Temat 1:
DOCHÓD NARODOWY
RUCH OKRĘŻNY W GOSPODARCE
Schemat ruchu okrężnego w gospodarce pokazuje przepływy rzeczowe (czynniki produkcji oraz dobra i usługi) i pieniężne, dokonujące się między czterema grupami podmiotów gospodarczych:
¨ gospodarstwami domowymi,
¨ przedsiębiorstwami,
¨ państwem,
¨ zagranicą.
Schemat ten ilustruje podstawowe współzależności występu-jące w gospodarce.
OZNACZENIA
Y ð produkt krajowy brutto w cenach rynkowych
Yd ð dochód rozporządzalny
C ð konsumpcja
I ð inwestycje
S ð oszczędności
X ð eksport
M ð import
G ð wydatki państwa na dobra i usługi
Sb ð transfery (subsydia) dla przedsiębiorstw
B ð transfery dla gospodarstw domowych
Td ð podatki bezpośrednie
Te ð podatki pośrednie
D ð dochody państwa z tytułu własności
F ð dochody netto z własności i pracy za granicą przekazane do kraju
Z ð zapasy
A ð amortyzacja
PODSTAWOWE POJĘCIA
Produkt krajowy brutto (PKB)
è Miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem (tzn. przez obywateli danego kraju oraz przez cudzoziemców); w określonym okresie (np. roku).
PKB obejmuje tylko produkcję rejestrowaną statys-tycznie i przechodzącą przez rynek (pominięte zostają np. produkty i usługi wykonane we własnym zakresie i na własne potrzeby w gospodarstwie domowym jak również efekty działalności gospodarczej tzw. szarej strefy).
Produkt narodowy brutto (PNB)
è Miara dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju (łącznie z dochodami osiągniętymi za granicą, a przekazanymi do kraju).
Dobra finalne
è Dobra nabyte przez ostatecznego użytkownika. Są to:
¯ dobra konsumpcyjne dla gospodarstw domowych,
¯ dobra inwestycyjne dla przedsiębiorstw (np. ma-szyny),
¯ dobra nabywane przez sektor państwowy,
¯ dobra przeznaczone na eksport (z potrąceniem importu).
Dobra pośrednie
è Dobra częściowo przetworzone, zużywane przy pro-dukcji innych dóbr, np. surowce.
Wartość dodana
è Przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji.
Dobra finalne + Dobra pośrednie = Produkt globalny
Produkt globalny – Zużycie środków produkcji =
= Wartość dodana = Dochody czynników produkcji = PKB
METODY LICZENIA PKB
Istnieją 3 metody liczenia produktu krajowego brutto:
PKB to suma wydatków na dobra finalne
(PKB = wartość wytworzonych dóbr finalnych).
W celu obliczenia w ten sposób PKB, należy dodać do siebie:
wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję (C),
wydatki inwestycyjne przedsiębiorstw (I),
wydatki państwa na zakup dóbr i usług (G),
wydatki netto zagranicy (X – M).
PKB = Y = C + I + G + X – M
Nie sprzedana część produkcji tworzy przyrost zapasów (DZ). Zmianę zapasów można włączyć do szeroko rozumianych inwestycji lub wyodrębnić jako dodatkową pozycję (DZ) w równaniu PKB, które przyjęłoby wówczas następującą postać:
PKB = Y = C + I + DZ + G + X – M
PKB to suma wartości dodanej.
W gospodarce wartość dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej.
Posłużmy się następującym schematem:
...
aisza24