze szklanego ekranu. Wia
domo też, że dzieci i młodzież stano
wią kategorię odbiorców spędzają
cych najwięcej wolnego czasu przed
telewizorem
6
*. Warunki do tego
mają wspaniałe. Z badań OBOP
(1994 r.) wynika, że:
— 100% dzieci może w swoim
mieszkaniu oglądać program 1,
a 97% także program 2;
— 44% dzieci ma telewizor
)
M. Braun-Gałkowska:
Wpływ telewi
7
zyjnych obrazów przemocy na psychikę dzieci.
,, Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze" 1995
nr 6, s. 15.
8
)
S. Sikora:
Telewizja. „
Wychowawca"
>
W. Staszewski:
Makabryczne kresków
6
1995 nr 5, s. 32.
ki. „Gazeta Wyborcza" 1995 nr 287. s. 5.
349
Dążąc
do zwiększenia oglądal
ności, telewizja stara się pokazywać
wydarzenia wstrząsające, niezwykłe,
agresywne
9
*.
Amerykański psycholog John
Condry uważa, że „treść programów
telewizyjnych zawiera skrajną prze
moc nieporównywalną z życiem co
dziennym, które telewizja rzekomo
obrazuje"
10
*. Najwięcej gwałtow
dzieci nie tylko naśladują agresywne
zachowanie ulubionego bohatera,
ale wymyślają nowe formy reago
wania na pewne sytuacje. Są prze
konane o „normalności" swego za
chowania, obojętnieją na przemoc,
ból. Coraz częściej największą od
powiedzialnością za agresję, brutal
ność dzieci, badacze obarczają tele
wizję. Dopiero na dalszych miejs
cach stawiają sytuację rodzinną,
kryzys pedagogiki, problemy społe
czne i gospodarcze. Jeżeli twórcy
programów telewizyjnych nie zmie
nią sytuacji, to XXI wiek będzie wie
kiem gwałtu, przemocy ze strony
„silnych" oraz lęków, bezradności
„słabszych".
nych scen—jego zdaniem—zawie
rają filmy animowane.
Dzieci przedszkolne oglądają
programy przeznaczone dla nich, ale
i te przeznaczone dla innych.
W 1983 r. przeprowadzono ba
dania
11
* w 160 rodzinach. Wykazały,
że „wszystkie dzieci 5- i 6-letnie
oglądają programy dla dzieci, a po
nad 45,7% dzieci ogląda również
programy dla starszych odbiorców
nadawane do godziny 19.30, nato
miast po 19.30 nie ogląda żadnych
programów tylko 22,9% dzieci".
E. Stucki przeprowadził równo
cześnie badania nad wpływem ro
dziców na wybór oglądanych przez
dziecko programów oraz stosunku
rodziny do telewizji.
E. Stucki problem „Dziecko
przedszkolne a telewizja" badał 13
lat temu. Od tego czasu telewizja się
unowocześniła i powstało wiele no
wych stacji i programów telewizyj
nych.
Z licznych eksperymentów opi
sanych w czasopismach wynika, że
Postulaty:
1. Twórcy programów telewizyjnych
powinni starać się o zwiększenie
własnej wrażliwości oraz samooce
ny tworzonych audycji.
2. Autorzy programów dla dzieci
powinni poszerzać wiedzę (swoją
i odbiorców) o oddziaływaniu tele
wizji na psychikę człowieka (ze
szczególnym uwzględnieniem dzieci
do lat siedmiu).
3. Koniecznością staje się nauczanie
odbioru świata za pomocą telewizji,
gdyż obok rodziny, przedszkola,
szkoły — telewizja przygotowuje
dzieci do życia w społeczeństwie.
4. Koniecznością jest udostępnianie
społeczeństwu opracowanych wy
ników badań prowadzonych przez
specjalistów na temat wpływu tele
wizji, szczególnie na dzieci.
5. Wskazane byłoby przeprowadze
nie długofalowych badań nad wpły
wem oglądanych (już w okresie
dzieciństwa) scen przemocy na za
chowanie człowieka w przyszłości.
)
M. Braun-Gałkowska:
Telewizyjne
9
dzieci.
„Edukacja i Dialog" 1995 nr 69, s. 14.
}
J. Condry:
Złodziejka czasu, niewierna
służebnica,
w: J. Condry, K. Popper, M Król
Telewizja — zagrożenie dla demokracji.
War
szawa 1996, Wydawnictwo Sic!, s. 32.
1
)
E. Stucki.
Dziecko przedszkolne a tele
1
wizja.
„Wychowanie w Przedszkolu" 1985 nr
6,s. 313—314.
Plik z chomika:
magdazawada1
Inne pliki z tego folderu:
zuchowe zabawy.pdf
(825 KB)
Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka z niepełnosprawnością (cz. II).pdf
(3501 KB)
zajęcia i zabawy pięciolatków.pdf
(1430 KB)
zabawy z lusterkiem.pdf
(1285 KB)
Zabawy w edukacji wczesnoszkolnej.pdf
(1720 KB)
Inne foldery tego chomika:
programy psychologiczne
!! ZABAWY ZE ŚPIEWEM!!!
♦ Koki, upięcia, warkocze
Aktywizujące metody i techniki w edukacji
aniołek-ruchomy do złożenia
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin